Ахуырад, зонындзинӕдтӕн кӕддӕриддӕр уыдис æмæ ис стыр нысаниуӕг ӕмӕ ахадындзинад. Кӕй зӕгъын ӕй хъӕуы, паддзахы рӕстӕджы ахуырад райсын алы адӕймаджы къухы не ‘фтыд ӕмӕ ахуырдзинад кæмæ уыд, уыдон уӕлдай кадджын-дӕр уыдысты адӕмы ‘хсӕн.
Ахӕм уыд Цъунары хъӕуы цӕрӕг Цхуырбаты Кудза дӕр. Уый гуыргӕ ракодта Дзауы районы Мсхлебы Танделты хъӕуы 1900 азы. Зӕрдӕргъӕвд ӕмӕ ахуырмӕ тырнӕг лӕппу райдианы сахуыр кодта Дзауы скъолайы. Фӕлӕ ууыл не ‘рлӕууыд ӕмӕ уый фӕстӕ ахуыр кӕнын райдыдта Гуры гимназы ӕмӕ йӕ ӕнтысгӕйӕ каст фӕци ӕртӕ азы фӕстӕ. Зӕрдӕргъӕвд кӕстӕр афтӕ зӕрдиагӕй ӕрӕвнӕлдта ахуырмӕ, ӕмӕ цыбыр рӕстӕгмӕ уырыссаг ӕвзагыл фӕцалх, гуырдзиаг ӕвзаг дӕр тынг хорз базыдта, кӕд ӕй уымӕй размӕ никуы ахуыр кодта, уӕддӕр. Цхуырбаты лӕппуимӕ чи ахуыр кодта, уыдонӕй сӕ иу уыд гуйраг гуырдзиаг, фӕлӕ ахуыр кӕнын нӕ фӕрӕзта.
Лӕппуйы фыд Кудзаимӕ баныхас кодта, цӕмӕй йын йӕ фырты ӕнцой фӕлӕууа. Чысыл рӕс-тӕджы фӕстӕ лӕппу ахуыры раззагон сси ӕмӕ уый тыххӕй фыд Цхуырбайы фыртӕй уыд тынг райгонд.
Кудза йӕхӕдӕг ӕнтысгӕйӕ каст куы фӕци гимназ, уӕд кусын райдыдта диакъонӕй Дуаны хъӕуы ӕмӕ цӕрджыты хъӕстытӕ ӕмæ куырдиӕттӕ фыста Воронцовмӕ. Уый лӕппуйы рӕсугъд къухфыстмӕ куы ӕркаст, уӕд тынг фӕцыд йӕ зӕрдӕмӕ ӕмӕ бардзырд радта, цӕмӕй йӕм ӕй ӕркӕной ӕмӕ йемӕ ба-ныхас кӕна. Тбилисмӕ йӕ куы ныккодтой, уӕд ын уый загъта, цы хорзӕх дӕ хъӕуы, уый мын зӕгъ ӕмӕ фӕстӕ нӕ фӕлӕудзыстӕм, зӕгъгӕ. Цхуырбайы фырт ын дзуапп радта, цӕмӕй йӕ куыстмӕ айсой ирон хъӕумӕ. Сӕххӕст ын кодтой йӕ куырдиат ӕмӕ ӕрцард Цъунары хъӕуы.17-аздзыдӕй йӕхицӕн бинойнаг ӕр-кодта 14-аздзыд бынӕттон чызг Мамиты Чебайы ӕмӕ сын Цъалайы та радих кодтой зӕххы фадыг. Иумӕ фӕцардысты хъӕрмудӕй ӕмӕ адӕмы уарзонӕй. Рантыст сын ацы дунемӕ 12 сывӕллоны, уыдонӕй дыууӕ чысылтӕй фӕхъуыдысты, иннӕ 10 кӕстӕры – Аполлон, Пилхаз, Гыгы, Абакъо, Тамарӕ, Нинӕ, Бабо, Андруш, Кирилл ӕмӕ Лади бахъомыл сты, райстой ахуырад ӕмӕ сӕхӕдӕг дӕр ссардтой сӕ амӕндтӕ.
Гуырдзиаг меньшевиктӕ Хуссар Ирыстонмӕ куы ӕрбабырстой, нӕ адӕмы нын куы цагътой, Ирыстоны хъӕутӕ зынджы хай куы фесты, уӕд сæ фыццаг амæттæгтæй иу уыд Цхуырбаты Кудзайы хӕдзар. Хуссар Ирыстоны Советон хицауад куы ӕрфидар, уӕд Цхуырбайы фырт йӕ бинонтимӕ ногӕй ӕрлӕууыд сабырадон фӕндагыл. Кудза йӕ цардӕй ахицӕн 1958 азы.
Ацы адӕймаджы тыххӕй мӕ уый зӕгъын фӕнды, ӕмӕ уыд йӕ адӕмы уарзон хъӕбул, кӕд-дӕриддӕр сын кодта лӕггад ӕмӕ йын абон дӕр хистӕр фӕлтӕр кадимӕ ӕрымысынц йӕ рухс ном. Уӕды дуджы кӕсын-фыссын стӕм адӕймӕгтӕ зыдтой ӕмӕ-иу сӕрбахъуыды рӕстӕджы алы хатт дӕр се ‘нцой балӕууыд йӕ иубӕстон адӕмӕн. Уӕлдӕр ма йӕ загътон, ахӕм къухфыст ын уыд, ӕмӕ йӕ адӕм дисӕн хастой. Хъыгагӕн, дзӕвгар къухфыстытӕ йын баззад, фӕлӕ нӕ иуӕй-иуты ӕнӕмӕты аххосӕй уыдонӕй абоны бонмӕ ницыуал ӕрхӕццӕ. Нал баззад йӕ къам дӕр. Афтӕмӕй та ахӕм адӕймӕгты хорз хъуыддӕгтӕ ӕмӕ рухс нӕмттӕ мысинаг сты канд сӕхиуӕттӕн нӕ, фӕлӕ сӕ радтӕг адӕмӕн дӕр. Ӕнӕмӕнг, истори хъахъхъӕнинаг у канд абоны фӕлтӕртӕн нӕ, фӕлӕ сомбонӕн дӕр.
ХУЫБИАТЫ Никъала
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.