2018 аз. Цахæм уыд уый Цхинвалы районæн?

3-æм декабры Мыхуыр æмæ информацийы паддзахадон комитеты пресс-центрмæ хуынд æрцыд Цхинвалы районы администрацийы сæргълæууæджы хæстæ æххæстгæнæг Бибылты Валери. Уый радзырдта, аивгъуыйгæ азы бакæнгæ куысты фæстиуджытыл, афтæ ма цæрджыты раз цы проблемæтæ лæууы, уыдон тыххæй хатдзæгтæ скодта пресс-конференцийы, Цхинвалы районы разамонæг.

Районы экономикæйы сæйраг къабаз у хъæууон хæдзарад. Ам организаци æрцыдысты зæхкусæгон-фермерон хæдзарадтæ. Ацы аз тыллæг хæссын райдыдтой «Ирыстоны дыргъдæттæ», «Елтура»-йы урсаджы продукци балхæнæн ис нæ базары, Къостайыхъæуы арендатортæ кусынц нæмыгонты æркондыл. Арцеуы фермерон хæдзарадтæ та дарынц 200 сæры бæрц ставдкъах фос. Ацы хъæуы ма 10 гектары фæзуатыл ныккалдтой Фæскавказы иууыл хуыздæрыл нымад сæнæфсиры сорттæй сæ иуæй сæндон.

Бибылты Валери радзырдта, йæ районы хъæутæ тынг æфхæрд кæй баййæфтой гуырдзиаг-ирон хæсты азты. Бирæ адæм бабын сты, стыр зиæнттæ рачындæуыд сæ  хæдзæрттæн, сæ исадæн. Кæд цадæггай æндидзыд цæуынц хъæутæ, уæддæр абон нырма аразинæгтæ бирæ ис, зæгъгæ. «Махмæ хыгъды ис 800 хæдзары бæрц, кæцытæ хъыгдард æрцыдысты хæсты рæстæджы æмæ сæ хъæуы сæндидзын кæнын. Уыдонæй бирæтæ сты 1990-92 азты гуырдзиæгтæ арт кæуыл бафтыдтой ахæмтæ. Ахæм у Хелцуайы хъæу дæр», дзырдта уый.

Районы разамонæг лæмбынæг æр-дзырдта, цæрæнуатон-коммуналон хæдзарады кусджытæ цы куыстытæ бакодтой, уый тыххæй дæр. Ирыстоны иууыл бæрзонддæр кувæндон  Джеры дзуармæ фæндаг цалцæг æрцыд, уым ныр æдæр-сгæйæ цæуынц рог хæдтулгæ машинæтæ. Æмткæй районы  хъæутæм уагъд æрцыд 29 километры бæрц доны хæтæлтæ. Ис афтæ зæгъæн, абон Цхинвалы районы стырдæр хъæутæ се ‘ппæт дæр ифтонг кæй сты донæй. Ныртæккæ та районы цæрæнуатон-коммуналон хæдзарад кусы Тъбет æмæ Присы хъæутæм дон уадзыныл. Тагъд рæстæджы Арцеуы хъæуы бакæндзысты хъæууон амбулатори. Ног объекты медицинон лæггæдтæй пайда кæндзысты æввахс хъæуты цæрджытæ дæр. Къуыри æртæ хатты ам рынчынты йæхимæ исдзæн дохтыр. Ацы цæрæн пункты ныртæккæ ис 201 хæдзары, цæры дзы 454 адæймаджы. Амбулаторийы дохтыр кæй нæ уыд, уый зындзинæдтæ æвзарын кодта цæрджытæн.  Транспортон ифтонгад дæр сæм мæгуырау у, æрмæст къуыри дыууæ хатты цæуы хъæумæ маршрутон «Газель». Раст уый аххосæй нæ куымдтой медиктæ уырдæм кусынмæ. Йæ ныхæстæм гæсгæ ныр бацархайдтой, цæмæй къуыри æртæ хатты Громы хъæуы  цы дохтыр ис, уый цæуа Арцеуы хъæумæ дæр. Амбулаторийы агъуысты ма баконд æрцæудзæн ног тренажерон зал дæр.

Районы разамонæг журналистты зæрдыл æрлæууын кодта, сæрмагондæй Цхинвалы районы цæрджытæ кæй ифтонг кæнынц халсар æмæ дыргътæй нæ горæты фæлхасгæнджыты зынгæ хайы. Уыдонæй кæмæндæрты ис хъæрмуатон хæдзарадтæ æмæ зымæджы мæйты дæр фæуæй кæнынц халсæрттæ. Мыд æмæ кæсагдарды куыст чи кæны, районы ис ахæм адæймæгтæ дæр. Хъыгагæн, Цхинвалы районы хъæуты дæр бирæ фæцагъды ис хæдзарон фосæй хæцгæ низты фæстиуæгæн. Знауыр æмæ Дзауы районты кæд африкæйаг емынæйæ мардысты хуытæ, уæд  æндæр хæцгæ низæй та мардысты, ацы районы ставдкъах фос. Куыст цыд, цæмæй ма апарахат уыдаиккой уыцы тæссаг низтæ.

Районы къухдариуæггæнæг æрдзырдта иумиагахуырадон скъолаты куыстыл дæр. Скъолатæ ифтонг сты хъæрмадæй. Бæрæг куыст цæуы ахуырдзау фæсивæды ахуыр-хъомыладон куыст фæхуыздæр кæныны фæдыл.  Администрацийы ахуырады хайады методисттæ æмæ инспектортæ систематикон æгъдауæй цæуынц скъолатæм æмæ ахуыргæнджытæн æххуыс кæнынц ахуыр-хъомыладон куыст хуыздæр кæныны. Районы ахуыргæнинæгтæ активон хайад исынц республикæйы уагъдцæуæг алыгъуызон мадзæлтты, æмæ сын вæййы хорз æнты-стытæ. Бæрæг куыст цæуы иумæйагахуырадон уагдæтты материалон-техникон базæ фæхуыздæр кæныны фæдыл. Фæсивæд, спорт æмæ туризмы хайад æмæ прокуратурæйы кусджытæ æмгуыст кæнынц районы æнахъомты хъуыддæгты фæдыл инспекциимæ, ахуырдзау фæсивæды ‘хсæн уадзынц хъомыладон нысаниуæг кæмæн ис, ахæм мадзæлттæ. Спортивон мадзæлттæ уадзыны рæстæджы фæбæрæг вæййынц фæсивæды æвзыгъддæртæ. Уымæ гæсгæ бæрæг фæфылдæр, спортмæ лæмбынæг йæ хъус чи адардта, ахæм фæсивæды нымæц. Цхинвалы районы традицион ссис нæ фыдæлты æгъдæут-тимæ баст цы бæрæгбонтæ сты, уыдон нысан кæнын. Ивгъуыд къуыри дæр диссаджы мадзал арæзт æрцыд уый фæдыл, цыран хайад райстой районы æппæт скъолатæ дæр.  Фыдыбæстæйон хæсты фæуæлахизы боны цытæн æрвылаз дæр цалцæг æрцæуынц хъæуты цыртдзæвæнтæ.

Районы къухдариуæггæнæг сæрмагондæй ракодта культурæйы хайады куысты кой. Ныртæккæ культурæйы управленийы архайынц ахæм сфæлдыстадон коллективтæ, куыд ансамбль «Амонд», фольклорон ансамблтæ, адæмон театр, вокалон-инструменталон ансамбль, сывæллæтты ансамбль «Малусæг», вокалон къорд «Ирон фæндыр», сывæллæтты хореографион ансамблтæ æмæ алыгъуызон хæдархайгæ аивадон къордтæ. Ацы аз ансамбль «Амонд» радта 50 концерты республикæйы алы къуымты. Стыр æнтыстыл банымайæн ис фольклорон ансамблы сырæзт дæр, кæцы ныридæгæн фæндаг ссардта сценæмæкæсджыты зæрдæтæм. Афæдзы дæргъы уагъд цыдысты алыгъуызон мадзæлттæ зæрдылдарæн бонты цытæн, организаци æрцыд хæдархайгæ аивадон коллективты æркаст-конкурс. Сфæлдыстадон коллективтæ хайад райстой фестивалты. Культурæйы кусджытæ активон хайад истой бæгæныфыцджыты республикон фестивалы. Сфæлдыстадон коллективтæ хæрзаудæн концерттимæ цыдысты республикæйы районтæм.

Культурæйы уагдæтты материалон-техникон базæйыл дзургæйæ, районы сæргълæууæг банысан кодта, зæгъгæ, иуæй-иу фадгуыты уавæр фæхуыздæр ис.

Бибылты Валерийы ныхæстæм гæсгæ хорзæрдæм ивындзинæдтæ цæуы Æнæниздзинад хъахъхъæныны фадыджы. Районы хъæутæм цыдысты алы фадыджы дохтыртæ æмæ уагътой диспансеризаци. Зæрдæ, дадзинты системæ æмæ нуæртты низтæй рынчынтæн уагътой профилактикон беседæтæ. Амбулаторон æгъдауæй хос кæнын кæмæн хъуыд, уыдонæн рафыстой хостæ, иннæтæ æрвыст цыдысты республикон соматикон рынчындонмæ. Банысан ма кодта, фæстаг рæстæджы зынгæ кæй фæхуыздæр районы æппæт хосгæнæн-профилактикон уагдæтты хостæй ифтонг кæныны хъуыддаг, афтæ ма рынчынты хатырон категорийы æнæаргъ хостæй итфтонг кæныны хъуыддаг дæр.

Уый ма банысан кодта, районы барадхъахъхъæнæг органты куыст дæр. Органты кусджыты хъусдард здæхт уыд æхсæнадон фæтк æмæ æмбæстæгты æхсæнадон æдасдзинад ифтонг кæнынмæ,  фыдракæндтæ ма æруадзын æмæ раргом кæнынмæ, æмбæхст фыдгæнджыты агурынмæ.

Районы къухдариуæггæнæгмæ журналисттæ лæвæрдтой цымыдисгæнæг фарстатæ. Уыдонæй иу уыд, Цхинвалы районы цы ног брондон аразынмæ хъавынц, уый ныхмæ хæстæгдæр хъæуы цæрджытæ цæхгæр кæй ралæууыдысты, уый фæдыл.

Бибылты Валери куыд бамбарын кодта, афтæмæй ног брондоны бынат равзарыны фарст æрынцад Цхинвалы районы территорийыл. Ног брондонæн бынат æвзæрст æрцыд «Ирыстоны дыргъдæттæм» хæс-тæг, Ереды суадоны бынмæ. Уыцы бынат равзарыны ныхмæ рацыдысты Дменис, Хелцуа æмæ Сатихъары хъæуты цæр-джытæ. Уыдон домынц брондон æндæр бынаты саразын. Уымæн æмæ брондон цæрæн пункттæм хæстæг ма хъуамæ уа. Æрæджы ацы фарст аскъуыддзаг кæныны тыххæй хъæуты цæрджытæ сарæзтой æмбырд. Хайад дзы райстой хицауады минæвæрттæ дæр. Цæрджытимæ сæрмагондæй æмбарæн ныхас кодта Арæзтад æмæ архитектурæйы министр, фæлæ цæрджытæ уæддæр сæ хъуыды нæ фæивтой æмæ сын, зæгъгæ, мах ныфс бавæрдтам, фарст кæй сæвæрдзыстæм паддзахады сæргълæууæджы раз.

Уазæгты Марфа