12 июны Уæрæсейы Федерациимæ иумæ Хуссар Ирыстон дæр нысан кæны Уæрæсейы бон. Нæ адæм Уæрæсейы бон æвæрынц нæ националон бæрæгбонты æмрæнхъ, уымæн æмæ Ирыстоны хъысмæты стыр у Уæрæсейы роль, нæй йын саргъгæнæн. Хуссар Ирыстоны адæм стыр аргъ кæнынц, нæ зæххмæ нын сабырдзинад чи æрхаста, уыцы уæрæсейаг æфсадæн. Владимир Путин æмæ Дмитри Медведевы нæмттæ та Ирыстоны ногдæр историйы фыст сты сыгъзæрин дамгъæтæй.
12 июнь – Уæрæсейы бон у закъон æмæ рæстдзинады бындурыл арæзт сæрибардзинады, æмбæстагон фидыдады æмæ æппæт æмбæстæгты хæларадон æмразыдзинады бон. Уый ма у националон иудзинады æмæ Уæрæсейы абоны æмæ сомбоны тыххæй иумиаг бæрндзинады символ.
Ацы бон бæрæгбон у, куыд Уæрæсейы, афтæ Хуссар Ирыстоны адæмæн дæр, æрмæст уый тыххæй нæ, æмæ нæ адæмы фылдæр хай Уæрæсейы æмбæстæгтæ кæй сты, фæлæ ма удæй дæр æмæ зондæй дæр ирон адæм сты стыр Уæрæсеимæ. Æнусты дæргъы Уæрæсе æмæ Ирыстон кæддæриддæр уыдысты кæрæдзийы фарсмæ, уыимæ ма хъысмæтæй дæр сты æмбаст æмæ сын фæхицæнгæнæн нæй. Дыууæ æнус æмæ æрдæгæй фылдæры размæ нын Уæрæсеимæ фæзынд æнгом ахастытæ – Ирыстоны минæвæрттæ 1749 азы ацыдысты Петербургмæ æмæ уым фесты суанг 1752 азмæ. Уыдон уыдысты Уæрæсейы фыццаг ирыстойнаг минæварады минæвæрттæ æмæ Уæрæсейы къухдариуæгадимæ куыстой уырыссаг-ирон цæдисыл, дарддæры иудзинадыл. 1774 азы иууон Ирыстон бацыд Уæрæсейы скондмæ. Уæдæй фæстæмæ Уæрæсейы фæрцы Ирыстон уæвынад кæны æмæ рæзы.
Уæдæй фæстæмæ бирæ рæстæг рацыд, фæлæ нын уыцы историон дæрддзæг фенын кодта, нæ зондджын фыдæлтæ уæд кæй равзæрстой иууыл растдæр фæндаг. Уæдæй фæстæмæ нын фыдæбойнаджы бонтæ æмæ цины бонтæ иу уыдысты æмæ ныр дæр сты, куыд фæзæгъынц – нæ цин дæр æмæ нæ хъыг дæр иу у. Нæ фыдæлты разагътадæртæ-иу Уырысы æфсады службæ кодтой, бирæтæ дзы инæлæрттæ дæр систы. Уыдонæй Ирыстон кæддæриддæр сæрбæрзонд уыд. Алы хæсты дæр уырыссаг салдат æмæ ирон салдат уæхски-уæхск тох кодтой. Цæвиттон, уырыссаг-япойнаг хæсты уырыссаг инæлæрттæ Фокс æмæ Стесселы æфсæдты сконды уыдысты ирæттæ дæр. 1877-1878 азты уырыссаг-туркаг хæсты Скобелевы æфсады сконды уæхски-уæхск тох кодтой ирæттæ дæр, æмæ зымæджы Щипкæйы æфцæгыл тохты рæстæджы цы 2100 салдаты фæмард сты, уыдонæй 166 уыдысты ирæттæ.
Ракæнæм Стыр Фыдыбæстæйон хæсты кой дæр. Ацы хæсты дæр фашистон Германимæ тохы ирæттæ равдыстой диссаджы æхсар æмæ хъæбатырдзинад. Нацийы бæрцмæ гæсгæ, ирæттæй фылдæр Советон Цæдисы Хъайтартæ никæцы нацийæ уыд.
Банысан кæнæм ныры цаутæ дæр. Абон Украинæйы зæххыл Уæрæсе уадзы спецопераци денацификаци æмæ демилитаризацийы тыххæй. Ацы операцийы активон хайад исынц ирыстойнаг лæппутæ дæр, уыдон уæрæсейаг хæстонтимæ иумæ хъазуатон тох кæнынц, украинаг фашистон æмæ нацистон режимы ныхмæ.
Хицæнæй Хуссар Ирыстоныл куы дзурæм, уæд нын ХХ-æм æнусæй фæстæмæ нæ адæмы стыр Уæрæсе æртæ хатты фервæзын кодта скуынæгæй. Ивгъуыд æнусы 20-æм азты гуырдзиаг меньшевиктæ Жорданияйы сæргълæудæй Хуссар Ирыстоны хъæуты зынджы хай куы фæкодтой æмæ ирæтты скуынæг кæнынмæ куы æрæвнæлдтой, уæд Советон Уæрæсе Жорданияйы æфсæдты ныддæрæн кæнгæйæ, æрурæдта хуссайраг ирæтты геноцид.
1992 азы Уæрæсейы Федераци Хуссар Ирыстонмæ йæ фидауынгæнæн тыхтæ кæй æрбакодта, уымæй æрурæдта, Гуырдзыстоны фашистон режим ирæтты ныхмæ цы тугкалæн хæст расидт, уый.
Уæрæсейаг æмæ хассарирыстойнаг адæмты æфсымæрдзинад æмæ хæлардзинад æххæстхъомысæй фæбæрæг 2008 азы гуырдзиаг агрессийы рæстæджы. 2008 азы августы фондзбонон хæсты уæрæсейаг фидауынгæнджытæ ирон адæмы сæрвæлтау сæ цард нывондæн æрхастой гуырдзиаг фашистты ныхмæ тохы рæстæджы. Уæрæсейаг хæстонтæ нæ лæппутимæ нæ республикæйы территорийæ фæсырдтой агрессоры æмæ йæ тыхы фæстиуæгæн æркодта сабырадмæ. Уый фæстæ – 2008 азы 26 августы Уæрæсейы Президент Дмитри Медведев, æнæхъæн дуне йæ ныхмæ суыдзысты, уый зонгæйæ, равдыста фидардзинад æмæ банымадта Хуссар Ирыстоны хæдбардзинад. Уымæй æрурæдта хуссайраг ирæтты геноцид, кæрон скодта Хуссар Ирыстоны адæмы хъизæмæрттæн. Уæдæй абонмæ Уæрæсейы Федерацийы арæнхъахъхъæнджытæ сфидар кодтой нæ республикæйы арæнтæ æмæ хъахъхъæнынц нæ адæмы сабыр цард.
Абон Стыр Уæрæсейы фарсхæцынад æмæ æххуысы фæрцы рæзы, æндидзы Хуссар Ирыстон, æндидзы йæ инфраструктурæ, республикæйы районтæм сырæзтысты асфальтгонд фæндæгтæ, хъæуты ссыгъд электроны рухс, бонæй-бон рæсугъддæр кæны Цхинвал, республикæйы фæсивæд ахуыр кæнынц Уæрæсейы престижон уæлдæр ахуыргæнæндæтты, не ‘мбæстæгтæ сæ квалификаци бæрзонддæр кæнынц Уæрæсейы горæтты, бирæ хатт та уæрæсейаг бæрзондквалификациджын спе-циалисттæ æрцæуынц Хуссар Ирыстонмæ æмæ семинартæ ауадзынц ам, бынаты.
Нæ адæмæн иууыл æхсызгондæр хабар уыд, 2015 азы 18 марты Республикæ Хуссар Ирыстоны æмæ Уæрæсейы Федерацийы ‘хсæн Æмцæдисад æмæ интеграцийы тыххæй бадзырдыл къухтæ кæй æрфыстæуыд, уый, кæцыйы фæрцы дыууæ бæстæйы ахастытæ бонæй-бон æнгомдæр кæнынц æмæ дарддæр дæр кæндзысты.
Уымæй зæгъæн ис – Уæрæсеимæ нæ фæндаг иу уыд æмæ йыл иумæ æмдзу кодтам æмæ дарддæр дæр æмдзу кæнæм æмæ кæндзыстæм. Уымæй нын фæиппæрдгæнæн нæй.
Абон Хуссар Ирыстоны алы æмбæстаг дæр бузныг у стыр Уæрæсейæ, йæ фарсхæцынады æмæ æххуысы тыххæй. Уæрæсеимæ æнгом интеграци – уый у нæ историон, нæ царды рæстдзинад.
ОСИАТЫ Индирæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.