РХИ-йы Президент Бибылты Анатолийы интервью сириаг дзыллон информацийы фæрæзтæн

– Цытджын президент, фыццаджыдæр мын мын бар радт, цæмæй дын бузныг зæгъон сириаг дзыллон информацийы фæрæзтимæ фембæлды æмæ интервьюйы тыххæй. Æмæ дæ разыйæ комкоммæ рахиздзыстæм фарстмæ…

– Мæнæн тынг æхсызгон у æфсымæрон бæстæйы минæвæрттæ ам кæй сты. Æгас цæут Хуссар Ирыстонмæ!

– Бузныг.  Фарастæм аз фæдфæдыл Сирийы цæуы террористон хæст. Хуссар Ирыстон, географион æгъдауæй, афтæ дард нæу Сирийæ. Цы аргъ скæндзынæ ацы хæсты, ацы цауты фæстиуджытæн, регионы æнæхъæнæй, уыцы нымæцы Хуссар Ирыстоны стабилондзинад æмæ æдасдзинадыл дзырд куы цæуа, уæд?

– Æз хъуыды кæнын, æппæт ацы цаутæ кæй сты кæрæдзиимæ баст æрмæст уымæн нæ, æмæ мах географион æгъдауæй, кæрæдзимæ дард кæй не стæм, фæлæ уымæн, æмæ Сирийы дæр æмæ Хуссар Ирыстоны дæр хæст райтынг кæныныл чи фæлварынц, уыцы тыхтæ иу сты, куыд сусæггаг нæу Гуырдзыстоны америкæйаг инструктортæ кæй цæттæ кодтой, сусæггаг нæу уый дæр, æмæ Сириаг Арабаг Республикæйы чи сты, уыцы террористон къордты дæр кæй цæттæ кодтой æмæ се ‘вварс кæй хæцыдысты америкæйæгтæ æмæ уыцы бæстæтæ-сателлит-тæ, кæцытæ сæмдзæхтон сты америкæйаг хæст къахджытимæ.

Хъыгагæн, ацы цаутæ кæрæдзиимæ баст сты æмæ сæ фæстиуæг дæр иу у – сабыр цæрджыты марын, æфсæддон баиугæндтæ кæм сты æмæ сабыр цæрджытæ кæм сты, уый не ‘взаргæйæ. Уый трагеди у махæн, нæ адæмтæн, фæлæ трагикон нæу америкæйæгтæн, уымæн æмæ æппæт уыдæттæ Вашингтон кæнæ Нью-Йоркмæ хæстæг нæ цæуынц. Уыцы тыхтæн цымыдисон нæу, кæй адæм сты  Сирийы, Хуссар Ирыстоны кæнæ æндæр республикæты адæмтæ, кæцытæ сты ахæм уавæры. Уыдонæн сæйрагдæр у гегемони, дунейыл æлдариуæг кæнын. Уый, кæй зæгъын æй хъæуы, æндавы Скæсæн, Кавказ æмæ Цæгат Кавказы æдасдзинадыл дæр, кæцырæтты вæййы террористты ‘рдæм ахизыны цаутæ æмæ дзурæг сты, ацы фарстатæ кæрæдзийыл баст кæй сты.

Æндæр хъуыддаг у, уый ныхмæ мах куыд хъуамæ фæлæууæм, цахæм тыхтæ æмæ фадæттæй, фаг сты æви нæ дипломатон къахдзæфтæ, цæмæй урæд æрцæуа адæмты марын æмæ куынæг кæнын. Уый у иууыл сæйрагдæр, куыд ахсджиаг у, цас цæттæ у дунеон æмæхсæнад, æддейæ кæй хъарынц, уыцы тæссагдзинæдты ныхмæ фæлæууын. Уыцы тæссагдзинæдтæн, кæй зæгъын æй хъæуы, кæцыфæнды регионы дæр уыдзæнис дестабилизацигæнæг нысаниуæг. Иумиагæй сисгæйæ дзы рауайы хæццæдзинад, рауайы дзы хæст.

– Ды æрæджы уыдтæ Сирийы, уыдис дын официалон визит Дамаскмæ, баныхæстæ дын уыд сириаг разамынадимæ. Куыд æфсæддон адæймаг, афтæ цы аргъ скæндзынæ Сирийы ныры уавæрæн, террористты ныхмæ сириаг арабаг æфсады къухы уæлахизтæ куы æфты, уæд?

– Куыд æфсæддон адæймаг, афтæ мæ бон зæгъын у, цавæрфæнды уæлахиз дæр разæнгард кæй кæны. Разæнгард-дзинад куы уа, æнæхонгæ уазджытæй хи зæхх ссæрибар кæныны, фæуæлахиз уæвыны фæндон куы уа, уæд разæнгарддзинад рахизы тырнындзинадмæ, цæмæй уыдæттæ тагъддæр фæуой. Сириаг Арабаг Республикæ æмæ сириаг æфсадæн ахæм æнтыстытæ кæй ис, уый сусæггаг нæу, уый у Уæрæсейы Федерацийы гарзджын тыхты руаджы дæр. Æз хъуыды кæнын афтæ, æмæ Уæрæсейы Федерацийæ дарддæр сириаг æфсадимæ ахæм серьезон цæф террористтæн æндæр ничи радтаид. Уый бынтондæр бæлвырд у, уый тыххæй сириаг коллегæтæ сæхæдæг дæр дзурынц. Уый фæдыл æз зонын цытджын Президент Башар Асады, мæ хæлары, хъуыды æмæ махæн æхсызгон сты сириаг æфсады æнтыстытæ, уымæн æмæ мах стæм парт-нертæ, мах стæм хæларадон бæстæтæ æмæ нæ фæнды, цæмæй Сирийы зæхмæ æрцæуа сабырад. Мах тынг хорз æмбарæм, цахæм потенциал ис Сириаг Арабаг Республикæйæн, Сирийы адæмæн. Мæ официалон визит æгас дунейæн фенын кодта, цахæмфæнды чысыл паддзахадтæ ма баиу уой, уæддæр уыдон партнертæ куы уой, уæд тыхтæ фылдæр кæнынц. Æмæ дæ фарсмæ та ахæм паддзахад, куыд Уæрæсейы Федераци, куы уа, уæд æз нæ дызæрдыг кæнын, дунеон терроризмы ныхмæ тохы сириаг æфсады уæлахизыл.

– Афæдзы размæ Сири банымадта Хуссар Ирыстоны. Цас ахсджиаг у ацы къахдзæф?

– Фæнды мæ банысан кæнын, Сири Республикæ Хуссар Ирыстоны хæдбардзинад кæй банымадта, уый махæн уыдис серьезон политикон цау. Уый уыд иттæг ахсджиаг Хуссар Ирыстонæн, уымæн æмæ дунейы бирæтæ дзырдтой, зæгъгæ, мах банымадтой Уæрæсе, Никарагуа, Венесуэлæ æмæ ууыл фæцис. Фæлæ нæ Сириаг Арабаг Республикæ куы банымадта, уæд не ‘взæрмæбæлджытæй бирæтæ фесхъиуæгау кодтой, не ‘ууæндыдысты, ахæм серьезон паддзахад банымадта Хуссар Ирыстоны хæдбардзинад, ууыл. Æмæ уыцы ахсджиагдзинад æрмæст эмоциалон нæу, уый у Республикæ Хуссар Ирыстоны адæммæ паддзахадон ахасты ахсджиагдзинад, кæцы Сирийæн равзæрын кодта бирæ къуылымпыдзинæдтæ. Цæвиттон, уæдæй фæстæмæ Гуырдзыстон сириаг компаниты авиарейсты нал уадзы йæ уæлдæфон тыгъдадыл, бæстæйæ ракодта йæ минæвары æмæ афтæ дарддæр.

Фæлæ ахсджиагдзинад йæхæдæг ис, Башар Асад цы æхсардзинад равдыста, уым. Ис физикон тох, ис политикон тох дæр. Æмæ Сириаг Арабаг Республикæйы Президент æхсардзинад, хъайтардзинад равдыста растдæр политикон хæсты. Æз дзы, куыд Президент æмæ куыд Республикæ Хуссар Ирыстоны цæрæг, афтæ стыр бузныг дæн. Æмæ, кæй зæгъын æй хъæуы, стыр бузныг дæн Сирийы адæмæй, кæцы рахæцыд сæ лидеры уынаффæйы фарс. Æз уый æнкъардтон, рæсугъд горæт Дамаскы официалон визитимæ куы уыдтæн, уæд.

– Цахæм къахдзæфтæ араздзыстут уæ банымады фæстæ?

– Цы къахдзæфтæ аразæм, уыдон, фыццаджыдæр, здæхт сты уымæ, цæмæй æрбæстон кæнæм нæ экономикон фадæттæ æмæ смобилизаци кæнæм нæ амалиуæггæнджыты. Цæвиттон, нæ банымады фæстæ мах Сириаг Арабаг Республикæйы гом кæнæм Базарадон хæдзар, махмæ ис къорд фæндæттæ, кæцытимæ нæ минæвæрттæ атæхдзысты Сиримæ æмæ фембæлдзысты экономикæ æмæ бастдзинады министрадты, афтæмæй рахиздзысты экономикæйы къабазы æмархайды реалон фæндагмæ. Мæ хъуыдымæ гæсгæ, уый иттæг ахсджиаг у.

Уыдæттæ мæ бон зæгъын у Абхазы, Донецкы, Луганскы республикæты тыххæй дæр, кæцыты бирæтæ зонынц æфсæддон хабæрттæм гæсгæ. Фактон æгъдауæй Сириаг Арабаг Республикæйы цахæм тыхтæ тох кæнынц, ахæм тыхтæ сты Донецк æмæ Луганскы адæмон республикæты дæр, фæлæ цивилондæр варианты,  америкæйаг инструкторты руаджы, сæ хæстон æрмæджыты руаджы, кæцыты ныууадзы украинæйаг æфсад. Кæй зæгъын æй хъæуы, уыцы паддзахадтимæ дæр махæн нæ бон у нæ ахастытæ рæзын кæнын. Мæ хъуыдымæ гæсгæ уый иттæг ахсджиаг æмæ хъæуæг у, уæлдайдæр та уымæн æмæ ис цымыдисдзинад, цæмæй Хуссар Ирыстонмæ ласт цæуа Сири æмæ Донецкы Адæмон Республикæйы уагъдцæуæг продукци, афтæ иннæрдæм дæр.

– Хæсты рæстæджы ма цыдис информацион æмæ экономикон хæст дæр. Цахæм къахдзæфтæ аразут, цæмæй ахæм блокадæ иуварс æрцæуа?

– Иууыл сæйрагдæр уый у, æмæ Республикæ Хуссар Ирыстонæн ис паддзахад-партнер – Уæрæсейы Федераци. Растдæр Уæрæсейы руаджы мах не ‘нкъарæм, Гуырдзыстоны ‘рдыгæй блокадæйы кæй стæм, уый. Иран, Турк, Сомихстон, Азербайджанмæ транзит кæй нæй, уый та… Нæй æмæ нæй. уымæй мах серьезон зындзинæдтæ не ‘взарæм. Информацион хæстыл куы дзурæм, уæд уый, кæй зæгъын æй хъæуы, у серьезон амал хи интерестæ бахъахъхъæныны, æмæ мах федтам, 2008 азы æппæт информацион каналтæ августы хæсты кæй æвдыстой, куыд Гуырдзыстон æмæ Уæрæсейы ‘хсæн хæст, афтæ. Æцæгæй та хæст райдыдта Гуырдзыстон æмæ Хуссар Ирыстоны ‘хсæн, уæрæсейаг æфсад та æрцыд Республикæ Хуссар Ирыстоны адæмы скуынæг кæнынæй бахъахъхъæнынæн баххуыс кæнынмæ. Сымах зонут, Хуссар Ирыстоны Гуырдзыстон цы операци уагъта, уый кæй хуындис «Сыгъдæг быдыр» æмæ Уæрæсе сарæзта бирæ, цæмæй уыцы «Сыгъдæг быдыр» ма уыдаид.

Бирæ мæйты фæстæ алцы дæр йæ гаччы сбадт, дунеон æмæхсæнад базыдта, хъуыддæгтæ æцæгæй куыд уыдысты, уый. Кæй зæгъæн æй хъæуы, ам къамис куыста æмæ æппæт дæр сарæзта, цæмæй базонын кодтаид, æцæгæйдæр Гуырдзыстон кæй æрбабырста Республикæ Хуссар Ирыстонмæ.

– Дамаскы уагъд цæудзæн дунеон равдыст, йæ хайадисæг уыдзæн Хуссар Ирыстон дæр. Фæндид ма дæ Сиримæ ноджыдæр æрцæуын?

– Æз æхсызгонæй уый сараздзынæн, мæ хъуыдымæ гæсгæ, Хуыцауы æххуысæй, мæнæн ахæм фадат фæзындзæн. Сымах зонут, мах тынг кæй схæлар стæм уæ Президент, Башар Асадимæ, æмæ æз мæхицæн стыр кадыл нымайын ацы стыр паддзахадон архайæг æмæ стыр адæймагимæ ноджыдæр фембæлын. Кæй зæгъын æй хъæуы, æз ацы æхцон цауæй спайда кæндзынæн.

– Къахдзæфтæ арæзт цæуы, цæмæй Цхинвалы Сириаг Арабаг Республикæйы минæварад æмæ Дамаскы та Республикæ Хуссар Ирыстоны минæварад байгом уой?

– Кæй зæгъын хъæуы, минæварады тыххæй баныхæстæ цæуынц æмæ уый сусæггаг нæу. Мах кæрæдзийы банымадтам æмæ стыр куыст цæуы дипломатон ахастытæ æрбæстон кæныныл. Мæн ныфс ис, фæстиуæг кæй уыдзæн, уымæй.

– Ды скодтай Уæрæсейы кой. Зындгонд у, Уæрæсейы Федераци кæй у Сири æмæ Хуссар Ирыстоны стратегион партнер, æууæнк-джын æмцæдисон. Мах иууылдæр зонæм, Уæрæсейæн цахæм нысаниуæг уыдис мах æмæ сымах уæлахизты историйы. Цы аргъ ын кæныс йæ нысаниуæгæн?

– Цæй мидæг ис хицæндзинад Уæрæсе æмæ Америкæйы ‘хсæн? Æз иу æмæ дыууæ хатты нæ дзырдтон æмæ мæ бон у бирæ хæттыты сфæлхатт кæнын, Уæрæсе кæм ис, уым кæддæриддæр вæййы рæзт æмæ стабилондзинад, адæм цæрынц сабырæй. Ома, Уæрæсе тох кæны сабырадыл. Америкæ кæм вæййы, уым та кæддæриддæр вæййы хæццæдзинад, хæст, æвæткдзинад. Æмæ кæд Уæрæсе сабырадыл тох кæны, уæд афтæ уайы, æмæ Америкæ та тох кæны хæсты тыххæй. Уый зыны, америкæйаг салдат йæ къах кæм æрæвæры, æппæт уыцы бæстæты. Цæвиттонæн райсæм Афганистан. 1979 азы Советон Æфсад, æз нæ дих кæнын Уæрæсе æмæ Советон Цæдисы, уымæн æмæ Уæрæсе у Советон Цæдисы барадон фæдон æмæ раздæр Советон Цæдисы, ныр та Уæрæсейы Федерацийы чи цæрынц, æппæт уыцы адæмты иугæнæг фактор, кæд-дæриддæр уыдис уырыссаг адæмы æмæ Уæрæсейы.

Афтæ, æмæ 1979 аз, Афганистанмæ Советон Æфсады баконд… Уыдис хæст, серьезон хæст, кæцы ахаста 10 азы. Æмæ цы уынæм? Уæрæсе аразы скъолатæ, хæдзæрттæ, хидтæ æмæ афтæ дарддæр, дунеон терроризмимæ тох кæнгæйæ. Уыдон дæр уыдысты уыцы террористтæ, уыдон дæр райгуырдысты америкæйаг спецслужбæты. Афганистанæй Советон Цæдис рацыд 1989 азы. Уæдæй фæстæмæ уым цæуы хæст, америкæйæгтæн сæ бон нæу зæгъой, ам исты сарæзтой, уый. Уыдон уæддæр адæмы цард халынц, марынц, куынæг кæнынц æмæ афтæ дарддæр. Уый уын цыбыр характеристикæ Уæрæсейы тохæн сабырады сæрыл æмæ америкæйаг структурæты тох сабырадыл нæ, фæлæ хæсты сæрыл.

Æз коллегæтæн арæх радзурын анекдот: америкæйаг президентмæ бацыдысты æмæ йын дзурынц: «Мах ссардтам америкæйаг нефть». «Цæй, кæд æй ссардтат, – дзуапп дæтты уый, – уæд æй исын райдайут». Æмæ йын уæд уыдон дзурынц: «Фæлæ, хъыгагæн, нæ нефты сæрыл ис паддзахад Иран». Ахæм ахаст ис Америкæйæн алцæмæ дæр. Зæгъæм, йæхицæн нормалонæй цард Сири – фаг размæдзыд паддзахад, фæлæ уым ис хомыс, нефть. Æмæ америкæйæгтæм афтæ кæсы, цыма уыдоны сты, Сири та æнæнхъæлæджы уым бирæ æнусты ис. Уый уын Уæрæсе æмæ Америкæйы ‘хсæн хицæндзинад.

– Темæ дарддæр кæнгæйæ… Уæрæсе официалон æмвæзадыл къорд хæттыты банысан кодта, зæгъгæ, уынаффæ гæнæн ис райсæн æрмæстдæр политикон, сабырадон æгъдауæй. Цы хъуыды кæныс уый фæдыл?

– Стыр хъыгагæн, Уæрæсейы ныхæсты серьезонæй ничи иста, цалынмæ йæ фадæттæ – æфсæддон, техникон æмæ æндæр ахæмтæ нæ фенын кодта, уæдмæ. Æцæгæйдæр, ахæм серьезон драматикон цаутæ, æнæ дызæрдыгæй, хъуамæ     скъуыддзаг цæуой сабырадон, политикон æгъдауæй.

Æмæ кæм сты уыцы политикон тыхтæ, кæцытæ хъуамæ скъуыддзаг кæной ацы фарст сабырадон æгъдауæй? Фыцца-джыдæр, Иугонд Нациты Организаци. Фæлæ Америкæ кæд фарста ИНО-йы, зæгъæм, Сиримæ бакæна æви нæ æфсæдты? ИНО у дунеон ахастыты арбитр, фæлæ уымæн йæ бон нæу Америкæйы ‘рдыгæй агресси æмæ агрессивон архайдтыты ныхмæ фæлæууын. Рауайы афтæ, æмæ Уæрæсе цы хæлар фæндонимæ ралæууы, дунеон æмæхсæнад æмæ хицæн паддзахадты тыххæй, уыдоныл, хъыгагæн, тынг серьезонæй нæ сæмбæлынц.

Æмæ Уæрæсе йæ къухæй стъол куы æрцæвы, серьезон ма-дзæлттæм куы æрæвналы, уæд æндæр бæстæтæ райдайынц се ‘нæразыдзинад æвдисын, уый, зæгъгæ, тыхæй æгæр пайда кæны, æгæр агресси у. Ахæм хæлар фæндон загъдæуыд Уæ-рæсейы ‘рдыгæй Гуырдзыстонæн дæр: «Цæй, æмæ æрбадут баныхæсты фынджы фарсмæ æмæ а.д.», фæлæ йæ ничи фехъуыста.

Æмæ сабырадмæ тыхæй æркæныны операци куы райдыдта, уæд Гуырдзыстоны президент æууилын райдыдта йæ галстук, æфсад лыгъдысты, сæ техникæ Тбилисмæ хæстæджыты уадзгæйæ. Уæд уырдыгæй хъæр кæнын райдыдтой, Уæрæсе, зæгъгæ, æнæадекватонæй спайда кодта тыхæй. Æмæ адекватон у, уыдон æрдæгæхсæв фынæй горæтыл бомбæтæ згъалын куы райдыдтой, уæд? Уый у Ныгуылæн æмæ ныгуылæйнаг партнерты ‘рдыгæй проблемæтæ скъуыддзаг кæныны иуварсон æмбарынад. Уыдонæн сæ бон нæу бамбарын, алы адæймагæн дæр кæй ис бæрæг фадæттæ æмæ алы паддзахадæн дæр кæй ис бæрæг фадæттæ. Кæд æмæ нæ аргъ кæныс уыцы паддзахады фадæттæн, уæд рæдийыс. Хъыгагæн, Гуырдзыстоны ‘рдыгæй æруагъдæуыд ахæм рæдыд, кæронмæ нæ саргъ кодтой, Уæрæсейы Федерацийæн цы фадæттæ уыдис, уыдонæн.

– Ды Уæрæсейы позици абарстай ныгуылæны позициимæ, сæйраджыдæр та Иугонд Штаттимæ, фæлæ дунейы хицæн хъомысджын бæстæтæ ныртæккæ дæр дарддæр кæ-нынц информацион хæст Сирийы ныхмæ. Уыдон Сири æмæ Уæрæсейы азымджын кæнынц, цыма Сири тох кæны йæ адæмы ныхмæ, химион хæцæнгарзæй пайда кæнгæйæ, кæд æмæ æцæгæй та сæхæдæг аразынц ахæм спектаклтæ. Уыдон сты сæ организацитæ «Урс каскæтæ» æмæ æн-дæртæ… Мæн фæнды дæ хъуыды базонын информацион хæсты тыххæй æмæ химион хæцæнгарзы тыххæй дæр.

– Сымах зонут, уый æрмæст Сиримæ ахасты нæу. Уымæй пайда кодтой Ирак æмæ Ливимæ ахасты дæр æмæ уый ныртæккæ нæ цæстыты раз цæуы Иранмæ ахасты дæр уыцы танкерты хъуыддаджы. Нырма не сбæлвырд кодтой, цы ‘рцыд уыцы танкерты, афтæмæй комкоммæ азымджын кæнынц Ираны. Уæд махæн дæр нæ бон зæгъын у, уый Америкæ кæй уыдис, ницы фæдагуырд ауадзгæйæ, ницы къахдзæфтæ саразгæйæ. Æгæрыстæмæй, кæд ис химион хæцæнгарз, уæд ис организацитæ, кæцытæн сæ бон у равзарой хъуыддаг ацы фарстатæ политикон æгъдауæй скъуыддзаг кæныны æмвæзадыл. Æмæ, æцæгæйдæр, цы ‘рцыд, уый рабæрæг вæййы, куыд раргом, уыцы «Урс каскатæ» цы архайдтой, уый, æмæ уæд сæхи ницызонæг скæнынц.

Режиссурæйыл куыст цыдис бирæ азты дæргъы. Иракы уыдис ядерон хæцæнгарз, Ливийы – химион, Сирийæ дæр дзырдтой, зæгъгæ, дзы уыдис химион хæцæнгарз. Фæлæ, табу Хуыцауæн, уырдæм фæстæдæр æрцыдысты æмæ æппæт уыдæттæ политикон æгъдауæй аскъуыддзаг кодтой. Фæлæ уый тыххæй нæ, æмæ цæмæй æцæгæй химион хæцæнгарзы проблемæ ист æрцæуа, уый тыххæй нæ, цæмæй Иракы ядерон хицæнгарзы проблемæ аиуварс кæной. Куыдфæнды ма уа, Ныгуылæнæн сæйраг сты экономикон интерестæ, ома, зæххы быны уыцы хъæздыгдзинæдтæ, кæцытæ сты Æввахс Скæсæны иу кæнæ иннæ паддзахады.

Мах абон нæ хъус дарæм, Америкæйы гегемонийы тыххæй куы иу, куы æндæр бæстæ куы фехъусын кæны. Уый тыххæй ныридæгæн дзурынц Герман, Франц. Европæйы, иумиагæй сисгæйæ, дзурынц, афтæ кæй нæй гæнæн æмæ аххæсса цæрæнбонты. Æз хъуыды кæнын афтæ, æрцæудзæн, рæстæг æмæ æппæт ацы фальшæн уæддæр кæрон уыдзæн, адæмæн сæ бон уыдзæн æдыхстæй цæрын, хæсты ‘рдæм здæхт чи сты, уыцы тыхтæм нæ кæсгæйæ.

– 2008 азы августы мæйы дæ адæмы ныхмæ Гуырдзыстоны агресси куы райдыдта, уæд Башар Асад æрцыд Сочимæ æмæ Абхаз æмæ Хуссар Ирыстоны ныхмæ Гуырдзыстоны агрессимæ ахасты рахæцыд Уæрæсейы позицийы æвварс. Уый уыдис, Сирийы террористон хæст куы райдыдта, уымæй æртæ азы раздæр. Цахæм аргъ кæныс Сирийы позицийæн?

– Америкæйæгтæ нæ ферох кодтой Башар Асады позици. Мæ хъуыдымæ гæсгæ уый дæр уыдис ахæм тыхджын æлхъывдады фактортæй сæ иу: райдианы экономикон, стæй та æфсæддон, кæцыйæ Сири нырма дæр не ссæрибар æмæ дзы нæма рахызт. Æмæ уым дæр диссагæй ницы ис. Æцæгæйдæр, куыд фæ-зæгъынц, зæгъ мын, дæ хæлар чи у æмæ дын зæгъон, чи дæ дæхæдæг. Америкæйæгтæн, кæд æмæ ды Уæрæсейы хæлар дæ, уæд ын, æппынкъаддæр, уыдзынæ æнæзæрдæмæдзæугæ, куыд максимум, афтæ та  знаг, кæцыйы хъæуы скуынæг кæнын. Америкæйæгтæн æндæр ницы уæвы, æнæзæрдæмæдзæугæ дæр нымад цæуы знагыл. Знагимæ та, се ‘мбарынадмæ гæсгæ дзурæн нæй,  хъæуы йæ куынæг кæнын. Æппæт уыцы знæгтæ та азæй азмæ цæмæн  кæнынц фылдæрæй фылдæр.

Мæнæн мæ бон нæу æмæ мæ фæндгæ дæр нæ кæны мæхи уыцы аналитиктимæ абарын, кæцытæ, гæнæн ис æмæ бадынц Вашингтоны, фæлæ бынтондæр бæрæг у, уыцы фæндаг кæй никуыдæм кæны.

– Уæд дæ адæмы ныхмæ Гуырдзыстоны æгъатыр агресси… ныртæккæ дæр Гуырдзыстон райгонд нæу, Сири Хуссар Ирыстоны æмæ Абхазы кæй банымадта. Гуырдзыстон Сау денджызы регионы хъазы дестабилизацигæнæг ролы, регионы хъуыддæгтæм НАТО-йы бакæныныл фæл-варгæйæ. Цахæм цæстæй кæсыс æппæт уыдæттæм?

– Æцæгæйдæр, уый афтæ у. Мæнæн мæ бон иттæг бæлвырдæй зæгъын у, Советон дуджы Хуссар Ирыстон Гуырдзыстоны сконды цыбыр рæстæджы куы уыд, уыцы цæвиттонæй. Сæ ахаст ирæттæм уыцы æнцой азты дæр уыдис æнæввæрсон, ницæмæ нæ дардтой. Уый ССР Цæдисы – иттæг хъомысджын бæстæйы уæвынады рæстæджы. Ам алы 10-15 азы уыдысты протесттæ æмæ 30-æм азты фактон æгъдауæй Хуссар Ирыстоны æппæт элитæ æрцыдис куынæггонд.

1989 азы Хуссар Ирыстоны райдыдта хæст æмæ аххæссыд 2008 азмæ. Уæрæсе  уæд æмбæрста, хъуыддаг кæй цæуы ирон адæмы скуынæг кæнынмæ. Райстæуыд вазыгджын уынаффæ, цæмæй Хуссар Ирыстонмæ æфсæдтæ баконд æрцæуой. Дунеон æмæхсæнад уый райста, куыд Гуырдзыстоны хæст Уæрæсеимæ. Мах уæддæр нæ уынынц. Афтæмæй та уый уыдис хæст Гуырдзыстон æмæ Хуссар Ирыстоны ‘хсæн. Фæлæ уыдонæн сæ цæсгом нæ хъæцы басæттой, ирæтты чысыл хай кæй фæмæнг кодта дæсгай мин гуырдзиæгты размæбырст. Уæрæсе бацыдис фæстæдæр, уый уыдис бомбæзгъæлстытæй, уынгты тохтæй суткæйы фæстæ. Уæд Уæрæсе райста уынаффæ, цæмæй йæ æфсады бакæна Хуссар Ирыстоны территоримæ. Уæрæсе не ‘нхъæлмæ кастаид, цалынмæ æппæт адæмы не скуынæг кæной, æмæ стæй «Сыгъдæг быдырмæ» æрцæуой.

– Гуырдзыстонмæ хауæг фарстатæ фæуд кæнгæйæ, æз здæхын химион хæцæнгæрзтæ æмæ уыдонимæ баст æрымысгæ фактты темæмæ. Мах зонæм, дæумæ катайдзинад кæй æвзæрын кæны Хуссар Ирыстоны арæнтæм æввахс Лугары лаборатори кæй уæвы, кæцыйы сарæзта АИШ 2011 азы. Исты зæгъдзынæ ацы лабораторийы æцæг нысаниуæджы тыххæй, уымæн æмæ уый тыххæй фехъусæн ис алыгъуызон ныхæстæ?

– Йе ‘цæг нысаниуæджы тыххæй бæлвырдæй ницы зæгъæн ис, фæлæ мах уырны, уый хорзæй кæй ницы хæссы. Æрæджы, зымæджы, уым уыдис гриппы эпидеми, уый райдыдта Гуырдзыстоны æмæ цасдæрбæрцæй гæнæн уыд махмæ дæр æрбанхъæвзтаид, фæлæ Хуыцауæн бузныг, мах карантин æрæвæрдтам Гуырдзыстонимæ арæныл уадзæн пунктты æмæ эпидеми, зæгъæн ис, нæ уыд махмæ. Фæлæ Гуырдзыстоны мардысты ацы низæй. Æмæ кæцæй фæзынд уый?

Æмæ цæуылнæ æууæндæм мах Гуырдзыстоны хицауиуæгады ныхæстыл, ома, Луганскы лаборатори тæссаг нæу, ницы дзы ис ахæмæй, зæгъгæ? Æрбайхъусут-ма, æмæ уæдæ уырдæм уæрæсейаг специалистты цæуылнæ уадзынц? Æвæццæгæн, дзы цыдæр зæрдæхсаинаг ис, мах уынæм уыцы низты, уынæм, кæцæйдæр æвиппайды Абхазы, стæй та Хуссар Ирыстоны кæй фæзынд морæгъуыз хъæндил, кæцы нæм никуы уыд.

Бирæ ис ахæм фактортæ, кæцытæ нæм æрмæст æнæу-уæнкдзинад æвзæрын кæнынц ацы лабораторимæ, фæлæ серьезон тасдзинад æвзæрын кæнынц йæ архайды фæстиуджытæ. Æмæ мах сидæм æмæ дзурæм, кæй хъæуы ацы лабораторийы фæдыл мониторинг ауадзын. Цæмæн ис гæнæн мониторинг уа-дзын Сирийы химион хæцæнгæрзты фæдыл, æмæ цæуылнæ ис гæнæн мониторинг ауадзын Гуырдзыстоны биологион хæцæнгарзы фæдыл? Цæй мидæг ис хицæндзинад? Гуырдзыстоны нæй гæнæн, уымæн æмæ америкæйæгтæ Гуырдзыстоныл сæ къух æвæрынц бонæй бонмæ тынгдæй тынгдæр. Кæй зæгъын æй хъæуы, махмæ æвзæры серьезон тасдзинæдтæ æмæ сидæм дунеон æмæхсæнадмæ æмæ уыцы организацитæм, кæцытæ хъуамæ мониторинг уадзой химион æмæ биологион хæц-æнгæрзты фæдыл. Уыцы сидтытæ сты мæнгæхстау, уымæн æмæ никæйы фæнды йæхимæ бæрндзинад исын æмæ зæгъа, ацы лаборатори хорзæй кæй ницы хæссы Гуырдзыстоны адæмæн дæр æмæ Хуссар Ирыстоны адæмæн дæр.

– Цытджын Президент, фæнды мæ бафæрсын Турчы нысаниуæджы тыххæй. Алкæмæн дæр ныридæгæн зындгонд у, Турк æмæ Иранæн тынг æппæрццаг, агрессивон роль лæвæрд кæй æрцыд Сиримæ ахасты. Турк уырдæм уагъта террористты, йæ къух сыл æвæрдта æмæ дарддæр дæр афтæ кæны, уæлдайдæр та цæгаты. Афтæмæй ныртæккæ Туркæн америкæйæгтимæ ис быцæуаг фарстатæ. Мах ууыл не ‘ууæндæм. Цахæм аргъ скæндзынæ ахæм ситуацийæн?

– Сымах зонут, Турк, æцæгæйдæр, кæй у серьезон паддзахад. Туркæн ис серьезон гарзджын тыхтæ, серьезон æфсæддон потенциал æмæ, кæй зæгъын æй хъæуы, Туркæн ис йæхи плæнттæ бæрæг территоритæм. Æмæ уый сусæг дæр нæ кæны. Фæлæ уæддæр ам Уæрæсейы роль иттæг ахсджиаг у, уымæн æмæ уый сиды Сирийы территориалон æнæхъæндзинадæн аргъ кæнынмæ.

Хъуысынц националистон сидтытæ, зæгъгæ, курдтæн хъуа-мæ уа федералон зæххытæ, иутæн, иннæтæн… Фæлæ уыдон сты, Иранæн дæр æмæ Сирийæн дæр чи уыдзысты, ахæм интерестæ. Æмæ интерестæ, кæцыты исты хуызы хъуамæ фехала Уæрæсейы Федераци. Уымæн æмæ уыцы хъуыддæгты æхсæнлæууæг у Уæрæсе. Уымæн иугъуызон хорз ахастытæ ис Туркимæ,  Иранимæ  æмæ Иракимæ дæр. Ам, мæ хъуыдымæ гæсгæ, Уæрæсе хъаздзæн стыр ролы. Уæлдайдæр та Уæрæсе æмæ Туркы абоны ахастытæ куы хынцæм, уæд.

Мæн тынг фæндид, цæмæй зонд уæлахиз кæна геополитикон интерестыл, кæцытæ сты, кæй ранымадтон, уыцы хъомысджын бæстæтæ. Мæ хъуыдымæ гæсгæ, Уæрæсе хъаздзæн сæйраг ролы, цæмæй Турк æмæ æндæр паддзахадтæй Сирийæн тасдзинад уа, куыд гæнæн ис, афтæ къаддæр. Уæрæсе стыр куыст кæны. Мæ цæст Уæрæсейы фарсæн уарзы, цæмæй къухты бафта политикон диалог æмæ цæмæй æппæт дæр рахиза кæрæдзийы æмбарын æмæ кæрæдзийæн пайдайы уынаффæ райсыны фæндагмæ, Сири æмæ регионы сабырад æмæ стабилондзинады тыххæй хъæуæг уынаффæ райсынмæ.

– Дæ цæст цы бауарздзæн, цытджын Президент, Сирийы адæмæн?

– Сириаг Арабаг Республикæйы адæмæн иууыл сæйрагдæр у сабырад. Сири абон ис дунеон терроризмы ныхмæ тохы раззаг фронты. Зын ахъуыдыгæнæн у, дунеон терроризммæ ахæм ныхмæлæуд куынæ уыдаид, уæд цытæ цыдаид Кавказы, Фæскавказы. Уый иттæг серьезон у.

Фыццаг рады, Сириаг Арабаг Республикæйæн мæ цæст уарзы, цæмæй сабитæ мауал тæрсой, цæмæй Сирийы æнди-дзынадæн уа стыр масштаб æмæ, кæй зæгъын æй хъæуы, фидар æнæниздзинад Президент Башар Асадæн, мæ хæларæн. Уый æхсарджын адæймаг у. Уый абон цы уды хъаруйæ разамынд кæны бæстæйæн, уый нæй гæнæн æмæ сирийаг адæммæ ма æвзæрын кæна сæ сомбоныл æууæнк.