ИА «Спутник – Южная Осетия»-йы пресс-центры журналисттимæ фембæлд историон зонæдты кандидат, Хуссар Ирыстоны зонад-иртасæн институты хистæр зонадон кусæг Пухаты Къоста. Уый журналисттæн радзырдта, хуссайраг ирæтты геноциды факттыл цы чиныг фыссы, уый тыххæй. Чиныджы кусæгон ном у «Хуссайраг ирæтты геноциды истори. Уый куыд уыд». Чиныджы мыхуыр æрцæудзысты 1918-1920 азты æрцæугæ цаутæ.
Бæрæг куыд у, афтæмæй фидæнмæ 100 азы æххæст кæны Гуырдзыстоны æрдыгæй хуссайраг ирæтты геноцидыл. Ацы трагикон цаутæй бирæ рæстæг кæй рацыд, уый тыххæй æнцон фыссæн нæу ахæм чиныг фыссын, уымæй дæр Хуссар Ирыстоны уыцы рæстæджы архивон фондтæ кадавар кæй сты, уый хынцгæйæ. Кадавар та уымæн сты, æмæ Хуссар Ирыстоны Архивон управлени сырæзт 1921 азы, Гуырдзыстоны советон хицауад куы фæуæлахиз, æрмæстдæр уæд, æмæ уымæй размæ цы цаутæ æрцыд, уыдон архивты не сты, уымæй дарддæр ма раздæр нæ уыд архивтæ æмбæлон хуызы бахъахъхъæныны технологитæ æмæ хъæуæг æрмæг зын ссарæн кæй у, уый тыххæй тынг вазыгджын у 20-æм азты геноциды темæйыл чиныг фыссын.
Уыцы зындзинæдтæм нæ кæсгæйæ, Пухаты Къоста йæхимæ райста стыр бæрндзинад æмæ бацæттæ кодта чиныг.
Йæ ныхæстæм гæсгæ йын æрмæг æмбырд кæныны иууыл стырдæр проблемæ уыд, уыцы дуджы, ома, 1918-1920 азты цауты тыххæй æххæст информаци кæй нæй æмæ архивон æрмæг райсын тынг зын кæй у, уый дæр.
Историк банысан кодта, зæгъгæ, йæ ныфс уыд Гуырдзыстоны архивон фондтæй, сæрмагондæй та НКВД-йы архивтæй, фæлæ бæрæг аххосæгтæм гæсгæ, уыцы архивтæм бахауæн нæй.
«Гуырдзиаг инæлар Георги Къвинитъадзе, кæцы бацæттæ кодта ирæтты ныхмæ æфхæрæг операцийы план æмæ уый фæстæ та алыгъд Францмæ, йæ мысинæгты чиныджы фыста, зæгъгæ, эмиграцийы рæстæджы Гуырдзыстоны меньшевикон хицауады сæргълæууæг Ной Жордания æнæхъæн архив аласта йемæ Францмæ. Бæргæ уыцы архивы документтæ тынг ахсджиаг уыдаиккой, фæлæ зын бауырнæн у, уыцы документтæ Францы искæцы архивон службæмæ радтаид, уый. Кæд сæ радта, уæддæр махæн уырдæм ацæуын æмæ уым информаци æмбырд кæныны фадат нæй», – банысан кодта Пухаты Къоста.
Чиныджы автор куыд радзырдта, афтæмæй кæд нырма чиныг мыхуыры нæ рацыд, уæддæр адæмы тынг цымыдис кæны. «Иуæй сæ уый тыххæй цымыдис кæны, æмæ ацы аз 18 июлы Республикæ Хуссар Ирыстоны Парламент УФ Паддзахадон Думæмæ кæй бахатыд ирæтты геноцид банымайыны тыххæй. Иннæмæй та уый, æмæ Екатеринбургы Экономикон технологиты фæдыл саммиты рæстæджы Уæрæсейы Федерацийы Президент Владимир Путин журналисттимæ ныхас кæнгæйæ, хуссайраг ирæтты историйæ равдыста тынг хорз зонындзинæдтæ. Уый ивгъуыд æнусы 20-æм азты Хуссар Ирыстоны цаутæ схуыдта геноцид».
Раздæры Президент Тыбылты Леониды барамындмæ гæсгæ арæзт æрцыд ирон адæмы геноциды мемориализацийы къамис, кæцыйы скондмæ бацыдысты депутатон корпус, зонадон æмæ сфæлдыстадон интеллигенцийы минæвæрттæ, историктæ, ахуыргæндтæ. «Уыцы къамисæн бахæс чындæуыд, геноциды мемориализацийы мадзæлтты фæдыл дырыс план саразын, уыцы нымæцы геноциды 100 азмæ фундаменталон монографи рауадзын».
Автор куыд радзырдта, афтæмæй спайда кодта Бзарты Руслан, Дзидзойты Валери, Цхуырбаты Иваны куыстытæй. «Сайтты цы æрмæг ис, уыдонæй дæр пайда кодтон, фæлæ – тынг арæхстгай, уымæн æмæ ахуыргонд йæ куыстытæ куы публикаци кæны, уæд фактты тыххæй дзуапп дæтты, æндæр хъуыддаг у, исчи исты информации куы ныммыхуыр кæны, уæд гæнæн ис, йе ‘рхæсгæ факттæ раст ма уой.
Йæ ныхæстæм гæсгæ чинджы сæйраг базæ сты архивон документтæ æмæ æрмæджытæ.
«Зындгонд историк Цхуырбаты Иван стыр куыст бакодта архивон документтæ æмæ уыцы азты периодикон рауагъдады цы документтæ æрцыдысты мыхуыр, уыдон ахуыр кæнгæйæ æмæ сæ мыхуыры рауагъта æмбырдгонды хуызы. 20-æм азы фарстатæ кæй цымыдис кæнынц, уыдонæн уыцы æмбырдгонд у хæзна», – бамбарын кодта Пухаты Къоста.
Уый куыд фехъусын кодта, афтæмæй нæ паддзахады сæргълæууæг Бибылты Анатолийы æххуысы фæрцы дыууæ хатты уыд Мæскуыйы, Уæрæсейы Федерацийы Паддзахадон архивы, кæцыйы структурæйы ис Октябры революци æмæ социалистон арæзтады централон архив, афтæ ма Маркс, Энгельс æмæ Ленины Коммунистон партийы архив дæр.
«Уыцы архивты ахсджиаг документтæн сæ фылдæр нырма æргомгонд не сты, уыдон сусæггаг сты. Гуырдзыстоны архивтæм та нæ бон бахауын нæу бæрæг аххосæгтæм гæсгæ, уымæй дæр 20-æм азты геноцидмæ цы документтæ хауынц, уыдон куынæг æрцыдаиккой», – банысан кодта зонадон кусæг.
Пухаты Къоста радзырда, Хуссар Ирыстоны зонад-иртасæн институты уæвæг гуырдзиаг периодикон мыхуырæй кæй спайда кодта, уый тыххæй дæр. Йæ ныхæстæм гæсгæ, уыцы рæстæджы гуырдзиаг газетты цы æрмæджытæ уыд, уыдоны руаджы хъомысджын идеологион пропагандæйы бын уыдысты Гуырдзыстоны æмбæстæгтæ. Автор ма спайда кодта ирон фысджыты аивадон уацмыстæй, кæцыты автортæ уыдысты 20-æм азты уыцы цауты хайадисджытæ, уыдоны ‘хсæн булкъон Гаглойты Никъала дæр.
«Гаглойты Никъалайы чиныг «Сквозь огонь» у цауты бонæджы хуызæн. Автор бонгай, сахатгай фыссы 20-æм азты цауты хронологи, хайадисджыты конкретон нæмттæ æмæ факттимæ. Уыцы темæйыл бирæ фыстой Дзугаты Къоста, Хъуылымбегты Роберт æмæ хуссар-ирыстойнаг æндæр историктæ æмæ ахуыргæндтæ. Иууыл иумæ уыдонæй арæзт æрцыд чиныджы документалон базæ, уыдон сты чиныджы бындур. Чиныгмæ хаст æрцыдысты æмбæстагон хæсты хайадисджыты мысинæгтæ, кæцыты æрæмбырд кодта Цхуырбаты Иван», – банысан кодта Пухайы фырт.
«Æз историк дæн, геноцидæн та барадон аргъ юристтæ хъуамæ скæной. Фæлæ æз цы факттæ æрхастон чиныджы, уыдон суыдзысты геноциды бæлвырдгæнæнтæ», – банысан кодта Пухаты Къоста æмæ ма йæ ныхасмæ бафтыдта, зæгъгæ, чиныджы уæззау трагикон цаутæ æвдыст кæй æрцыдысты, уымæ гæсгæ йæ кæсын зын уыдзæн, фидар нуæрттæ кæмæн нæй, уыдонæн.
Йæ ныхæстæм гæсгæ, чиныг рауад гуырахстджын – 300 фарсы. Чиныг рецензимæ æрвыст æрцæудзæн зынгæ ирон иртасæг, историк Бзарты Русланмæ. Чиныг мыхуыры рацæудзæн ноябры.
«Мæ нысан геноцид банымайын нæ уыд, мæ нысан у историон æцæгдзинад сæндидзын кæнын æмæ рæстдзинад банымайын», – ма-дзалы кæрон банысан кодта Пухаты Къоста.
Осиаты Индирæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.