ЦАХÆМ ЦЫРАГЪ У ХУЫЗДÆР

Адæймагæн йе ‘рдзон сконд ахæм у, æмæ йæ бон талынджы цæ-рын нæу. Рагæй фæстæмæ цæрæнуæттæн æнæмæнг арæзтой зыхъхъыртæ (фæстæдæр та – рудзгуытæ), цæмæй сæм боны рухс калдаид æмæ ма уыимæ уæлдæф дæр сыгъдæг кодтаид. Уымæ гæсгæ ма нæ рагфыдæлтæ пайда кодтой цырæгътæй æмæ хуымæ-тæджы артæй дæр сæ цæрæнуæтты. Иуæй сын рухсмæ æнцондæр уыдис, иннæмæй та сæм сырдтæ дæр нæ уæндыдысты.

Дохтыртæ сæ хъусдарды руаджы рабæрæг кодтой, рухс тынг кæй æндавы адæймаджы æнæниздзинадыл. Бирæтæ фæззæджы æмæ зымæджы бонты сæхи фæхатынц лæмæгъдæр, райдайы сын депресси, уымæн æмæ хуры рухс бæрæг фæкъаддæр вæййы. Уымæ гæсгæ, гæнæн уæвгæйæ, арæхдæр хъæуы хизын уынгмæ, – иууыл хуыздæр та – æрдзы хъæбысмæ.

Фæлæ ныры дуджы алкæмæн уыцы фадат нæй: чи – кусгæ кæны, чи – ахуыр кæны, кæмæндæр та уæлæнгай ахаст ис ацы хабармæ. Уымæ гæсгæ адæймаг æдзух тырны, цæмæй йын йæ цæрæнуаты уа комфортон уавæртæ, мацы йæ тыхсын кæна. Зонадон-техникон прогрессы руаджы ныр сæдæ азæй фылдæр пайда кæнæм электронон цырæгътæй æмæ дзы абоны бон уыйбæрц ассортимент ис, æмæ йæ зонгæ дæр нал кæ-нæм, хуыздæр æмæ дзы æдасдæр кæцытæ сты.

Фыццаджы уал бамбарын хъæуы уый, æмæ цахæмфæнды хæрзгъæд электронон цырагъ дæр никуы баивдзæнис боны рухс. Фæлæ уæддæр тырнын хъæуы, къаддæр зиан чи хæссы, ахæм цырæгътæй пайда кæнынмæ. Нæ куыстуæтты, цæрæнуæтты æмæ ма уынгты дæр æхсæвыгон æнæмæнг хъæуы рухс æмæ дзы цахæм цырагъ судза, уый та адæймаг йæхæдæг æвзары. Ам дзырд цæуы куыд адæймаджы æнæниздзинадыл, афтæ ма аргъыл æмæ электроэнергийы хардзыл дæр. Уæдæ æркæсæм алы-гъуызон электронон цырæгътæм æмæ сын рабæрæг кæнæм сæ миниуджытæ.

Хуымæтæджы электронон цырагъ (лампочкæ). Электронон рухсы фæзындимæ фыццаг цырагъæн арæзт æрцыд лампочкæ, кæцыйæ ныр сæдæ азæй фылдæр пайда кæнæм. Ныридæгæн цыдæриддæр цырæгъты хуызтæ ис, уыдонæй адæймаджы цæстытæн иууыл фæлмæндæр æмæ пайдайдæр сты ацы цырæгътæ. Фæлæ, хъыгагæн, йæ эффектон-дзинад хæрзцъус у, стæй ма судзгæ-судзын тынг тæвд кæнынц æмæ ма электронон энерги дæр бирæ хардз кæнынц. Уымæ гæсгæ, æппæт миниуджытæ хынцгæйæ, азæй-азмæ къаддæр пайда кæнын райдыдтам традицион лампочкæтæй æмæ сындæггай хизæм æндæр цырæгъты хуызтæм.

Ацы цырæгъты хуызтæм ма хауынц галогенон лампочкæтæ дæр. Ацы цырæгътæ сæ конструкцимæ гæсгæ сты хуымæтæджы цырагъы æнгæс – æрмæст ма йын йæ мидæг бауадзынц галогенон газ æмæ уый фæрцы йæ куысты рæстæг бæрæг фæфылдæр вæййы æмæ рухс дæр хуыздæр фæкæны. Фæлæ ацы цырагъмæ дæр ис хуымæтæджы цырагъы минустæ, стæй ма электрон токы ивындзинæдтæ нæ фæразы æмæ йæ уый тыххæй фæхъæуы сæрмагонд стабилизатормæ баиу кæнын. Кæд æмæ адонæн 3 хатты фылдæр у сæ эксплуатацийы рæстæг æмæ электроэнерги къаддæр хардз кæнынц, уæддæр тæвд хуымæтæг лампочкæты хуызæн кæнынц. Уымæй уæлдай ма йæм нæй афтид армæй бавналæн дæр – адæймаджы сой къухты фæдтæ йыл баззайынц æмæ тагъд басудзы.

Люминисцентон цырагъ. Адоны куысты принцип арæзт у æндæргъуызон – сæ хуылфы ис джынасуйы тæф, æддейæ та ахуырст сты люминоформы буарыгъæдæй æмæ дзы электрон заряды фæрцы равзæры рухс. Сты компактон æмæ экономон, фæлæ йæ рухс æппынæдзух кæны пульсаци æмæ дзы уымæ гæсгæ цæстытæ тагъд фæллайынц. Уымæй уæлдай ма джынасу адæймагыл æндавы æвзæрырдæм æмæ дзы, гæнæн уæвгæйæ, дæхи хъуамæ хизай. Сæ аргъ та у хуымæтæджы цырагъæй зынаргъдæр.

Светодиодон цырагъ. Цæмæй ацы цырагъ рæстмæ куса, уый тыххæй йæ хъæуы æрмæстдæр 12 кæнæ 24 вольты электроны ток, æмæ уый фæстиуæгæн йæ хуылфы лæууы адаптер, кæцы 220 вольты рацаразы æмбæлон вольтмæ. Йæ пайда уый мидæг ис, æмæ 7-8 хатты къаддæр энерги хардз кæны, хуымæтæг цырæгътимæ абаргæйæ, æмæ ма гъæдджын арæзт куы уой, уæд та хорз уавæрты бакусынц 25-35 азы бæрц. Ӕрмæст сæм ис иу фау – сты тынг зынаргъ (20-40 хатты зынаргъдæр хуымæтæджы электрон цырагъæй) æмæ уымæ гæсгæ гъæдджын продукци зын ссарæн вæййы. Магазинты тæрхæджытыл светодиодон цырæгъты фылдæр хайы гъæд вæййы æвзæр, тынг пульсацийы фæстиуæгæн дзы цæстытæ фæриссынц æмæ хæлгæ дæр тагъд фæкæнынц. Нæй ма ацы цырæгъты бакæнæн æхгæд къоппы дæр – уæлдæф йæ алыварс хъуамæ сæрибарæй зила.

Уæдæ цахæм цырæгътæ хъæуы æлхæнын? Адæймаджы цæстытыл хуыздæрырдæм æндавы хуымæтæджы электронон цырагъы рухс, фæлæ электроэнерги бирæ хардз кæны æмæ тагъд басудзы. 12-вольтон галогенон цырагъы рухсмæ дæр адæймаджы цæстытæ нæ фæллайынц, фæлæ сты зынархайд, – бахъæуы ма  æвæрын ноджы трансформатортæ. 220 вольтæй кæцы галогенон цырæгътæ кусынц, уыдон æгæр ирд рухс кæнынц æмæ сæ пай-дайæ сæ зиан фылдæр у.

Адæймагæн сæйраг экономи куы уа, уæд иууыл пайдадæр сты светодиодон цырæгътæ. Фæлæ ам сæйраг проблемæ уый мидæг ис, æмæ æцæгæй гъæдджын светодиодон цырæгътæ зын ссарæн сты. Кæд æмæ ацы цырæгътæ тынг зынаргъ сты, уæддæр иууыл къаддæр бакусынц 9 азы бæрц æмæ уый та дзæвгар экономийыл дзурæг у. Аслам аргъæй куы бал-хæнай люминисцентон кæнæ светодиодон цырагъ, уæд дын ницы фæпайда уыдзысты. Иуæй тагъд басудздзысты, иннæмæй та сæ рухсы гъæд нæ бæздзæнис. Ӕмæ æнæуый дæр адæймаг кæм фынæй кæны, уыцы хатæны хуыздæр у хуымæтæг электронон цырагъ бакæнын, кæцыйæн ис фæлмæн рухсыгъæд.

ДЖИОТЫ Алыксандр