ПРЕЗИДЕНТ ГАГЛОЙТЫ АЛАНЫ ПРЕСС-КОНФЕРЕНЦИ
Таможнæйы хъуыддæгтæ
Нæ амалиуæггæнджытæ ныр æртæ мæйы дæргъы зындзинæдтæ ‘взарынц Зæрæмæджы таможнæйы – сæ товартæ сын нæ уадзынц ласын, домынц сæ фылдæр фиддонтæ, сæ бары гæххæттытæм сын домæнтæ фæвазыгджындæр сты. Ацы проблемæ комкоммæ бандæвта нæ республикæйы хуымæтæг цæрджытыл. Дуканиты æмæ базарадон объектты алцыдæр фæзынаргъ, æгæрыстæмæй, кæцыдæр товартæ – дыууæ хаттæй фылдæр. Афтæмæй нæм уый размæ дæр аслам ницы уыд, халсар æмæ дыргъæй райдайгæйæ уæлæдарæсмæ æмæ электронтехникæйы онг.
Гаглойты Алан куыд бамбарын кодта, афтæмæй проблемæйæн ис бæрæг аххосæгтæ. «Уæрæсейы Федерацийы разамынады уынаффæмæ гæсгæ 2023 азы 1 октябрæй экспортон товарты фиддонтæ фæфылдæр кодтой 7% бæрц. Мах æвæстиатæй фембæлдыстæм нæ уæрæсейаг коллегæтимæ, бамбарын сын кодтам нæ тыхстдзинад æмæ нæ уавæры бацыдысты. Æввахс рæстæджы къухтæ æрфысдзыстæм гæххæтты, кæцыйы фæстиуæгæн Хуссар Ирыстон сæрибар æрцæудзæн уыцы фиддонæй. Ацы уавæрæй спайда кодтой нæ республикæйы деструктивон тыхтæ æмæ райдыдтой æфхæрын республикæйы разамынады, ома рæстæгыл нæ фæцарæхстыстæм мадзæлттæ райсын. Фæлæ йæ алчидæр æмбары, ахæм хъуыддæгтæ уайтагъд кæй нæ рæзынц æмæ уыцы процесс кæй адаргъ вæййы».
Кæд æмæ авд проценты тынг бирæ нæу, уæддæр бирæ амалиуæггæнджытæ уавæрæй спайда кодтой æмæ сæ товартæ бæрæг фæзынаргъ кодтой. Фæлæ таможнæйы фиддонтæ куы айсой, уæд цымæ фæстæмæ исты фæасламдæр уыдзæн? Президент бахæс кодта Экономикæйы министрадæн, цæмæй сæ хъус дарой товарты æргътæм æмæ амалиуæггæнджытæй кæд исчи æнæбындурæй стыр аргъ ӕвӕра йæ уæййæгтыл, уæд ахæмты закъоны фæлгæтты бафхæрой.
Президент куыд бамбарын кодта, афтæмæй ма уавæр фæкарздæр ис, таможнæйыл товартæ ласæг амалиуæггæнджыты тынгдæр кӕй райдыдтой контрол кæнын, уымӕн. «Ныры онг товары бары гæххæттыты, ома, деклараци кæй хонынц, уым, бирæ амалиуæггæнджытæ раст информаци нæ фыстой. Комкоммæ зæгъгæйæ, сайдтой, цæмæй фиддонтæ къаддæр фыстаиккой. Зæгъæм, уæзласæн автомашинæйы-иу иу товар уыд, декларацийы та æндæр товар фыст. Ныр сæ афтæ нал уадзынц æмæ стыхстысты». Ам, æвæццæгæн, банысан кæнын хъæуы уый, æмæ нæ республикæйы амалиуæггæнджытæ таможнæйы кусджыты æууæнкдзинад фесæфтой æмæ сын ныр зын у йæ раздахын.
Таможнæйы арæх дзæвгар анхъæлмæ кæсын кæй фæхъæуы, уый рагон фарст у. Бæстæйы сæргълæууæг журналисттæн радзырдта: «Зæрæмæджы бирæфарсон автомобилон уадзæн пункт уыйбæрц транспорт уадзынæн арæзт нæу. Ныридæгæн дзы цас машинæйы ахизы, уыдонæн сæ нымæц у проектон фадæттæй авд хатты фылдæр. Стæй ма ноджы иуæй-иу кусджытæ цæсгомджынæй нæ феххæст кæнынц сæ службæйон хæстæ ӕмӕ бӕлцӕтты фӕтыхсын кӕнынц. Не ‘мбæстæгтæ ацы фæндагæн стыр нысаниуæг дæттынц, «царды фæндаг у», æмæ ныл уымæн афтæ тынг бандавынц таможнæимæ баст зындзи-нæдтæ. Нæ уæрæсейаг коллегæтæ дæр зонынц ацы уавæр æмæ пунктæн реконструкци саразыны фæндон рахастой. Рахицæн ын кодтой æхцайы фæрæзтæ æмæ уалдзæджы æрæвналдзысты йæ арæзтадмæ. Ног проектмæ гæсгæ 10-13 хатты фæфылдæр уыдзысты автомашинæты уадзыны равналæнтæ».
Экономикæйы фарстатæ
Нæ паддзахад нырма дотацион кæй у, уый фæдыл нӕм экономикæимæ баст фарстатæ кæддæриддæр актуалон вæййынц. Президент ныфс бавæрдта, фидæны уавæр кæй фæхуыздæр уыдзæн æмæ нæм кæй фæзындзысты ног кондадтæ, куысты бынæттæ, проекттæ. «Уæрæсейы Федерацийы 2022-2025 азтæн социалон-экономикон райрæзты паддзахадон программæйы æххуысы фæрцы махмæ дæр хъæууон хæдзарады фадыджы реализаци æрцæудзысты инвестицион проекттæ. Зæгъæм, тагъд рæстæджы нæм арæзт æрцæудзæн консервгæнæн завод, кæцы пайда кæндзæн бынæттон дыргътæй æмæ халсæрттæй. Азы дæргъы йæ бон уыдзæн 25 мин тоннæйы бæрц продукци райсын æмæ йæ фæрцы хъæууон цæрджытæн фадат фæзындзæн сæ дыргътæ æмæ халсартæ ауæй кæнынæн, æнæфтиаг-иу сын нал фæуыдзысты. Стæй ма дзы куысты бынæттæ дæр фæзындзæн 220-250 адæймагæн».
Ацы программæйы фæлгæтты финансон æххуыс æрцæудзæн æрмæст хъæууон хæдзарадæн нæ, фæлæ ма сæудæджерад æмæ туризмæн дæр. Æдæппæт Уæрæсемæ арвыстам 35 проекты æмæ се ‘хсæн ис логистикон центр, фармацевтон субстанциты кондад, хъæдæрмæгимæ баст кондад æмæ æндæртæ. Цалдæр дзы сты егъау проекттæ. Уыдоны фæрцы та 600 адæймæгæй фылдæрæн куысты бынæттæ фæзындзæн. Гаглойты Алан ма куыд загъта, афтæмæй тагъд рæстæджы «БТК-групп» æрбайгом кæндзæн цалдæр цехы куыд горæты, афтæ районты дæр. «Ныридæгæн уал дзы кусджыты нымæц фæфылдæр кодтой 50 адæймаджы бæрц. Æдæппæт та куысты бынæттæ хъуамæ фæфылдæр уой 400 бæрц.
Куыд ма зонут, афтæмæй августы мæйы эксплуатацимӕ лӕвӕрд ӕрцыд завод «Ир-базальт» æмæ уым нырма кусы 30 кусæджы. Фæлæ сæ нымæц хъуамæ ахиза 90-æй. Уымæй уæлдай ма фидæнмæ хъуамæ скуса дуркуыстгæнæн завод дæр – уым та кусдзысты 150 адæймаджы бæрц. Тагъд рæстæджы эксплуатацимæ ратдзысты Мзиугомы лагерь дæр æмæ, кæй зæгъын æй хъæуы, уым дæр кусджытæ хъæудзæн. Ис ма дзы ноджы цалдæр цымыдисон проекты, кæцытæ фæстæдæр раргом уыдзысты».
Бюджетон дефицит
Бюджеты тыххæй Гаглойты Алан банысан кодта, зӕгъгӕ проблемӕ иуварс ӕрцыд, цы ӕхцайы фӕрӕзтӕ дзы уыд цухгонд, уыдон фӕстӕмӕ ӕрбаздӕхтой. «Бюджеты дефициты аххосӕгтӕ бӕлвырд уыдысты, фӕлӕ уӕддӕр чидӕртӕ парахат кодтой ӕнӕраст информаци, ома мыздтӕ бафидынӕн ӕхца нал ис, паддзахадон ӕххуыстӕ ничиуал исдзӕн ӕмӕ афтӕ дарддӕр. Ацы проблемӕйы аххосаг та уыд, нӕ республикӕйы Ӕхсӕнадӕмон бахыгъдон бангы функцитӕ бӕрӕг кӕй фӕкъаддӕр кодтой, фӕлӕ йын йæ хъалонтæ афтӕмæй кӕй ныууагътой. Ома банг кусгӕ уадиссаг ницыуал кодта, фӕлӕ йӕ хъалонтæ раздӕрау цыдысты. Мах нӕ ӕфтиӕгтӕ фӕфылдӕр кодтам ӕмӕ бамбӕрстам бюджеты дефицит.
Уымӕй уӕлдай ма Александр Новакы ӕххуысӕй нӕ бауагътам нӕ бюджеты хӕрдзтӕ фӕкъаддӕр кӕнын, кӕд ӕмӕ Уӕрӕсейы регионтæй се ‘ппæты ацы процесс ацыд, уӕддӕр. Ӕгасӕй раздахгӕ ӕфтиӕгтӕ рауадысты 380 миллуан сомы. Ам банысан кӕнын хъӕуы уый, ӕмӕ ацы ӕхцайы фӕрӕзтӕ раздӕхтой ӕрмӕстдӕр Хуссар Ирыстонӕн».
Нӕ республикӕйы ма ацы аз актуалон проблемӕйыл банымайӕн ис ӕртаджы фӕзынаргъ ӕмӕ йӕ дефицит. Президент куыд радзырдта, афтӕмӕй бӕстӕйы разамынад ӕппынӕдзух архайы нефты продукты ӕргътӕ стабилизаци кӕныныл. «Ныридӕгӕн уал ӕртаг фӕасламдӕр ис 6 сомы бӕрц ӕмӕ дарддӕр дӕр куыст цӕуы аргъ фӕкъаддӕр кӕныныл. Куыд зонӕм, афтӕмӕй нӕ республикӕ Уӕрӕсейӕ ӕртаг ӕлхӕны фиддонтӕ ӕнӕбафидгӕйӕ ӕмӕ-иу уымӕ гӕсгӕ Цӕгат Ирыстонимӕ абаргӕйӕ махмӕ асламдӕр уыд ӕртаг. Фӕлӕ апрелы мӕйӕ фӕстӕмӕ Уӕрӕсейы дӕр ӕртаг сыстӕм ис ӕмӕ зынаргъ кӕнын райдыдта. Афтӕмӕй экспортон тарифтӕ дӕр фӕзынаргъ сты ӕмӕ махмӕ дӕр йӕ аргъ фӕфылдӕр. Уыимӕ ма иумӕ йе ссарын дӕр фӕзындӕр. Ныридӕгӕн Уӕрӕсейы хицауады уынаффæмæ гӕсгӕ фӕсарӕнтӕм ӕртаг ласыны бар ис ӕрмӕстдӕр «Роснефть»-ы компанийӕн. Уымӕ гӕсгӕ нӕ республикӕйы амалиуӕггӕнджыты бахъӕудзӕн ног бадзырдтӕ бафыссын «Роснефть»-имӕ, кӕннод сын сӕ товар таможнӕйы нӕ рауадздзысты».
Туризм
«2024 азы Хуссар Ирыстоны презентаци сараздзысты национ туристон порталӕн». – фехъусын кодта пресс-конференцийы Гаглой-ты Алан. Уыцы порталы уыдзӕн ӕппӕт хъӕугӕ информаци, куыд туристон маршрутты тыххӕй, уазӕгдӕтты бынӕттӕ ӕмӕ афтӕ дарддӕр. ХИПУ-йы дӕр бакодтой æнæфидгæ курсытӕ экскурсиуадзӕджы дӕсныйадӕй, кӕцыйы ныридӕгӕн ахуыр фӕуд кӕнынц 40 адӕймаджы. Дзырд цӕуы, Цӕгат Ирыстонӕй дӕр фӕхоной хъӕугӕ специалистты. «Мах фӕнды, цӕмӕй Уӕрӕсейы туристон иумӕйаг программӕйы активон хайад райсын. Уӕрӕсейы мидӕггагон туризм размӕ цӕуы стыр темптӕй. Уымӕн ӕвдисӕн у Цӕгат Ирыстон, ӕмӕ мах дӕр фӕсте ма хъуамӕ баззайӕм. Цӕмӕй нӕм туризмы тыххæй арӕзтӕдтӕ райдайой, уый фӕдыл ревизи аразӕм нӕ зӕххытӕн ӕмӕ тагъд рӕстӕджы сбӕрӕг уыдзысты фидӕны туристон объектты бынӕттӕ».
Хъӕууон хӕдзарад
Профилон министрадӕн ныридӕгӕн иууыл ахсджиагдӕр у хъӕууонхӕдзарадон техникӕ баивын ногтæй баххæст кæнын, цӕмӕй куыстытӕ ма къуылымпы кӕной. Президенты ныхӕстӕм гӕсгӕ «Ирагропромсервисмӕ» цы техникæ ис, уыдонæй 70% бӕрц ӕлхӕд ӕрцыдысты 2007-2011 азты ӕмӕ сӕ ресурс баихсыд. «Агросæудæджерадон комплексы райрӕзтӕн сӕрмагонд техникӕ ӕнӕмӕнгхъӕуӕг у. Хъӕууон цӕрджытӕн ӕмӕ фермертӕн ахӕм хуызы ӕххуыс куы нӕ уа хицауады ‘рдыгӕй, уӕд сын тынг фæзын вæййы. Хъӕууонхӕдзарадон техникӕ хъуамӕ уа гъӕдджын, цӕмӕй тагъд ма хӕла ӕмӕ йӕ цалцӕг кӕныныл егъау ӕхцайы фӕрӕзтӕ ма цӕуа хардз. Стӕй ма сӕ нымӕц хӕрзцъус куы уа, уӕд сӕ районӕй районмӕ фескъӕрынц ӕмӕ рӕстӕг дӕр фесафынц, ӕмӕ ма уӕлдай хӕрдзтӕ дӕр бакӕнынц».
Президент ма куыд бамбарын кодта, афтӕмӕй нын нӕ климат фадат дӕтты, цӕмӕй нӕм райрӕзой алыгъуызон хъӕууонхӕдзарадон кондадтӕ. Зӕгъӕм, халсарты фылдӕр хай хорз зайынц нӕхимӕ дӕр, фӕлӕ сӕ уӕддӕр кӕцӕйдӕрты ласӕм ӕмӕ сӕ зынаргъӕй ӕлхӕнӕм. «Нӕ фӕнды ис агросæудæджерадон комплексы арӕзтад, кӕцы фӕахъаз уыдзӕн, нӕхи хӕлцӕй сифтонг кæнынæн ӕмӕ ма дзы экспортмӕ дӕр ӕрвитӕм. Хицауады рдыгӕй ӕххуыс цӕудзӕн чысыл фермерон хӕдзарадтӕн грантты хуызы. Фӕстӕмӕ хъуамӕ сног кӕнӕм хойрагӕфснайӕн кондадтӕ, кӕцытӕн 2017 азӕй фӕстӕмӕ финансон ӕххуыс нал цыд. Абоны бон уал цалцӕг ӕрцыд комбихоллæгтæ уадзӕн завод ӕмӕ цӕттӕ у эксплуатацимӕ. Арӕзт ма ӕрцыд чысыл хорыссӕн завод дӕр. Стӕй ма архайӕм, цӕмӕй нӕхӕдӕг уадзӕм макъаронтӕ дӕр ӕмӕ ныридӕгӕн ацы фарстыл куыст цӕуы».
Инвестпрограммӕ
Ацы дзырдимӕ не ‘мбӕстӕгтӕ базонгӕ сты 2008 азы хӕстон архӕйдтыты фӕстӕ. Уӕрӕсейы фӕрцы нӕм бирӕ ивындзинӕдтӕ ӕрцыд ӕмӕ иууылдӕр баст уыдысты инвестпрограммӕимӕ. Абоны бон дӕр йӕ фӕрцы цалцӕг цӕуынц уынгтӕ ӕмӕ ногӕй аразынц алыгъуызон бӕстыхӕйттӕ. Гаглойты Алан куыд фехъусын кодта, афтӕмӕй 2023 азы инвестпрограммӕйы фӕлгӕтты 20 объектыл цыд куыст. «Ацы азы кӕронмӕ бахӕццӕ цыппар бирӕфатерон хӕдзӕртты арӕзтад горӕт Цхинвалы. Мӕ хӕслӕвӕрдмӕ гӕсгӕ ма хӕдзӕрттӕм сараздзысты фӕндаг дӕр. Графикмӕ гӕсгӕ ма арӕзтадон куыстытӕ цӕуынц Знауыры районы бирӕфатерон хӕдзары дӕр. Эрцо-Синагуры фӕндагыл дӕр арӕзтадон куыстытӕ не ‘рлӕууыдысты азы дӕргъы – Цъоны хъӕуы онг уал асфальтгонд ӕрцыд ӕмӕ суанг кӕронмӕ фӕндаджы уӕлцъар хъуамӕ уа асфальт ӕмӕ бетонӕй конд.
Цхинвалы цалцӕг ӕрцыдысты цалдӕр уынджы. Мӕскуыйаг микрорайоны та фӕуӕрӕхдӕр кодтой автомобилон фӕндаг, сарӕзтой дзы машинӕуромӕн бынӕттӕ, ногӕй дзы ауагътой къӕвдадоны канализацитӕ. Кӕцыдӕр объектты арӕзтадмӕ та ӕрӕвнӕлдтой графикӕй раздӕр. Зӕгъӕм, Хъорнисы хид программӕмӕ гӕсгӕ хъуамӕ сног кодтаиккой 2025 азы, фӕлӕ ӕгӕр ӕдзӕллаг уавӕры кӕй уыд, уый тыххӕй фӕндон рахастам, цӕмӕй йӕ ӕвӕстиатӕй саразӕм. Афтӕ ма рауад Цхинвал-Цъунары донуадзӕнимӕ дӕр. Йӕ арӕзтад пъланмӕ хаст уыд 2025 азы, фӕлӕ йӕ райдыдтам ацы аз. Ацы доны хӕтӕлы дӕргъ уыдзӕн 7 километры бӕрц ӕмӕ Цъунары хъӕуы цӕрджыты доны проблемӕ аиуварс кӕндзӕн. Ис нӕм цалдӕр объекты, кӕцыты арӕзтад бӕрӕг аххосӕгтӕм гӕсгӕ ахызт 2024 азмӕ. Ӕртаг ӕмӕ арӕзтадон ӕрмӕджытӕ кӕй фӕзынаргъ сты, стӕй ма алыгъуызон ифтонггӕрзтӕ ссарын дӕр кӕй фӕзын ис, уый фӕдыл куысты графиктӕ фӕфӕстӕдӕр кодтам».
Референдум
Не ‘мбӕстӕгты фылдӕр хайы рагон бӕллиц у Уӕрӕсеимӕ кӕнӕ Цӕгат Ирыстонимӕ баиу кӕнын. Фӕлӕ Гаглойты Аланы хъуыдымӕ гӕсгӕ ацы «бӕллицӕй» кӕцыдӕр политиктӕ бирӕ азты дӕргъы пайда кодтой сӕхи интересты, манипуляци кодтой адӕмы хъуыдытӕй, ӕвзӕрстыты хӕдразмӕ-иу сӕ сӕхирдӕм здӕхтой. «Уӕрӕсейы разамынад хорз зонгӕ сты нӕ адӕмы хъуыдыимӕ, фӕлӕ нырма сӕхӕдӕг дӕр тыхст сты ӕмӕ сӕ ахӕм вазыгджын фарста скъуыддзаг кӕнынмӕ не ‘вдӕлы. Стӕй йыл ӕрмӕст нӕхӕдӕг куы дзурӕм, уӕд дзы ницы рацӕудзӕнис – хъуамӕ нӕ уӕрӕсейаг коллегӕтимӕ развӕлгъау ӕнгом бакусӕм. Хорз ӕй хъуыды кӕнын, президентон ӕвзӕрстыты хӕдразмӕ та нӕ ӕвиппайды куыд иу кодтой Уӕрӕсеимӕ. Фӕлӕ уый фӕстӕ Мӕскуымӕ куы ныццыдыстӕм, уӕд рабӕрӕг ис, уырдӕм иунӕг официалон гӕххӕтт дӕр ӕрвыст кӕй не ‘рцыд референдумы фарсты фӕдыл».
Хуссар Ирыстон ӕмӕ Уӕрӕсейы Федерацийы ‘хсӕн бафыст ӕрцыд 130 бадзырдӕй фылдӕр ӕмӕ азӕй-азмӕ ӕмгуыстад ӕнгомдӕр кӕны. Нӕ хӕдбардзинад дӕр, ком-коммӕ зӕгъгӕйӕ, Уӕрӕсейы фӕрцы цӕуы хъахъхъӕд. Уӕрӕсейы скондмӕ бахизын та нын дарддӕр дӕр уыдзӕн иууыл приоритетон дæр хæс.
Ирон ӕвзаджы райрӕзт
Бӕстӕйы президент йӕ сӕйраг хӕсыл нымайы, цӕмӕй, фыццаджыдӕр, архайа ирон ӕвзаджы ӕмӕ национ культурӕйы райрӕзтыл. «Ныридӕгӕн реализаци цӕуы ирон ӕвзаджы райрӕзты паддзахадон программӕ, кӕцы аххӕсдзӕн ӕртӕ азы. Программӕммӕ хаст мадзӕлттӕ нысанмӕздӕхт сты национ-культурон райрӕзты проблемӕтӕ аскъуыддзаг кӕнынмӕ. Уагъд цӕуынц ахуыргӕнӕн чингуытӕ, уадзынц иртасӕн куыстытӕ ӕмӕ афтӕ дарддӕр. Ӕвзаджы райрӕзтӕн ма ахъаз сты массон конкурстӕ, ирон ӕвзагыл мультфильмтӕ, тоталон диктанттӕ. Кӕстӕр фӕлтӕрмӕ хъуамӕ хӕццӕ кӕной ирон адӕмы истори, традицитӕ, не ‘хсӕнады уагахасты ӕууӕлтӕ. Хорз фӕстиуӕгджын куыст бакодта Культурӕйы министрад – нӕ нывгӕнджытӕ, ӕрыгон коллективтӕ ӕнтыстджын уыдысты Уӕрӕсейы регионты уӕвгӕйӕ».
Кадрон дефицит
Нӕ республикӕ стыр хъуагдзинад ӕййафы бирӕ професситӕй. Ацы проблемӕ иууыл тынгдӕр бандӕвта нӕ рынчындӕттыл – алыгъуызон профилы дохтыртӕ нӕм стӕм сты. Афтӕмӕй та бирӕ азты дӕргъы мидицинӕйы хаххыл ӕрвыст цӕуынц дзӕвгар рауагъдонтӕ, фӕлӕ проблемӕ нырма дӕр скъуыддзаг нӕу. Гаглойты Алан куыд бамбарын кодта, афтӕмӕй аххосӕгтӕй сӕ иу у, рауагъдонтӕ фӕстӕмӕ кӕй нал ӕрыздӕхынц сӕ райгуырӕн бӕстӕмӕ, уый. Ныййарджытӕй бирӕтӕ разы вӕййынц, цӕмӕй сӕ сывӕллон баззайа Уӕрӕсейы цӕргӕйӕ, ома, дам, ам цард кӕд сӕндидздзӕн. Ӕмӕ уӕд фарст ӕвзӕры – «Хуссар Ирыстоны цӕрджыты фӕрцы сӕ сывӕллӕтты цӕмӕн ӕрвитынц Уӕрӕсемӕ ахуыр кӕнынмӕ? Сӕхи ӕхца сыл хардз кӕнӕнт ӕмӕ паддзахадон фæрæзты фæрцы та ацӕудзысты, фӕстӕмӕ чи ӕрӕздӕхдзæн ӕмӕ йæ адæмæн лӕггад чи кæндзæн, ахæм рауагъдонтæ».
Дохтырты хъуагдзинад тынг кӕй ӕндавы ӕхсӕнадыл, уый фӕдыл хъӕуы исты мадзӕлттӕ райсын. Президент бахӕс кодта, цӕмӕй-иу нырӕй фӕстӕмӕ рауагъдонтимӕ развӕлгъау бафыссой бадзырд, кӕцымӕ гӕсгӕ уыдон хӕсджын уыдзысты ахуыры фӕстӕ Хуссар Ирыстонмӕ ӕрыздӕхын ӕмӕ дзы цалдӕр азы бакусын. Ацы практикӕ апарахат кӕнын хъӕуы иннӕ професситыл дӕр. Ис ма дзы ӕндӕр проблемӕ дӕр – сахуыр кодтой, фæлæ сын куысты бынат нӕй. Ӕмӕ йӕ уӕд цӕмӕн арвыстой ахуырмӕ? Президенты хъуыдымӕ гӕсгӕ, ахӕм хъуыддӕгтӕн дӕр кӕрон скӕнын хъӕуы.
Пресс-конференцийы ма бӕстӕйы сӕргълӕууӕг фехъусын кодта, тагъд рӕстӕджы нӕ республикӕйы территорийыл кӕй райдайдзысты аразын ӕнӕпилотон тӕхӕн аппараттӕ. Уый ӕнӕмӕнг фӕахъаз уыдзӕн нӕ хӕстон хъомысадӕн. Уымӕй уӕлдай ма уалдзӕджы ӕрӕвналдзысты газификацимӕ дӕр, ома нӕ районты цӕрджытӕм бауадздзысты ӕрдзон газ. Ацы программӕйы реализаци дӕр фӕрогдæр кӕндзӕн бынӕттон цӕрджыты цард, фадат ратдзӕн алыгъуызон кондадтӕ ӕмӕ фермерон хӕдзарадтӕ бакӕнынӕн.
Бӕстӕйы разамынад дарддӕр дӕр алыгъуызон ӕххуыс кӕндзӕн сӕрмагонд ӕфсӕддон операцийы хайадисджытӕн ӕмӕ сӕ бинонтӕн. «Сӕ хӕстон ахсджиагдзинады кой айхъуыст ӕгас дунейыл ӕмӕ сӕ мах дӕр сӕрыстыр стӕм. Путинимӕ фембӕлды дзырдтам реабилитацион центры арӕзтадыл дæр ӕмӕ мӕ ныфс ис, кӕронмӕ йӕ кӕй бакӕндзыстӕм», – бахахх кодта Гаглойты Алан.
Не ‘хсӕнадӕн ма 90-ӕм азтӕй фӕстӕмӕ проблемон у наркоманийы фарст. Фӕлӕ ууыл дӕр куыст цӕуы, барадхъахъхъӕнӕг органтӕ сӕ цӕгатирыстойнаг коллегӕтимӕ уадзынц ӕмбӕлон мадзӕлттӕ наркотиктӕ парахатгӕнджыты ныхмӕ, карз ӕфхӕрд цӕуынц, наркотикон ӕмӕ психотропон препараттӕй чи пайда кӕны, уыцы гоймӕгтӕ. Уымӕй уӕлдай ма фӕивын хъæуы кӕцыдӕр закъӕттӕ, цӕмӕй фӕткхалджытӕ ӕмӕ фыдгӕнджытӕ карздӕр ӕфхӕрд цӕуой. Профилактикон мадзӕлттӕ рӕзгӕ фӕлтӕримӕ дӕр уагъд цӕуынц.
Хуссар Ирыстоны цӕрджытӕ та иннӕ хӕттытау активон хайад райсдзысты Уӕрӕсейы Федерацийы президентон ӕвзӕрстыты. Гаглойты Алан куыд банысан кодта, афтӕмӕй не ‘мбӕстӕгты 98 проценты сты уӕрӕсейаг ӕмбӕстӕгтӕ ӕмӕ та фӕстӕ нӕ фӕлӕудзысты сӕ æмбæстагон хӕс сӕххӕст кӕныны хъуыддаджы.
ДЖИОТЫ Алыксандр
