Иу рæстæджы мæ, уыдаид 2000 азты райдайæны, зындгонд журналист Дзампаты Мæирбег фæхуыдта республикæйы зæронддæр журналисттæй иу Тменаты Никъалайы фенынмæ, йæ ныхæстæ йын ныффыссынмæ. Æз æй уæд фыццаг æмæ фæстаг хатт федтон. Никъалайыл уæд цыдаид иу 90 азы, æддæмæ нал хызт. Мах бацыд ын тынг æхсызгон уыд. Мæирбегимæ се ʻрыгон бонтæ æрæмысыдысты. Уый уыд газет «Рæстдзинад»-ы фыццаг номыры рацыд хорз чи хъуыды кодта, уыдонæй иу.
Куыд нын радзырдта, афтæмæй 1923 азы 14 мартъийы сæ хъæубæстæ (бæлвырд æй нал хъуыды кæнын, цыма Быдыры Дæргъæвсы кой кодта) куыстой быдыры. Уæд йæхиуыл цыд иу дæс азы бæрц æмæ йæ бон куыд уыд, афтæ хистæртæн æххуыс кодта. Иуафон быдырмæ иу лæппу æрбахæцæ тæргæ бæхæй, йæ къухы газет тилгæ. Барæгæн йæ зæрдæ уынгæг кодта фырцинæй, афтæмæй сын дзырдта ног газет кæй рацыд. Адæм æрбамбырд сты æмæ газет къухæй-къухмæ цыд, кæрæдзимæ хæрзæгкурæггæгтæ кодтой. Уыцы къуыри хъæуы цæрджытæ ног газет «Рæстдзинад»-æн скодтой æхсæны куывд.
Уыцы мысинæгтæ дзургæйæ Никъала ахæм æхцондзинад иста æмæ-иу йæ цины цæссыг акалд. Ахæм стыр цау уыд нæ фыдæлтæм газеты, чиныджы фæзынд.
Уæдæ мæхицæн дæр бирæ æхцон мысинæгтæ баст ис «Рæстдзинад»-имæ. Куыд мæ хъуамæ ферох уа 1989 азы мæ фыццаг æрмæгимæ редакцийы къæсæрæй куыд бахызтæн, уый. Æрмæг уыд, бæгæныйы ларекы аххосæй уыцы бынаты антисанитарон уавæр кæй сæвзæрд, уый тыххæй. Цалдæр хуымæтæг рæнхъы, фæлæ цымæ роман ныффыстон, афтæ йыл цин кодтон. Тепсыхъоты Зойæ дзы цыдæртæ бараст кодта æмæ рацыд уый фæстæ. Æз мæ ном газеты фенгæйæ куыд фæцин кодтон, уый мæ бон хуымæтæг ныхæстæй зæгъын нæу. Уæдæй фæстæмæ рæбинаг сдæн редакцийы, фыстон æрмæджытæ алы темæйыл.
Журналистты куысты худæджы цаутæ дæр арæх вæййы. Иу хатт та Черчесты Хъасболаты кусæн уаты къæсæрыл балæууыдтæн. Ныффыстон æрмæг мидхæсты цауты тыххæй æмæ дзы, кæй зæгъын æй хъæуы, уыд меньшевикты кой дæр. Нæ йæ хъуыды кæнын, зонгæ йæ нæ кодтон æви мæ рох фæцис, фæлæ меньшевик ныффыстон æнæ фæлмæн нысанæй. Хъасболат æм æркаст æмæ, æвæццæгæн, æфсæрмы кодта мæнæн зонд бацамонын, фæлæ мын афтæ: «Нинæ, иннæ хатт ма меньшевик куы фыссай, уæд иу ам фæлмæн нысан сæвæр. Ацы æвзæр меньшевиктæн афтæ хъæуы!» – Тымбыл къухæй гæххæтмæ ныртхъирæн кодта Хъасболат.
Иннæ хатт та ныхас фæсивæд дыууæ «С» имæ ныффыстон æмæ та мын æй Хъасболат хъазгæ хуызы бараст кодта: «Ехх, Нинæ, нырмæ фæсивæды иу «С» фыссын бæргæ хъуыд, фæлæ ныры фæсивæд… Уæллæй, раст сын бакодтай!».
Фæстæдæр мæхæдæг кусын райдыдтон фæсивæдон газет «Слово»-йы æмæ мæ уарзон «Рæстдзинад»-мæ арæхдæр цæуын райдыдтон. Æвдæм уæладзыгæй-иу цыппæрæммæ бон цалдæр хатты дæр æруадтæн æмæ-иу уым цыма ме уæнгты ирондзинад ахъардта, ахæм æнкъарæнтæ-иу мæм фæзынд. Æлборты Хетæг-иу мæ куы федта, уæд мын æнæзæгъгæ никуы фæцис: «Дæ цæгатмæ та æруадтæ?». (Джыккайты Шамил та мын университет хуыдта мæ цæгат).
Цы адæмтæ дзы куыста, æвæдза, цал дæсны журналисты ма дзы зыдтон хистæр фæлтæрæй. Æз дзы кусгæйæ кæй æрæйæфтон, уыцы редактортæ уыдысты Хъаныхъуаты Валодя, Хъесаты Валодя (рухсаг уæнт), Фидараты Булат æмæ Битарты Маринæ.
Фарнтауæг уыд «Рæстдзинад» ахæм кусджыты руаджы. Æхсæнадон-политикон хайады цард алывæрсыгæй адæмы размæ хаста Цъебойты Сергей; хъæууонхæдзарадон хъуыддæгтимæ нæ зонгæ кодта Хъуысаты Барис; хæстон-патриотон хайадæн дзуапп лæвæрдта Багаты Аврам, писмоты хайады хорз арæхст Тепсыхъоты Зойæ; газеткæсджытæ спорты къабазимæ хорз зонгæ уыдысты Цомайты Ростиславы руаджы æмæ сæ нымад чи фæуыдзæн.
Уыдонæй дарддæр, сæ цард газеты куыстæн снывонд кодтой Æлборты Хетæг, Бадриаты Никъала, Тыджыты Юри, Бирæгъты Андрей, Хуыгаты Валодя, Бæройты Сафар, Дзугаты Барис, Малиты Хасан, Дзуццаты Къоста, Дыгъуызты Тенгиз, «Рæстдзинад»-ы сæрмагонд уацхæссæг Хуссар Ирыстоны Хуриты Гиви æмæ бирæ æндæртæ. Се ʻппæт дæр рухсаг уæд!
Редакцийы уæды журналисттæй абон пенсийы кары чи улæфы, уыдонæн ныр дæр æнгом бастдзинæдтæ ис газетимæ. Цгъойты Хазби йæ царды бонты «Рæстдзинад»-ы фæрстыл алывæрсыгæй æвдыста нæ истори, ирон æгъдæуттæ æмæ традицитæ, ныртæккæ дæр ын йе ʻрмæджытæ æхсызгонæй кæсынц газеты фæрстыл. Тохсырты Къоста нæ зонгæ кодта Ирыстоны æрдз æмæ экологиимæ, Абайты Арбилянæ – культурæйы фарстатимæ æмæ афтæ дарддæр… «Рæстдзинад»-ы кад æмæ радимæ фæкуыстой Къæбысты Харитон, Черчесты Хъасболат, Хацырты Еленæ, кæстæр фæлтæрæй Хетæгкаты Оксанæ, Тъехты Тамерлан æмæ иннæтæ. Хуыцау сын цардамонд раттæд. Æз ранымадтон, мæхæдæг ма дзы кусгæйæ кæй рыййæфтон æмæ зыдтон, уыдоны. Раджы чи куыста, уыдонæй дæр æмæ ныры уæттæй дæр кæд исчи ферох, уæд хатыр курын.
Кæй ранымадтон, уыдон, иуæй-иутæй дарддæр, абоны хуызæн æнцон уавæрты нæ куыстой. Абон, техникæйы дуджы, кæстæр фæлтæрæй зонгæ дæр ничиуал кæны газет куыд уагътой, уый. Мæхæдæг дæр ма федтон, газеты æрмæджытæ æмæ къамтæ типографийы клишейы руаджы куыд мыхуыр кодтой æмæ цы зындзинæдтæ æвзæрстой, уый. Газеты æрмæджытæ станокыл дамгъæгай æмбырд кæнгæйæ-иу дзы арæх цыдæр ивын бахъуыд æмæ та-иу æнæхъæн текст ногæй дамгъæгай æрæмбырд кодтой. Уæдæ машинкæйыл мыхуыргонд æрмæджытæн дæр се сраст кæнын компьютерыл сраст кæныны хуызæн æнцон нæ уыд.
Уæддæр цард æмæ куыст æхсысти газеты. Йæ тираж-иу схæццæ 27 мины онг дæр. Куыд хъæлдзæг уыдысты уæды заман. Истæуыл-иу æрхæндæг куы уыдыстæм, уæд-иу нæхи байстам Хетæг кæнæ Ростиславы цурмæ. Сæ иуæй иннæ худæгдæр уыд. Никуы ничи раздæхт газеты бæрнон секретарь Хетæджы кусæн уатæй æнкъардæй. Уый уыд цæугæ энциклопеди. Йæ юморæн кæрон нæ уыди. Ахæм ныхæстæ загъдтаид æмæ-иу нæ худын нал урæдтам, дисæй мардыстæм, æвиппайды сæ куыд æрбахъуыды кæны. Ныр арæх фехъусын, фыссын ын хъуыд йæ ныхæстæ, зæгъгæ. Уый уыд газеты фарн. Æнæнхъæлæджы куы амард, уый дæр мæ нæ рох кæны. Йæ кабинеты дуары раз æрæмбырд сты редакцийы кусджытæ æмæ йæ кæуын ничиуал урæдта, афтæ йыл фæрыстысты.
«Рæстдзинад» – ы раздæры фæлтæрд кусджытæ сæ фарн æмæ сæ ном ныууагътой газеты. Абон дæр редакцийы кусы æнгом коллектив, сæ сæйраг редактор Хозиты Барисы æмæ йæ хæдивджытæ Бутаты Эльзæ æмæ Сланты Асланы разамындæй. Йæ фарн ын дарддæр рæсугъдæй хæссынц курдиатджын журналисттæ Абайты Эдуард, Баскаты Уырызмæг, Касаты Батрадз, Бызыккаты Земфирæ, Хозиты Дзерассæ, Гобозты Агуындæ, Салхъазанты Светланæ, Дедеккаты Зæлинæ, Саутæты Тамилæ, Гуккаты Жаннæ, Хъойбайты Галинæ, Гасанты Валери, газет уадзджытæ Баскаты Эльзæ, Гæззаты Фатимæ æмæ техникон кусджытæ. Адон руаджы газет у тынг мидисджын, ис дзы алыхуызон тематикон æрмæджытæ нæ абоны цард æмæ ивгъуыдыл.
Газетæн ис йæхи бæлвырд фæндаг, кæддæриддæр æмдзу кæны рæстæгимæ, иудадзыг йе ʻргом здахы царды алы къабазмæ дæр. Фæлæ мæм ис иу фиппаинаг дæр: нæуæдзæм азты дæр ма адæм æхсызгонæй кастысты рубрикæ «Цæхæрцæст»-ы бынмæ æрмæджытæ. Сæ автортæ тох кодтой магусаты, давджыты, расыггæнджыты ныхмæ. Хорз уаид уыцы традици сног кæнын. Хорз ма уаид ноджыдæр, Хуссар Ирыстоны республикон газет «Хурзæрин»-имæ раздæрау æмгуыстады бастдзинæдтæ сфидар кæнын.
Абон мыхуыр зын уавæры ис. Техникæйы дуг у æмæ адæм сæ фылдæр гæххæтт баивтой электрон информацион фæрæзтæй. Сæ тираж дæлæмæ хауы. Рох кæнын нæ хъæуы иу хъуыддаг: нæ чысылнымæц адæмæн сæхи æвзаг, сæхи мыхуыр куынæ уал уа, уæд фесæфдзысты стыр Уæрæсейы тыгъдады.
Ирон фарны уидæгтæ зæрдæйæ чи уарзы, уый йе ʻвзаг, йæ истори, æгъдæуттæ æмæ мыхуырыл йæхи никуы атигъ кæндзæн. Мыхуыргонд дзырдæн дзы æмбал нæй…
Джусойты Нинæ,
УФ-йы Журналистты цæдисы уæнг
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.