Афгайнаг хæсты фæмардуæвджыты ном мысгæйæ
1989 азы 15 февралы Советон æфсæдты ракодтой Афганистанæй. Уæдæй рацыд бирæ рæстæг, фæлæ рох никуы уыдзысты æхсæнадæй, сæ цард терроризмы ныхмæ æргом тохы чи радта, уыцы хъæбатыр хæстонты нæмттæ. Уым фæрсæй-фарсмæ æмсæрæй тох кодтой ССР Цæдисы æппæт нациты минæвæрттæ. Хæсты судзгæ цæхæры салдæтты ничи фарста нæдæр нацийæ, нæдæр динæй – се ‘ппæт дæр тох кодтой сæрибардзинады сæрыл, сæ нысан уыдис иу – Уæлахиз!
«Афгайнаг хæсты адæймагад бавзæрста, бавзарæн цæмæндæриддæр ис, уый, бафæлвæрдта – бафæлварæн цæмæндæриддæр ис, æмæ сфæрæзта – сфæразæн цæмæндæриддæр ис!», – кæддæр йæ радон раныхасы банысан кодта Уæрæсейы президент Владимир Путин.
Æцæгæлон зæххыл хæсты цæхæрмæ Ирыс-тоны цæгат æмæ хуссарæй æмткæй фæцыдысты 1468 хæстоны. Фæстæмæ йæ райгуырæн бæстæмæ чи нал æрыздæхтис, уыдоны номхыгъды уыдис къохаттаг Куымæридтаты лæп-пу дæр.
1962 азы 20 ноябры Куымæридтаты Чермены бинонтыл сæмбæлд цины хабар – фондз чызджы фæстæ Мады Майрæмы цæст æмкъæйттæн бауарзта иунæг бындар. Мераб уыд иунæг фырт, фæлæ уымæ нæ кæсгæйæ æгъдауыл хæст ныййарджытæ сæ хъæбулты иууылдæр хъомыл кодтой æмхуызон – ифтонг сæ кодтой раст цардвæндæгтыл, фæтк, æфсарм æмæ æгъдауыл. Мерабæн йæ хотæ йæхицæй хистæртæ уыдысты, фæлæ йын алы куыст дæр домдтой йæхицæй, йæ дарæсмæ кæсын, йæ хатæн æфснайын, сыгъдæг æй дарын æмæ æндæр ахæм куыстытæ кодта арæхстджынæй. 13-аздзыдæй та йæ уарзондæр хо Маринæимæ бацыд колхозы куыстмæ. Мераб тынг уарзта машинæтимæ архайын, тынг цымыдис кодта сæ арæзтмæ. Ацы хаххыл фылдæр зонæнтæ райсынмæ бацыд Цхинвалы сæрмагонд курсытæм æмæ райста машинæ скъæрыны тыххæй бары гæххæт. 18 азы йыл куы сæххæст ис, уæд æм æрсидтысты æфсады рæнхъытæм йе ‘мбæстагон хæс сæххæст кæнынмæ. Бæргæ зын уыд бинонтæн сæ иунæг бындары æфсадмæ арвитын, фæлæ æфсæддон хæс сæххæст кæнын уыд æнæмæнг хъуыддаг.
Мераб-иу арæх фыста фыстæджытæ йæ хо Маринæмæ æмæ-иу ын ракодта йæ хæстон хабæрттæ. Фыццаг фыстæджы фыста:
«Здравствуй моя любимая сестренка! Пусть каждый день для тебя будет счастливым и пусть Господь оберегает тебя. Мы выехали на поезде из Тбилиси в Баку, оттуда на пароходе в Красноводск и уже из Красноводска нас направили в Кизил-Арбат. Там нас не приняли и мы вернулись обратно. Сейчас находимся в городе Кебедак Туркменской ССР, но ничего, нас здесь четыре осетина из Цхинвала, трое парней из Тбилиси. Пока мы все вместе, но позже нас раскидают по разным частям, многих направят в Афганистан. Нас около 1200 водителей… Марина, скажи маме, чтобы она не переживала за меня… у меня все хорошо».
Мерабы Афганистанмæ акæнынæй тæссаг кæй уыд, уый Маринæ йæ ныййарджытæн не схъæр кодта, фæлæ уарзæгой мадызæнæджы зæрдæмæ та ныккæсын хъуыд уыцы уысм – зæрдæ бакатай кодта, фæлæ уæддæр йæхицæн ныфсытæ авæрдта.
Ацыд Куымæридтаты бындар Афганистаны хæсты судзгæ цæхæрмæ, куыста æфсæддон уæзтæласæн машинæйыл. Йæ цардыл æнауæрдгæйæ мингай рейсытæ сарæзта æппæты тæссагдæр фæндаг – Салангы тъунелыл. Иу æмæ дыууæ хатты нæ бахауд душманты æхстыты бын, фæлæ та-иу раирвæзт йæ хæстон фæлтæрддзинад æмæ фердæхтдзинады руаджы. Цыбыр рæстæгмæ нымад æрцыд терроризмы ныхмæ æгъатыр хæсты хъæбатыр хæстонтæй сæ иуыл. Иуахæмы Мераб Маринæйæн æрæрвитын кодта Сталины ныв æмæ йæ бакодта йæ машинæйы кабинкæйы. Уый тыххæй йæ йе’мхæстонтæ схуыдтой «Сталин» – афтæ йæ хуыдтой суанг йæ царды фæстаг бонтæм.
1982 азы ноябры мæйы Мерабы ротæйæн хъуамæ уыдаид демобилизаци. Уыцы аз йæ ныййарджытæн йæ радон фыстæджы баныфс æвæрдта, иннæ ног азы иумæ банысан кæндзыстæм, зæгъгæ, фæлæ хъысмæты фæндтæ разындысты æндæргъуызон…
3-æм ноябры Салангы тъунелы хуылфы æфсæддон КамАз æмæ бынæттон цæрæджы машинæтæ сæмбæлдысты. Аварийы фæстиуæгæн тъунелы æрæмбырд ис бирæ машинæтæ æмæ æфсæддон техникæ, сæ моторты сыгъдхъæстæйæ хуыдыг кодтой адæм. Уым æрæййæфта советон службæгæнæджы иу къорды дæр æмæ уыдон тъунелæй æддæмæ сæ къухтыл фæхастой афгайнаг æмбæстæгты, зын уавæры бахауæг æндæр адæмы æмæ сæ фер-вæзын кодтой мæлæтæй. Сæхицæн дæр ба-хъыгдард сты се сулæфæнтæ æмæ, хъыгагæн, уым бабын сты 64 советон хæстоны, уыдонимæ Мераб дæр…
«…В том году у нас был хороший урожай, мы по полной готовились к приезду Мераба. Мы так его ждали! Страшно вспоминать… Приехала домой в тот злосчастный день и отец сказал мне: «Держись, дочка, нас ударила молния…» Я упала в обморок… Придя в себя я не могла понять, что происходит. Когда показали цинковый гроб, на нем была цифра 416 и неодеванная военная фуражка, не хотела верить в случившееся…», – æрымысыд Маринæ цæстысыгтимæ.
Мерабæн йæ 20 азы сæххæсты бонмæ нæ бантыст æдæппæт 17 боны рацæрын. Куымæридтаты фырт йæ амæлæты фæстæ хорзæхджын æрцыд Сырх Стъалыйы орденæй. Йæ райгуырæн хъæуы скъолайы пионерты къорд хаста Мерабы кадджын ном. Уыцы скъолайы ма арæзт уыд Мерабы мысæн къуым, йæ нывтæ æмæ йе сгуыхтдзинæдты тыххæй фыст æрмæджытимæ.
ХУЫГАТЫ Миленæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.