Иу министрады бæсты уыдзæн дыууæ
Æнæниздзинад хъахъхъæнын æмæ социалон рæзты министры хæдивæг Сиукъаты Родион райдианы банысан кодта, зæгъгæ, 2021 æмæ 2022 азты нæ республикæйы Уæрæсейы Федерацийы казначействойы басгæрсты рæстæджы сбæрæг бæлвырд хъæндзинæдтæ æмæ ныр уыдон аиуварс кæныныл куыст кæй цæуы. «Хуссар Ирыстоны Президент Гаглойты Алан йæ Ныстуаны сæрмагонд хъусдард аздæхта Æнæниздзинад хъахъхъæныны райрæзты хъуыддагмæ æмæ йæ алыварс сæвзæргæ проблемæтæм. 2021 азы чи сбæрæггонд сты, уыцы хъæндзинæдтæ уыдысты дзæвгар, 2022 азы та сæ ногæй казначейство сбæрæг кодта. Уый та дзурæг у ууыл, æмæ хъæндзинæдтæ иу азæй иннæмæ иуварсгонд кæй не рцыдысты. Абон махмæ æрхаудта уыдоныл бакусын æмæ сæ сраст кæнын. Нæ бæстæйы сæргълæууæг бахæс кодта, азы фæудмæ уыцы хъæндзинæдтæ аиуварс кæнын. Уый фæдыл министр Плиты Агуындæ ауагъта æмбырд æмæ бацæттæ кодта мадзæлтты пълан. Уырдæм бацыдысты, зæгъæм, оптимизацийы фарста, ома, цалдæр бынаты чи кусы, афтæ ма кадрты цухдзинад æмæ æндæр фарстатæ. Медицинон кусæг æнæниздзинад хъахъхъæныны системæйы 1,5 ставкæйæ фылдæрыл ма хъуамæ куса. Ныртæккæ уый сбæрæг кæнын у тынг æнцон СНИЛС-ы руаджы, кæцы ис кусджыты 90 процентæй фылдæрмæ. Йæ номырмæ гæсгæ фенæн ис, медицинон кусæг кæм æмæ цы бынæтты кусы æмæ цавæр куыстмызд исы, уый. Ацы куыст нæ министрад райдыдта ивгъуыд азæй. Сæттын ыл, махмæ ис, ахæмтæ, кæцытæ кусынц 1,5 æмæ уымæй фылдæр ставкæйыл, фæлæ кусынц афтæхуыйнæг ургентон радгæстæй. Хъæуæг специалисттæ нæм кæй нæ фаг кæнынц, уымæ гæсгæ нын нырма æндæр гæнæн нæй æмæ хæлд цæуы фæтк. Уый хауы хирурги, анестезиологи æмæ реанимацийы специалисттæм. Фæлæ мах агурæм ахæм специалистты.
Зæгъæм, 1-æм июлæй нæ республикæмæ Новосибирскæй кусынмæ æрцæудзæнис анестезиолог-реаниматолог йæ бинонтимæ. Уый у фæлтæрдджын специалист, ис æм куысты дзæвгар стаж.
Ныридæгæн оптимизацийы фæлгæтты ликвидацигонд æрцыдысты, адæймæгтæ кæм нæ куыстой, уыцы штаттæ æмæ уый фæстиуæгæн сэкономи кодтам 33 милуан сомы бæрц. Иу кусæджы дæр не ссæрибар кодтам, афтæмæй оптимизацигонд æрцыдысты афтæхуыйнæг сæрибар штаттæ. Ацы суммæйæ 9 милуаны æмæ 773 мин сомы бæрц сэкономи кодтам Ленингоры районы. Нæ министрады аскъуыддзаг кодтам, уыцы æхцайы фæрæзтæ, фыццаджыдæр, хардз кæндзыстæм медицинон ифтонгады цалцæгыл, (уый тыххæй нæ бюджеты иу сом дæр æвæрд не ‘рцыд).
Афтæ ма техникон персоналæн сæ куыстмыздмæ бафтауынæн, уымæн æмæ исынц 12-13-гай минтæ.
Оптимизаци ма арæзт фæцæуы бæстæйы цæрджыты нымæцмæ гæсгæ, уый тыххæй ис æмбæлон нормæтæ. Плиты Агуындæйы къухдариуæгадæй министрады кусджыты скондæй арæзт æрцыд кусæгон къорд æмæ нæ куысты цы ивындзинæдтæ æмæ реформæтæ цæуой, уыдон тыххæй уын бæстондæр информацитæ дæтдзыстæм», – бамбарын кодта Сиукъаты фырт. Уый ма сæрмагондæй æрдзырдта социалон хызæгты дезинформаци æмæ дам-думтæ кæй фæцæуынц министрады адресыл, уый тыххæй, æмæ æрсидт нæ республикæйы æмбæстæгтæм, цæмæй ахæм дезинформацитыл ма æууæндой. Министрады куысты архайд, зæгъгæ, алыхатт дæр у æргом æмæ цæттæ сты цыфæнды хъуыддаджы тыххæй дæр бæстон информаци радтынмæ.
Куыд кусынц районты рынчындæттæ?
Знауыры районы рынчындоны сæйраг дохтыр Цъæритты Иннæ дæр банысан кодта, зæгъгæ, максималон æгъдауæй бахъахъхъæнын хъæуы терапевты ставкæтæ æмæ бамбарын кодта, уыдон районы кæй сты иууыл ахсджиагдæр. «Дохтыр-терапевт нымад цæуы куыд æгас бинонты дохтыр, афтæ, уымæ гæсгæ мах оптимизаци сарæзтам хицæн хъæуæг специалисттæн, куыд эндокринолог, лор-дохтыр. Уыдон дæр нын æнæмæнгхъæуæг специалисттæ сты, фæлæ нæм приоритетондæр сты терапевттæ, хирургтæ æмæ педиатртæ. Æнæмæнгхъæуæг сты тагъд æххуысы службæйы кусджытæ дæр. Абон нæм 1,5 ставкæйæ фылдæрыл никæцы кусæг кусы. Фельдшерон-акушерон пунктты куыст баст у рынчындонимæ. Арæх семæ фæуадзæм беседæтæ медицинон æххуыстæ бакæныны тыххæй. Онлайн-бастдзинады фæлгæтты алы райсом дæр фæбæрæг кæнæм нæ куысты фæстиуджытæ рынчынты тыххæй. Сиукъаты Родионы амындмæ гæсгæ ныридæгæн алкæцы пациентæн дæр анкетæ араздзыстæм. Ныфс мæ ис, афтæмæй нæ куыст кæй фæхуыздæр уыдзæнис.
Ленингоры районы сæйраг дохтыр Коцты Сергей банысан кодта, зæгъгæ, арæх социалон хызæгты æфхæрд фæцæуы районы рынчындоны куыст, парахат цæуы дезинформаци æмæ уымæ гæсгæ фæстаг 11 мæйы дæргъы, ома, кусын куы райдыдта, уæдæй фæстæмæ уырдæм нæ республикæйы æндæр æмæ æндæр органты кусджытæ ацæуынц хъæндзинæдтæ сбæрæг кæныны тыххæй. «Куыд рабæрæг, афтæмæй нæм нæ разынд сæрибар штаттæ æмæ дам-думтæ цы справкæты тыххæй кодтой, уыдон дæр раст нæ разындысты. Кæй зæгъын æй хъæуы, куыд æндæр рынчындæтты, афтæ махмæ дæр разынд чысыл хъæндзинæдтæ. Уыдон аиуварс кæнынæн бирæ ницы хъуыд. Мах стæм æргом куыд кадрон, афтæ финансон фарстаты дæр. Оптимизацийы тыххæй та зæгъдзынæн уый æмæ нæм ныр 179,5 штатæй кæй баззад 157 штаты. Уый адыл оптимизацийы процесс урæд æрцыд», – загъта Коцты Сергей. Коцты Сергей ма фехъусын кодта, зæгъгæ, сæм цы 11 машинæйы ис балансыл, уыдонæй дыууæ ис сцалцæг кæнæн, иннæтæ сты хæлд æмæ сæ хъæуы сфыссын.
Дзауы районы рынчындоны сæйраг дохтыр Тедеты Мадинæ банысан кодта, зæгъгæ, районы æнæниздзинад хъахъхъæныны структурæ арæзт у районы рынчындон, 11 фельдшерон-акушерон пункттæй æмæ дыууæ амбулаторийæ. «Синагуры хъæуы ахæм амбулатори ныр йæ куыст кæны æхсæвæй-бонæй. Хъæу у дæрддзæф æмæ-иу сын арæх сæвзæрд проблемæтæ, тагъд æххуысы кусджытæ сæм рæстæгыл цæмæй ба-цыдаиккой, уый тыххæй. Ручъы амбулаторийы медиктæ дæр кусынц æрвылбон изæры 7 сахатмæ. Оптимизаци ацыд махмæ дæр, мæ размæ йыл бакуыста мæ коллегæ. Махмæ раздæр уыд 134,5 штаты ныр та – 125 штаты. Фæнды мæ зæгъын уый æмæ кæй æййафæм кадрты цухдзинад. Хъæуынц нæ хирург æмæ педиатр. Ныфс нæ ис ацы проблемæ рæхджы скъуыддзаг кæй æрцæудзæн», – банысан кодта сæйраг дохтыр.
Къуайсайы рынчындоны сæйраг дохтыр Цхуырбаты Ульянæ куыд радзырдта, уымæ гæсгæ сæм иу штат дæр ам сæрибар нæу æмæ райгонд сты, министрадæй сæм хъусдард здæхт кæй ис æмæ сæхи кæмдæр хибар ран кæй нæ хатынц, уымæй. Уый ма æрдзырдта æндæр ахсджиаг фарстатыл, уыдоны нымæцы ФАП-ты куыст мæгуырау кæй цæуы, уый.
Цхинвалы районы сæйраг дохтыр Тыбылты Татьянæ та катай кæны, рагæй фæстæмæ сын сæхи районон рынчындон кæй нæй, ууыл. Сиукъаты Родион ын дзуапп радта, зæгъгæ, Цхинвалы районы медицинон уагдæттæ баиу кæндзысты горæты поликлиникæйы амбулаторон центримæ. Тыбылты Татьянæ ма фехъусын кодта оптимизацийы фæлгæтты кæй фæкъаддæр кодтой дыууæ штаты.
Сиукъаты Родион ма журналисттæн фехъусын кодта, зæгъгæ, ацы къуыри скусдзæн информаци райсыны тыххæй тæвд хахх æмæ кусдзæн улæфтбонты дæр. Уымæй дарддæр ма Республикон бирæпрофилон медцентрæн бастдзинад уыдзæн уæрæсейаг иууон телемедицинæйы хызæгимæ. Ныртæккæ куыст цæуы, цæмæй сентябры мæйы 45 дохтыры сæ квалификаци бæрзондгæнæг курсытæ рацæуой, ууыл. Плиты Агуындæ архайы, цæмæй уыдон ацæуой æнæаргъæй.
Рæхджы хъуамæ скуса наркологи æмæ психиатрийы центр æмæ кусдзæнис куыд стационар, афтæ. Психикон рынчынтæ, афтæ ма наркомани æмæ нуæзтыл æфтыд чи у, уыцы рынчынтæн ам кæндзысты хос. Бынат дæр ын ссардтой, фæлæ у бацалцæг кæнинаг æмæ йын хъæуы финансон фæрæзтæ рахицæн кæнын. Уый ма фехъусын кодта, зæгъгæ, 1-æм августæй Æнæниздзинад хъахъхъæнын æмæ социалон рæзты министрадæй кæй рахицæн кæндзысты социалон блок æмæ хицæнæй арæзт æрцæудзæн Фæллойад æмæ социалон рæзты министрад.
ЦХУЫРБАТЫ Ларисæ
