22 июны Уæрæсейы æмæ дунеон зонады къабазы зындгонд ахуыргонд, химион зонæдты кандидат, доцент Гæбæраты Алыксандры чызг Юлияйыл сæххæст уыдаид 85 азы.
Юлия райгуырд 1938 азы Цхинвалы районы Залдайы хъæуы. Астæуккаг скъола каст фæцис сыгъзæрин майданыл æмæ йæ ахуыр адарддæр кодта химийы фадыджы, Мæскуыйы Ленины номыл педагогон институты химион-биологон факультеты. Уым дæр нымад уыд хуыздæр студенткæйыл, бакаст æй тынг хорз нысæнттыл æмæ Уæрæсейы хицæн зонадон уагдæтты кусгæйæ, райста хорз фæлтæрддзинад. Бакаст Ростовы университеты цур анспирантурæ, бахъахъхъæдта диссертаци æмæ сси химикон зонæдты кандидат. Йæ æвæллайгæ зонадон архайды руаджы йын бантыст ног органикон иугонд æрбайгом кæнын. Ахæм æнтысты руаджы Юлияйы ном ссис зындгонд уæрæх зонадон æхсæнадæн. 1971 азы йæ фæхуыдтой Японимæ химикты дунеон конгрессмæ. Уым бакаст йæ док-лад йæ иртасæнты æмæ йæ фидæны пълæнтты тыххæй.
Æрыгон ирон чызджы кæд йæ дæсныйады уылæнтæ хастой алы æмæ алы бæстæтæм, уæддæр фæстæмæ æрыздæхт райгуырæн Ирыстонмæ æмæ 1968 азы райдыдта кусын ХИППИ-йы хими æмæ биологийы кафедрæйы, 1976 азы ссис доцент.
1979 азы Хуссар Ирыстоны автономон областы уæды разамынады разыйæ Гуырдзыстоны хицауад уынаффæ райста Цхинвалы сæрмæ мыстымарджы (мышьякы) завод саразыны тыххæй. Кæй зæгъын æй хъæуы, ахæм хъуыддаг нæ уыд Ирыстоны адæмы пайдайæн.
Гæбæраты чызг йæ зонындзинæдты руаджы æмбæрста, Ирыстонæн ахæм завод цы зиан æрхæсдзæн, уый. Сусæг-æргомæй йæ æмбарын кодта адæмæн, ахæм маргхъæстæ завод ам арæзт куы ‘рцæуа, уæд цы уавæрмæ æркæндзæнис нæ адæмы æнæниздзинад æмæ нæ экологийы. Афтæмæй, цæмæй завод Ирыстоны арæзт ма æрцыдаид, уый тыххæй æрыгон чызг бацыд æнæмсæр тохы Хуссар Ирыстон æмæ Гуырдзыстоны уæды къухдариуæггæнджытимæ.
Уæд Юлия куыста ХИППИ-йы химион-биологион факультеты кафедрæйы гæсæй. Æмбæрста, фæсивæдæн стыр тых кæй ис, завод саразыны ныхмæ протест куы скæной, уæд сæ кæй фехъусдзысты уæлдæр органтæ æмæ сæ сусæг-æргомæй агитаци кодта. Кæй зæгъын æй хъæуы, студенттæ æрбалæууыдысты Юлияйы фарс æмæ Ирыстоны интеллигенциимæ иумæ, растадысты завод æрбакæныны ныхмæ. Гуырдзыстоны къухдариуæгад ирон æхсæнады ‘рдыгæй ахæм ныхкъуырдыл фембæлыны æнхъæл нæ уыд æмæ бахæс кодта областы къухдариуæгад æмæ милицийæн, цæмæй протестгæнджытæ æфхæрд æрцæуой. Бафхæрдтой æрмæст Юлияйы нæ, фæлæ ма йе ‘фсымæр Феликсы дæр. Сæ дыууæйы дæр ссæрибар кодтой сæ куыстытæй, сæ цардæй сын сарæзтой зындон æмæ сæм бартхъирæн кодтой ахæстоны фæбадынæй дæр. Ахæм уавæрты Юлия нæ бафæрæзта цæрын, иуæй тарст йæ сывæллæттæн, йе ‘ввахс хиуæттæн, аннæмæй та йæ уарзон Ирыстонмæ стыр бæллæх кæй æнхъæлмæ каст, уыцы маст ын нæ лæвæрдта æнцойад æмæ ацыд Мæскуымæ.
Гæбæраты чызджы зæрдæ уым дæр не ссардта æнцойад æмæ дарддæр тох кодта завод æрбакæныны ныхмæ. Мæскуыйы уæлдæр ахуыргæнæндæтты, зонад-иртасæн центрты æмæ æндæр зонадон конференциты-иу Юлия рацыд йæ хъæстытимæ, Уæрæсейы къухдариуæгад æмæ æхсæнады зонгæ кодта ХИППИ-йы студенттæ æмæ Ирыстоны æхсæнады домæнимæ. Химион зонадыл æнцойгæнæг æвдисæнтæй пайдагæнгæйæ, зындгонд ирон химикы домæнæн лæвæрд æрцыд æмбæлон дзуапп, фехъуыст Уæрæсейы æмбæлон органтæм æмæ мыстымарджы завод Хуссар Ирыстоны саразыны фæнд ивд æрцыд. Гуырдзыстоны къухдариуæгад та йæ сæхи территорийыл саразыныл æппындæр не сразы сты.
Æрыздæхт йæ райгуырæн Ирыстонмæ Юлия дæр фæстæмæ æмæ йæ дарддæры цард снывонд кодта зонад æмæ педагогон куыстæн. Фæстæдæр Уæрæсейы скъола-тæ æмæ ахуыргæнæндæттæн рауагъта химийы уæлæмхас чиныг.
Йæ зонадон куыстыты æдде Юлия æххæст кодта йæ сылгоймаджы, ныййарæджы хæстæ, схъомыл кодта дыууæ чызджы æмæ иу лæппуйы. Хъыгагæн, Юлияйы зæрдæмæ судзаггаг маст бацыд, йæ фырт Козаты Робин Абхазы хæсты куы фæмард, уæд. 2001 азы Абхазы Президент Владислав Ардзинба фæхуыдта Абхазмæ Юлияйы йæ чызгимæ æмæ йын йæхи къухтæм радта йæ æдзард хъæбулы паддзахадон хорзæх “Орден Леона”, кæцыйæ йæ схорзæхджын кодтой йæ амæлæты фæстæ.
2004 азы 66 аздзыдæй йæ цардæй ахицæн Ирыстоны номдзыд чызг, йæ райгуырæн бæстæйы хæрзиуæгыл тохгæнæг æмæ ирон сылгоймаджы кадхæссæг Гæбæраты Юлия. Уый йæ Ирыстонæн бакодта стыр лæггад æмæ уый та ирон адæмæй рох никуы уыдзæн.
Нæ республикæйы Университеты химийы кафедрæйæн æрæджы радтой Гæбæраты Юлияйы ном.
ХУЫГАТЫ Миленæ
