Æрæджы рухс федта Тъотъоты Ленæ Платоны чызджы чиныг «Æргом ныхас». Тъотъоты чызг чиныгмæ бахаста, республикæйы зынгæ адæймæгтæ, зонад æмæ литературæйы архайджытæ æхсæнадон архайæг, Ирыстоны адæмон фыссæг Хъазиты Мелитон Резойы фырты сфæлдыстадон архайды тыххæй цы уацтæ, аргъгæндтæ, цæстæнгæстæ ныффыстой, уыдоны.
Разныхасы автор фыссы: Æргом дзырды къæм нæй æмæ æргомдзырд уыдзыстæм. Хъазиты Мелитон телефоны кæимæдæр райгондæй куы ныхас кодта, уæд бамбæрстон, цыдæр æхсызгон хабар ын кæй загъта, уый. Æрæджиау базыдтон, Мæскуыйæ дзырдта, лæгæй-лæгмæ кæй нæ зоны, фæлæ йын йе ской дæр æхсызгон кæмæн вæййы, йæ уыцы ахсджиаг адæймаг, аивадон журнал «Дружба народов»-ы сæйраг редактор Сергей Надеевимæ. Уый йын фехъусын кодта – ацы аз, дам, дын журналы 12-æм номыры ныммыхуыр кæндзыстæм дæ уацау «Алмас» æнæхъæнæй æмæ, дам, уый номырæн уыдзæнис «гвоздь», ома, сæйраг уацмыс, иннæтæ ауыгъд уыдзысты ууыл. Цæмæй, дам, ирон аивады цæсгом ирддæрæй разына, уый тыххæй, дам, номыры ноджыдæр уыдзысты «Даредзанты кадджытæ». Чиныгæй та, дам, дын рацæудзæнис «Дружба народов»-ы библиотекæйы.
Ирон фысджытæй ахæм æнтыст никæмæн ма уыд – йæ уацмыс ын журналы ныммыхуыр кæн, стæй йæ ахæм «библиотекæмæ» бахæсс. Хуымæтæджы нæ загъта «Дружба народов»-ы сæйраг редактор, уацау æнæхъæнæй мыхуыр кæм æрцыд, журналы уыцы 12-æм чиныджы презентацийы рæстæджы (уый дæр уыцы номыры): «Хочется отметить повесть патриарха осетинской литературы Мелитона Казиты «Алмас». Это – аллегорическое повествование о природе, любви и верности, страха и предательства, чести и долга. История о том, как щенок, рожденный от собаки и волка, разрывается между двумя своими ипостасями, двумя антагонистическим сущностями, принося и радость, и горе приютившим его людям».
2020 азы «Алмас»-ы тыххæй Мелитоныл педагогон зонæдты кандидат, ЦИПУ-йы доцент Безаты Фаризæ йæ монографи «Ирыстонæн цырагъдар»-ы фыста: «Райсæм «Алмас». Адæймагмæ иууыл хæстæгдæр цæрæгой – куыдзы фæлгонц егъау бынат ахсы дунеон литературæйы. Уацау «Алмас» мыхуыры рацыд журнал «Фидиуæджы», стæй та – 1982 азы, фыссæгæн йæ уацмысты æмбырдгонд «Алмас»-ы, æмæ йæ, æнæгуырысхойæ, схонæн ис аивады бæрзонд æнтыст, æнæмæнг бакæсинаг уацмыс. Фыссæг равдыста хъæууон адæмы удыхъæд, æрдзы фарн æмæ адæймаджы хæс æрдзы раз.
Зындгонд прозаик Булкъаты Михалы зæрдæ хуымæтæджы нæ балхæдта: «Хъазиты Мелитон йæ уацау «Алмас»-ы сюжетон сконды эксперименты хуызы барæй æрдзы гармони фехæлдта, бирæгъы лæппын Алмасы тар хъæдæй хъæумæ кæй æрхаста æмæ йæ хæдзарон цардыл кæй æрцахуыр кодта, уымæй, æмæ йæм иуварс лæугæйæ, лæмбынæг ныккаст, кæддæра сырд йæхи куыд дарид, кæнæ адæймагимæ йе ‘махастытæ цы расаиккой, зæгъгæ». Нывæфтыд литературæ æцæгæй чи æмбары, уый йæ йæ къухмæ куы райса, уæд æй æрдæгкастæй нал ныууадздзæнис. Чиныг æрвон рухсау свæййы фæндагамонæг. Мелитоны фæрцы алцæмæ дæр ис æнхъæлмæ кæсæн – 2014 азы йæ хуымæ-тæджы нæ расидтысты: «Мелитон Казиты – сопредседатель Союза писателей Осетии, назван лучшим в номинации «Писатель года» (2014).
Нырма хæрз æвзонг фыссæг уыдис, афтæмæй дзы зынгæ ирон прозаик Букуылты Алыкси дзырдта мыхуыры, ома йын æууæндæн ис йæ рухс фидæныл. Æмæ æрмæст Алыксийы хъуыды нæ уыдис афтæ. Джусойты Нафи дæр уæд фидарæй загъта: Хъазиты Мелитон ныртæккæ йæ аивадон зиуы бæстастæу ис. Бирæ ахсджиаг уацмыстæ бантыст уымæн йе ‘нувыд куыст æмæ хъомысджын курдиаты руаджы. Бирæ азты дæргъы уый у ахуырад, зонад æмæ литературæйы иууыл курдиатджындæр минæвæрттæй иу». Æмæ иу адæймаг, гæнæн ис, иу хатт æфсæрмæй раппæла кæмæйдæр, дыууæ хатты дæр фестæд, фæлæ йын æмхуызон аргъгонд куы цæуа, уæд уым сайæн нæй, уæлдайдæр та – литературæйы.
Физикон-математикон зонæдты доктор, профессор Къусраты Анатоли дæр стыр аргъ кæны Мелитонæн: «В Вашем лице мы счастливы чествовать одновременно поэта, гражданина и ученого. В каждой из этих ипостасей Вы являетесь предметом гордости для старших и образцом подражания для младших». Хъазийы фырт ахæм кæй у, йæ бирæ чингуытыл (Ирон фысджытæй уымæй фылдæр чингуытæ ничима ныммыхуыр кодта – цыппарыссæдзы бæрц!), стæй йын йæ чингуытыл бирæ рецензитæ, суанг аивадон уацмыстæ дæр уымæн фыссынц бирæтæ.
Ирон адæмон поэт Ходы Камалы хъуыды зæгъынмæ иу æмæ дыууæ адæймаджы нæ батæхуды кæндзысты: «Сымах зæгъут, зæгъгæ, абон æппæлгæ ма кæнæм. Æрмæст, дам, ын йæ уацмыстыл дзурæм… Æмæ цæмæннæ хъуамæ æппæлæм, æппæлинаг чи у, уымæй?.. Æз сæрмагондæй фæкастæн Мелитоны чиныг «Цатыр». Ис дзы бирæ… тынг бирæ, тынг хорз æмдзæвгæтæ æмæ сæ адæймаджы зæрдæ рухс кæны… Мелитонмæ æз хæлæг кæнын… уыйбæрц хорз хъуыддæгтæ аразын æмæ йын æппынæдзух кусын кæй æнтысы, уый тыххæй».
Цæгат Ирыстон-Аланийы адæмон фыссæг Дзасохты Музафер загъта: «Ацы чиныджы бирæ хорз æмдзæвгæтæ бакастæн, фæлæ дис кæнын ноджы ма ахæм хъуыддагыл – Мелитон, Цæгаты уа, Хуссары, кæцы ахсджиаг хъуыддаджы нæ уыдзæнис, кæм нæ зæгъдзæнис йæ ныхас, уымæй дæр, барджын ныхас, ахæм нæй. Мелитон алырдыгæй дæр у Ирыстоны хъæугæ лæг». РХИ-йы фыццаг президент, историон зонæдты доктор Цыбырты Людвиг зæгъы: «Цы диссаджы монографитæ ныффыссын ын бантыст: уый – Къостайыл, уый – Гафезыл, уый – Нигерыл, Камалы тыххæй… Нæ хæстон поэзийы тыххæй йæ диссаджы монографи «Удæй зынаргъдæр – Сæрибар»… Ныр – «Цатыр». О, Мелитонæн бирæ æнтысы. Стæй у алыварсон: уый дын драматургийы, – уый дын – поэзийы, уый дын – прозæйы, уый дын – зонады… Алæцæмæ дæр йæ ныфс хæссы. Æмæ ма афтæ искуы Ирыстоны Хуссары дæр æмæ Цæгаты дæр искæй равдисын куы бахъæуы, йе, раныхас кæнын, искæмæн кад скæнын, уæд разæй тырысайау хæссæм Мелитоны».
Хъазиты Мелитонæн йе сфæлдыстад стыр æмæ вазыгджын у. Йæ фæллæйттæ алыран дæр сты цæстæвæрæн, бæркадджын. Ныртæккæ йæ сæйрагдæр бæллиц у дыууæ Ирыстоны фарст. Нырма уал нæ къухты бафтыд ирон Фысджыты дыууæ цæдисы баиу кæнын. Æмæ йæ стыр Хуыцау рæстмæ фæкæнæд! Дыууæ Иры куыд баиу уой, уымæн сæрæвæрæн уæд!».
Сæргонд «Разныхас»-ы Мелитоны сфæлдыстады тыххæй сæ хъуыдытæ дзурынц профессор Плиты Гацыр, фыссæг Гæбæраты Юри, философон зонæдты кандидаттæ Гæбæраты Анатоли æмæ Дзугаты Къоста, ХИПУ-йы ирон литературæйы кафедрæйы хистæр ахуыргæнæг Плиты Сергей, Мыхуыры хæдзары чингуыты рауагъдады сæйраг редактор Хуыгаты Анатоли æмæ æнæдæртæ.
Хъазийы фыртыл бирæ хъарм ныхæстæ загъдæуыд, фæлæ сыл иу уацы æрдзурæн нæй бирæ кæй сты, уымæ гæсгæ. Ирон адæм сæрыстыр хъуамæ уой, Мелитоны хуызæн фысджытæ нæм кæй ис, уымæй.
Джиоты Екатерина
