«Уæззау цард æркодта, дуг æвзæрырдæм фæивта», – фæдзурынц ас кары адæм сæ раздæры цард мысгæйæ. Ныры æвзæр рæстæгæн бирæ аххосæгтæ ис, – 1990 азты бæстæ схæццæ, ныппырх Советон Цæдис, алы рæттæй райдыдтой хъуысын хæсты хъæртæ, фехæлдис адæмы стабилон цард.
Советон Цæдисы адæм кæд тынг хъæздыг нæ цардысты, уæддæр сын уыд сабырдзинад, сæ сывæллæтты сомбоныл нæ мæт кодтой. Уымæн æмæ уæды системæ афтæ арæзт уыдис, æмæ фæсивæдæн сæ фæндæгтæ гом уыдысты цардмæ. Ныййарджытæ нæ тыхстысты скъоламæ чингуытæ æлхæныныл кæнæ сæ сывæллæтты уæлдæр ахуыргæнæндонмæ бакæныныл. Фæлæ ма мæн цымыдис кæны, куыстмызд кæм фылдæр уыд, – уæды рæстæджы æви – ныр.
Экономисттæ куыд раиртæстой, афтæ-мæй Советон Цæдисы рæстæджы 1 сом эк-вивалентон уыд ныры рæстæджы 220 сом-мæ. Афтæ нымайгæйæ, уæды дуджы ме-дицинон хо иста куыстмызд 80 сомы (17 600 – ныры ‘хцайæ), пенси уыдис – 120 сомы (26 000), дохтыры мызд уыд 150 сомы (33 000), æфсæддонæн та фыстой 270 сомы (59 000). Кæй зæгъын æй хъæуы, советон дуджы дæр уыдис стыр мыздтæ инженертæн æмæ æндæр алыхуызон специалисттæн, кæцытæн сæ куыстмызд уыд 600 соммæ æввахс. Советон Цæдисы министр та иста 800 сомы. Куыд уынæм, афтæмæй ныры мыздтæ дæр бирæ къаддæр не сты. Фæлæ экономисттæ зæгъынц, зæгъгæ, уæды рæстæджы æхцайæн фылдæр кад уыд, фылдæр балхæнæн уыд адæмæн сæ бон сæ куыстмыздæй æмæ сæ цардыл хуыз-дæр æххæссыдысты. Сæйраджыдæр, хæлцадон продуктты аргъ уыдис бæрæг къаддæр æмæ куыстмыздæн йæ фылдæр хай хардз цæуы уыдоныл. Зæгъæм, Со-ветон Цæдисы хæрæндоны дæ сихоры аргъ слæууыдаид 1 сомы, ныр та 300 сомы иууыл къаддæрæй. Афтæ банымайгæйæ, абон мызд хъуамæ уаид иууыл къаддæр 55 мин сомы. Ӕмæ ма Советон Цæдисы æнæаргъæй уыдысты сывæллæтты рæвдауæндæттæ, скъолатæ, уæлдæр ахуыргæнæндæттæ, медицинон хæрдзтæ, æхсæнадон транспорт. Сывæллæттæ æнæаргъæй улæфыдысты алыгъуызон лагерты, кусджыты æрвыстой æнæаргъæй улæ-фынмæ, фатертæ лæвæрдтой æнæаргъæй. Ӕртаджы аргъ та уыд хæрзцъус. Стæй ма банысан кæнын хъæуы уый дæр, æмæ уæды рæстæджы коммуналон хæрдзтæ куыстмыздæн уыдысты æрмæстдæр йæ 3 проценты бæрц, ныры дуджы та схизынц куыстмыздæн йæ 20 процентмæ.
Уæды рæстæджы-иу куыстмызд куы фæфылдæр ис, уæд-иу æй адæм банкъардтой сæхиуыл. Ныр та нырма куыстмызд нæ фæфылдæр вæййы, афтæмæй æргътæ сæ разæй фæвæййынц.
Кæй зæгъын æй хъæуы, уæды рæс-тæджы дæр уыд æнæраст хъуыддæгтæ. Зæгъæм, иууыл бæрзонддæр куыстмыздтæ уыд Прибалтикæйы цæрджытæн, кæд кусгæ къаддæр кодтой, уæддæр. Фæсте нæ задысты Гуырдзыстон æмæ Со-михстон дæр, кæцытæ хъаны цард кодтой æмæ ма уыимæ иумæ æдзух хъаст кодтой сæ цардæй.
Фæдзурынц, зæгъгæ, уæды рæстæджы фаг ассортимент нæ уыдис дуканиты, адæм-иу бирæ æнхъæлмæ кастысты кæцыдæр товартæм, нæ фаг кодтой алыхуызон дзаумæттæ æмæ машинæтæ. Фæлæ кæд Советон Цæдисы дуканийы тæрхæгыл абонау нæ уыд 100 хуыз тахынæджы, уæддæр дзы цы 2-3 хуызы уыд, уыдон уыдысты гъæдджын, æнæ сояйæ, æнæ эмульгатортæй, æнæ химикон ахорæнтæй. Ӕмæ уымæн та стыр нысаниуæг ис.
ДЖИОТЫ Александр
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.