БИБЫЛТЫ Анатоли: «Мах цæттæ стæм Гуырдзыстонимæ комкоммæ бадзырдтæм»

Республикæ Хуссар Ирыстоны Президент – Тбилисимæ ахастыты æрбæстон кæныны уавæрты тыххæй

Республикæ Хуссар Ирыстон ацы аз æнхъæлмæ кæсы уæрæсейаг лидер Владимир Путины æрцыдмæ. Уый тыххæй «Известия»-йæн радзырдта  республикæйы Президент Бибылты Анатоли. Йæ интервьюйы ма уый фехъусын кодта, зæгъгæ, цæттæ у Гуырдзыстоны ног сæвзæрст президент Саломе Зурабишвилиимæ бадзырдтæм, Тбилис тыхæй не спайда кæныны тыххæй меморандумыл йæ къух куы æрфысса, уæд. Уымæй дарддæр ма  политик банысан кодта, зæгъгæ, ацы аз Сирийы гæнæн ис байгом уа республикæйы Минæварад, Хуссар Ирыстоны та кусын райдайдзæн сириаг дипмисси.

– Ивгъуыд азы кæрон Гуырдзыстоны ацыдысты президентон æвзæрстытæ. Ног лидер Саломе Зурабишвилийы сæвзæрсты фæстæ сыхаг бæстæимæ ахастыты исты æвæрццаг ивындзинæдтæ æрцыд?

– Уым æвзæрстытæ кæй адыдысты, уымæй политикон уавæр нæ фæивдзæн. Цалынмæ реалон ивындзинæдтæ нæ уа ахастыты, фыццаг рады  Уæрæсейы Федерацимæ, уа гуырдзиаг политикты æрдыгæй, уæдмæ æвæрццаг ивындзинæдтæ нæ уыдзæн  Хуссар Ирыстонимæ ахастыты дæр. Хæстон агрессийæ иуæндæс азы рацыд, фæлæ Гуырдзыстон нырма дæр цæттæ нæу тыххæй не спайда кæныны тыххæй меморандумыл къух æрфыссынмæ. Кæй зæгъын æй хъæуы, уый дзурæг у ууыл, æмæ бæстæйы къухдариуæгад ис бæрæг æддагон æндæвдады бын æмæ сæ бар сæхиуыл нæ цæуы. Уый фæстиуæгæн мах ногæй ницæмæ æнхъæлмæ кæсæм, æмæ уый та нæ бæстæйы размæцыдыл уабæрæг не ‘ндавы. Махæн ис стратегион партнер, кæцыимæ мах аразæм ахастытæ, уыимæ аразæм нæ рæзты фæндаг, кæцы баст у Хуссар Ирыстоны банымадимæ æмæ Уæрæсеимæ максималон интеграциимæ.

– Ды цæттæ дæ Гуырдзыстоны ног сæвзæрст лидеримæ комкоммæ баныхæстæм?

– Алцы дæр баст у Тбилисы позициимæ. Мах алы хатт дæр дзырдтам, Гуырдзыстонимæ комкоммæ кæнæ æхсæнлæджы ‘руаджы бадзырдтæм цæттæ кæй стæм. Кæй зæгъын æй хъæуы, фыццаджы фыццаг мах фæнды, цæмæй нын æхсæнлæджы бынаты уа Уæрæсе. Фæлæ уыцы-иу рæстæг махæрдыгæй ис сæйраг домæн, кæцы гуырдзиаг фарс хъуамæ сæххæст кæна. Æндæр хæттытау ныр дæр дзырд цæуы тыхæй ма спайда кæныны меморандумыл. Хуссарирыстойнаг адæмы ныфс хъуамæ уа, сабыр æхсæнады раз гуырдзиаг фарс бæрндзинад кæй хæссы ацы меморандумы хуызы æмæ адæмы ныхмæ уыдон хæстон тыхæй кæй не спайда кæндзысты. Цалынмæ уый нæ сæххæст уа, уæдмæ нæ уыдонимæ ницы дзуринаг ис, æгæрыстæмæй, куы фембæлæм, уæддæр.

– Ивгъуыд азы сентябры ды фехъусын кодтай, зæгъгæ, æрмæстдæр азы райдианæй Гуырдзыстонимæ арæныл гуырдзиæгты провокациты фæстиуæгæн уыд 400 фæткхалынады. Ныртæккæ та куыд у уавæр арæныл?

– Ныртæккæ зымæг у, æмæ ацы рæстæджы уабæрæг ницы сараздзынæ арæны цур, нæ абаддзынæ цатыры, уый тыххæй уым нырма сабыр у. Цы провокацитæ æрцæуы, уыдонæн та уадиссаг ницы нысаниуæг вæййы. Æхсæвы æрбацæуынц арæны цæджындзы цурмæ æмæ ацархайынц йæ афæлдахыныл æмæ табличкæ, инженерон арæзтадтæ раппарыныл. Кæй зæгъын æй хъæуы, ахæм хуызы архайд нæ уабæрæг нæ тыхсын кæны, фæлæ нæ арæнхъахъхъæнджытæн аразынц бæрæг тыхстдзинæдтæ. Раст у, мах æй сымахимæ æмбарæм, æппæт уыцы провокацитæ кæй æрзилынц иннæрдæм æмæ сæ афтæмæй ныгуылæйнаг информацион фæрæзтæм куыд фæхæццæ кæнынц. Фæлæ мах уыдæттæм цæттæ стæм, махæрдыгæй фарс алцы дæр хынцыд цæуы.

– Ды ацы аз фæнд кæныс Хуссар Ирыстонмæ Уæрæсейы Федерацийы Президент Владимир Путины æрхонын?

– Республикæ Хуссар Ирыстонмæ æрцæуыны фæндон Владимир Путинмæ ис. Уæрæсейаг Президенты æрцыд махæн кæддæриддæр æхсызгон у. Уый æрмæст мæхицæй нæ цæуы, фæлæ хуссарирыстойнаг адæмæн сæхицæй дæр, кæцы стыр кад  кæны Владимир Путинæн. Мах кæддæриддæр цæттæ стæм нæ зæххыл æввахс адæймаджы райсынмæ. Кæй зæгъын æй хъæуы, уæрæсейаг Президент хуынд æрцæудзæн, нæ республикæйы хæдбардзинад нын Уæрæсе куы банымадта, ууыл 11 азы сæххæсты бæрæгбонмæ.

– Ивгъуыд аз ды хайад райстай Ялтайы уагъдцæуæг цыппæрæм дунеон экономикон форумы. План кæныс Ялтайы фæндзæм дунеон экономикон форуммæ ацæуын, кæцы уагъд цæудзæн апрелы мæйы?

– О. Æрдæсакъадахимæ махæн сæвзæрдысты хæларадон ахастытæ. Куыддæр Хъырым йæ райгуырæн бæстæмæ фæстæмæ æрбаздæхт, афтæ мах активонæй райдыдтам бастдзинæдтæ æмæ нын ис хъарм ахастытæ æрдæгсакъадахы къухдариуæгадимæ. Ялтайы фæндзæм дунеон экономикон форумы мах дарддæр æркæсдзыстæм проектты реализацийы фадæттæм, кæцытæ цымыдисон уыдзысты куыд Республикæ Хъырымæн, афтæ Хуссар Ирыстонæн дæр. Гæнæн ис æмæ форумы рæстæджы къухтæ фыст æрцæуой ног конкретон сразыдзинæдтыл. Зæгъæм, абоны бон махæн уæвынад кæны проект, цыран хайад исынц хъырымаг сæнгуыстгæнджытæ. Уый скуыста æмæ нæ республикæйы рауадзгæ сæн фыццаг хатт æрвыст æцæудзæн Уæрæсемæ.

– Бæстæты фылдæр хай абоны онг дæр нæма банымадтой Хуссар Ирыстоны суверенитет. Дæ хъуыдымæ гæсгæ ма цал азы бахъæудзæн дунеон банымад къухты бафтын кæнынæн?

– Хуссар Ирыстон ныридæгæн у нымад паддзахад. Бæстæты нымæцæй нымаддзинад нæ кæны нæдæр стырдæр æмæ нæдæр къаддæр. Бирæтæ дзырдтой, зæгъгæ, Хуссар Ирыстоны ничиуал банымайдзæн, фæлæ ма акæсут, Сири ивгъуыд аз банымадта нæ республикæйы хæдбардзинад. Банымады фарст у рæхысы хуызæн. Иу бæстæ куы банымайы, уæд йе ‘мцæдисонтæ дæр ахъуыды кæнынц, ууыл. Уымæ гæсгæ ацы процессæн æруромæн нæй. Цас рæстæг æй бахъæудзæн – фондз, авд æви дæс азы, уый ахсджиаг нæу. Сæйраг у, процесс кæй цæуы, уый.

Зæгъæм, Сириимæ ныртæккæ кусæм Хуссар Ирыстоны минæварады бынат сифтонг кæныны фарстыл, æмæ, кæй зæгъын æй хъæуы, Сириаг Арабаг Республикæйы нæ республикæйы минæварады фарстыл дæ. Ацы моменттыл мах ныхас кæндзыстæм æмæ конкретонæй скъуыддзаг цæудзæн куыд саразæм, уый. Гæнæн ис дипломатон минæварадтæ байгом кæнæм 2019 азы.

– Уæрæсеимæ æмгуыстад уæлдай активондæрæй цахæм здæхтыты рæзы?

– Уæрæсеимæ æмгуыстад æхæссы æппæт фадгуытыл дæр. Конкретон къахдзæфтæ аразæм Мидхъуыддæгты министрады хаххыл дæр. Фактон æгъдауæй ивгъуыд азы кæронæй ныридæгæн уæвынад кæны информацион-координацион центр, цыран æмбырд цæуы информаци, уагъд цæуынц иумиаг оперативон мадзæлттæ организацигонд фыдракæнддзинæдты æмæ иумиагæй криминалы ныхмæ тох кæныны фæдыл. Æз хъуыды кæнын афтæ, æмæ ацы структурæйы эффективондзинад мах ноджы фендзыстæм. Центр ифтонг у иууыл нырыккондæр ифтонггæрзтæй, æмæ уый фадат дæтты вазыгджын экспертизæтæ æххæст кæнынæн, кæцыты раздæр нæ бон нæ уыд республикæйы саразын. Дарддæр цæуы, кæй зæгъын æй хъæуы, ахуырад æмæ культурæйы фæдыл æмгуыстад. Æфсæддон фадыджы коопераци. Фактон æгъдауæй æппæт здæхтыты дæр махæн ис æнгом æмгуыстад.

Фаг бындурон сты экономикон проекттæ дæр. Абон махæн нæ бон зæгъын у уый, æмæ цы проекттæ сарæзтам, уыцы интенсивон тыллæджы дыргъдæттæ, ныридæгæн дæттынц эффект. Ивгъуыд аз æмбырд æрцыдысты фæткъуыты фыццаг 20 тоннæйы. Уый у потенциалы чысыл хай. Ацы аз уæрæсейаг бизнесментæ цæттæ кæнынц ног фæзуат интенсивон хуызы фæткъуыты дыргъдæттæн. Уæлдай перспективондæр здæхтытæй сæ иу у минералон доны кондад. Климатон уавæртæм гæсгæ Хуссар Ирыстон тынг хорз у ацы продукцийы кондадæн.

– Зындгонд у уый дæр,  Уæрæсе æмæ Хуссар Ирыстоны уæлвæткон уавæрты министрадтæ æппынæдзух кæй фидардæр кæнынц æмгуыстад. Уæ бæстæ нæ цымыдис кæны йæ территорийыл гуманитарон центры фæзындмæ, кæцыйæн йæ бон уаид оперативонæй архайын уæлвæткон уавæрты рæстæджы?

– Æз Хуссар Ирыстоны Уæлвæткон уавæрты министрады сæргъ куы лæууыдтæн, уæд мах Уæрæсеимæ къухтæ æрфыстам сразыдзинадыл, цыран дырысæй фыст сты æппæт архайдтытæ дæр, кæцыты мах фæнд кæнæм аразын æнамонд цауты рæстæджы, Хуссар Ирыстонæн баххуыс кæныны æнæмæнгхъæуындзинад кæнæ нæ бæстæйы хайадист Уæрæсейы территорийыл гуманитарон характеры цахæмфæнды операцийы дæр. Уымæй дæр æрæджы къухтæ фыст æрцыдысты уæлæмхас сразыдзинадыл авиацийæ спайда кæныны тыххæй нæ республикæйы куы бахъæуа, уæд. Принципиалонæй ацы центр де-факто уæвынад кæны, фæлæ æрмæстдæр уыцы сразыдзинæдты æмвæзадыл, кæцытæ реалонæй кусынц. Ацы бадзырдты эффективондзинадмæ гæсгæ, мах нæ хъæуы уæлæмхас центр саразыны сæр. Фæлæ куы бахъæуа, уæд, кæй зæгъын æй хъæуы, мах ахæм центр сараздзыстæм.

Дмитрий Лару