Санкт-Петербурджы 26-æм Æппæтадæмон экономикон форумы хатдзæгтæ
Хурныгуылæйнаг бæстæты фæндиаг нæ фæцис форум, сæ фыдæнæн рауад иттæг æнтыстджын.
Уæрæсемæ хæрам цæстæй чи кæсы, уыцы бæстæты журналистты йæм нæ бауагътой. Нырыонг ахæм ахастыл никуыма сæмбæлдысты æмæ хъаст кодтой, зæгъгæ, Уæрæсе демократон принциптæ халы. Кæдæй нырмæ систы демократон принциптыл хæст хурныгуылæйнаг бæстæтæ, цымæ?
Форуммæ 130 бæстæйæ æрцыдис уазджытæ æмæ сæ нымæц та ахызт 17 минæй. Ӕдæппæт бафыст æрцыдис 960 бадзырдæй фылдæр, сæ суммæ схæццæ 3,9 триллион соммæ. Кусæгон фембæлдтытæ æмæ бадзырдтæ иууылдæр баст сты уæрæсейаг экономикæимæ. Уый та ууыл дзурæг у æмæ санкцитæн нал ис тых, Уæрæсейы æвзæрмæбæлджытæ фыдæнхъæл фесты. Санкциты райст нысанмæздæхт уыд уæрæсейаг экономикæ ныппырх кæнынмæ, фæлæ Уæрæсе канд ныхмæ нæ фæлæууыд, фæлæ ма ацы аз 2% бæрц фæфылдæр уыдзæнис йæ экономикæйы гуырахст. Уымæй уæлдай ма инфляци та нæ ахиздзæнис 3% уæлдæр. Евроцæдисы инфляци дыууæ хатты фылдæр у Уæрæсеимæ абаргæйæ.
Диссаг уый у, æмæ АИШ алкæй разæнгард кæны Уæрæсейы ныхмæ санкцитæ райсынмæ, бирæ бæстæты куыйтау ардауынц Уæрæсейæн разиан кæнынмæ, афтæмæй та форумы æппæты стырдæр делегаци АИШ-æй уыдис. Сæ бизнесы минæвæрттæ уыдысты тынг активон уæрæсейаг компанитимæ бадзырдтæ бафыссыны хъуыддаджы, æмæ уый та ууыл дзурæг у, Евроцæдисыл æмæ ма æндæр æнæсæр бæстæтыл хинæй кæй цæуы америкаг гегемон æмæ сæ барæй лæмæгъ кæны.
Иннæ азтимæ абаргæйæ ацы аз форумы уыдис бæрæг ивддзинæдтæ. Зæгъæм, европæйаг автомашинæтæ «Audi» æмæ «BMW»-йы бæсты дзы лæууыдысты «Лада»-тæ æмæ æндæр уæрæсейаг хæдтулгæтæ. Кæнæ «Pepsi» æмæ «Coca-cola»-йы бæсты та дзы равæрдтой уæрæсейаг регионты нозтытæ. Форумы хайадисджыты фылдæр хай-иу раздæр уыдысты Европæйæ æмæ Азийæ. Ныр та европæйæгты бынат бацахстой Африкæ æмæ Æввахс Хурыскæсæн. Ноджы ма форумы стендтæ дæр фæфылдæр сты – фыццаг хатт дзы хайад райстой цыппар ног уæрæсейаг регионы.
Петербургаг æппæтадæмон экономикон форум райдианы арæзт æрцыд европæйаг бизнесы тыххæй æмæ йæ хонгæ дæр кодтой «Европæмæ рудзынг». Ацы фæзуаты-иу экономикон бастдзинæдты фæдыл бадзырдтой сæ дарддæры æмгуыстады тыххæй европæйаг бизнесы минæвæрттæ æмæ уæрæсейаг къухдариуæгад æмæ бизнес-æхсæнад. Ныр дуг фæивта – европæйæгтæ ацыдысты, форум та йæ куыст дарддæр кæны. Уымæй уæлдай ма йæ хæстæ фæгуырахстджындæр сты. Йæ фæлгæтты Уæрæсейы къухдариуæгадæн æнгомдæр бастдзинæдтæ саразыны фадат ис уæрæсейаг регионтимæ, коммерцион организацитимæ, æхсæнадон цæдистимæ, фæсивæдон организацитимæ æмæ дзыллон информацийы фæрæзтимæ.
Æрмæст форумы нæ, фæлæ æгас дунейы æнхъæлмæ кастысты Путины раныхасмæ. Ацы форумы Путин æрвылаз дæр æргомæй æрдзуры экономикон проблемæтыл, сæ аиуварс кæныны мадзæлттыл, инфляцийыл, равдисы сын экономикæйы фадыджы дарддæры размæцыды вектор. Путин сæйраджыдæр банысан кодта, зæгъгæ, фæсарæйнаг компанитæй Уæрæсейы территорийыл чи баззад кусгæйæ, уыдоны нымайдзысты хиуæттыл, уыдзæн сæм хъарм ахаст бынæттон компаниты æмрæнхъ.
Уæрæсейы Президент раргом кодта цыппар бындурон тезисы экономикон полити-кæйы.
«Фыццаджы архайын хъæуы, регионты æгуыст адæмы нымæц къаддæр кæныныл, æмбæстæгтæн ног дæсныйæдтæ райсыны фадатыл. Фæсивæдæн бакæнын хъæуы ног сæрмагонд ахуыргæнæндæттæ хъæугæ професситæ райсынæн; уæлдай хъусдард здахын хъæуы ахуыргæнæн уагдæтты рауагъдонтæм, цæмæй сæ профессийыл куыст тагъддæр арой. Уымæй уæлдай ма куыстмыздтæ дæр хъуамæ уой бæрзонд æмæ кусджытæн сæ зæрдæ райа сæ куыстуатæй. Хицауады пъланы ис, 2030-æм азмæ не ‘мбæстæгты æфтиæгтæ бадывæр кæнын, ома, абонимæ абаргæйæ дыууæ хатты фылдæр сæ куыстмыздæй исты бæлхæныны фадат саразын».
Дыккаг тезис та баст у чысыл æмæ рæстæмбис бизнесы минæвæрттимæ. Уыдоны нымæц Уæрæсейы хæццæ кæны 28 милуанмæ. Путин бафæдзæхста Финансты министрады, цæмæй сын кредиттæ дæттой æнæкъуылымпыйæ æмæ егъаудæр суммæтæ къаддæр проценттыл. «Искæцы бизнесы архайд адæмæн æмæ æрдзæн тæссагдзинад куы нæ хæсса, уæд æй, мæ хъуыдымæ гæсгæ, бынтондæр нæ хъæуы сгарын – профилактикон ма-дзæлттæ дæр фаг сты».
Æртыккаг тезисы та дзырд цæуы инвестицитыл. Ам та пъланмæ гæсгæ 2030 азмæ инвестициты гуырахст хъуамæ фæфылдæр уа фондз хатты æмæ, сæйраджыдæр, нысанмæздæхт уой промышленон продукцимæ. Банктæн бар радтын хъæуы, акционерты хуызы куыстуæтты æмæ æндæр ахæм проектты хайад исынæн. Фæсарæйнаг бизнесы минæвæрттæ та уæрæсейаг активтæ куы уæй кæной, уæд уыцы акциты бæрæг хай хъуамæ цæуа уæрæсейаг биржатæм».
Цыппæрæм тезисы Путин бизнесы æргом аздæхта фæллойы æнтысындзинад фæуæлдæр кæнынмæ роботизаци æмæ ног технологиты руаджы. «Уæрæсе демографион процессты ах-хосагæй хъуаг æййафы кусæгдыхæй æмæ уымæ гæсгæ автоматизацийы темптæ фæтагъддæр кæнын хъæуы. Æрæджы федералон фæндаг «Нева»-йыл аскъæрдтой уæзласæн автомаши-нæтæ æнæ шофыртæй. Ахæм технологитæй фылдæр хъæуы пайда кæнын».
Доклады фæстæ Путин сдзуапп кодта дзæвгар фарстатыл. Бафарстой йæ Зеленскийæ, ома, йæ хурныгуылæйнаг бæстæты нацист нæ хонынц, дзуттаг кæй у, уый тыххæй. «Мæнæн бирæ дзуттаг æмбæлттæ ис æмæ йæ уыдон хонынц дзуттæгты худинаггæнæг. Зеленскийы нацист схонæн куыд нæй, кæд æмæ Украинæйы национ хъайтартæ систы Гитлеры фæдонтæ. Æрмæст Украинæйы бандерæгты къухтæй фæ-мард иу милуан æмæ æрдæг дзуттаг адæймаджы».
Хурныгуылæйнаг дзыллон информацийы фæрæзтæ развæлгъау дæлдзиныг кодтой форум, фыстой æмæ дзырдтой, зæгъгæ, хъомысджын бизнесы минæвæрттæй дзы хайад ничи райсдзæнис. Хъуыддаг куыд равдыста, афтæмæй хæрамдзаст политикты æмæ бизнесы минæвæртты сæрибарæй баивтой æндæртæ. Англисаг информацион агентад Reuters æвæндонæй басаста, зæгъгæ, фæстаг цалдæр азы дæргъы хурныгуылæйнаг бæстæты бынæттæ форумы бацахстой китайаг æмæ араббаг инвестортæ. АИШ-ы информацион агентад Bloomberg та фидарæй æмбарын кодта, ома, Уæрæсемæ иунæг хурныгуылæйнаг политикон лидер дæр нæ ныццыдис, йæ уазджытæ та уыдысты æнæбон чиновниктæ æмæ азиаг, латинаг-америкæйаг æмæ хæстæг хурыскæсæйнаг бæстæтæй. Уыцы журналисттæ йæ æмбаргæ дæр нæ кæнынц, Уæрæсемæ ныртæккæ хурныгуылæйнаг бæстæтимæ бафидауыны зæрдæ кæй нæй, æмæ сæ хъæугæ дæр кæй нæ кæнынц.
Иумæйагæй сисгæйæ хурныгуылæйнаг дзыллон информацийы фæрæзтæ форумы кой ракодтой уæлæнгæйтты – æвæццæгæн, сын ахæм бардзырд уыд сæ куратортæй. Путины раныхасæн дæр уæлдай анализ нæ сарæзтой, кæд æмæ æндæр бæстæты информацион тыгъдады æрмæстдæр йæ кой уыд, уæддæр. Ацы хъуыддаг та радон хатт равдыста, хурныгуылæй-наг дзыллон информацийы фæрæзтæ кæй не сты хæдбар. Афтæмæй та сæхи сæрибар æмæ демократон хонынц, æмæ бирæ азты дæргъы дунейæн аргъæуттæ мысынц, гæды ныхæстæ кæнынц. Абоны бон хурныгуылæйнаг журналистты ном баст у æрмæстдæр фейктимæ, журналисты стандарттæ къæхты бын ныссæстой.
ДЖИОТЫ Алыксандр
