2023 азы 10 декабры Киевы афæлдæхтой Щорсы монумент
Дурджын æмæ æвæлмаст Щорс зæххыл хуыссыд. Йæ алыварс стыгуыр сты оператортæ, къамисджытæ – алкæй дæр сæ фæндыд йæхи кадр ратонын. Щорсы гимнастеркæйыл сæлфынæг кодта мит. Фæстæдæр æй уæзласæн машинæйы сæвæрдтой æмæ йæ авиацион музеймæ аластой. Уым уыдзæн нырæй фæстæмæ. Уæзласæн машинæмæ баппарын æмæ акъоптæ къахынмæ аласын сын кæй нæма бантыст, уыцы хуымæтæг украинаг та баззадис. Цыма цæимæ баззад уый Киевы?
Щорс уыдис сырх командир. Йæ цард – цыбыр æмæ ирд. Горæты администрацийы хъуыдымæ гæсгæ, Щорсы зæрдылдарæн цырт нырæй фæстæмæ мысдзысты, æрмæстдæр сырх командиртæн кад чи кæны, уыцы киевæгтæ. Щорс хæцыди æмбæстагон хæсты, уыдис Фыццаг дунеон хæсты ветеран, уырдыгæй рацыди уырыссаг æфсады дæлпоручикæй. Фæлæ абоны цауы контексты фæуадзæм уал биографион бæрæггæнæнтæ. Ис нын ахæм бар, уымæн æмæ Украинæйы тынг бирæ фысджытæ æмæ поэтты, ома йæ биографийы сырх æфсады кой дæр кæмæн нæй, ахæм зындгонд адæймæгты цыртдзæвæнтæ ныддæрæн кодтой. Уымæн æмæ сæ тох Щорсимæ нæу, сæ тох у æмткæй уæрæсейагимæ. Раст зæгъгæйæ, Щорс Украинæйы, Черниговы областы Сновскы поселочы райгуырдис. Фæлæ уыцы факт дæр уал аиуварс кæнæм.
Советон дуджы æвæрд цыртыты радон ныппырхы фæстæ-иу раздæр хъазгæйæ дзырдтой, зæгъгæ, декоммунизаци искуы хъуамæ æрхæццæ уа советон метромæ дæр. Фæлæ ацы бонты киеваг метро доны бын фæцис. Адæмы егъау къордтæ та уæлзæххон æхсæнадон транспортмæ æнхъæлмæ кæсынц. Дон тæдзы æмæ абон Щорсы уазал дурджын буар цы зæххыл æрæвæрдтой, уый бынмæ хъары.
Дзурынц, зæгъгæ, цырт номхуындæй Кличко абон сæрмагондæй афæлдæхта. Хъуыддаг саразыны размæ Киевы бирæ быцæутæ уыдис. Алыхуызон культурон къамистæ фæнд кодтой, хъæуы æви нæ хъæуы Щорс æмæ йæ бæхы кæрæдзийæ фæхицæн кæнын. Бæхы скульптурæ аивадон хæзнайыл банымадтой, барæджы скульптурæйæн ахæм кад скæнын сæ цæст нæ бауарзта. Къамистæ ныддæвдæг сты бæхыл, цæмæй æрбахæстæггæнæг хаосы уый уæддæр баззайа удлæууæн æнцойы нысанæй. Цæмæй йæ цæсгом сафæг горæты уый уæддæр ориентирæн баззайа.
Цыртдзæвæнтæ сты горæты цæсгом. Лæгъз тъæпæн тыгъдады уыдоны фæрцы разынынц йæ культурон хаххытæ. Щорс йæхи, цыма удæгас бæхыл тахти Киевы сæрты, лæвæрдта горæтæн базырты айтыгъд, бирæ тухитæ бавзарæг горæты уæлæмæ иста. Бæхы риугуыдыры хæцъæфты хъомыс Киев размæ хаста. Ныр уый нал ис. Уынгтæн нал ис ахуыр нæмттæ. Нал ис горæты ориентирон цыртытæ. Нал зæгъдзынæ ныр: «Фембæлдзыстæм Пушкины цур», «Фембæлдзыстæм Щорсы цур». Нал сты уым.
Æмæ кæд, æцæгдæр, транспортон лæууæнты прессæ йæ цæстæнгас Щорсы ‘рдæм разила, уымæн абон æппæрст æрцыдысты бæх æмæ йæ барæг, уæд киеваг режим кæмдæр бамбарæн ис.
Фæлæ нæ. Фронты алырдыгæй кæй æрæлхъывтой, уыцы киеваг режим архайы, цалынмæ йын рæстæг ис, уæдмæ украинæг горæттæ зæххимæ сраст кæныныл. Цæмæй ферох кæной сæхи – Пушкины æмдзæвгæтæ литературæйы урокты кæсгæйæ кæнæ музыкæйы урочы заргæйæ: «Хлопцы, чьи вы будете? / Кто вас в бой ведёт? / Кто под красным знаменем / Раненый идёт?» / «Мы сыны батрацкие, / Мы — за новый мир, / Щорс идёт под знаменем — / Красный командир». Киеваг режимы минæвæрттæ сæхимæ, сæ сабидугмæ ахæм фыдзæрдæ дарынц æмæ алцыппæт ныддæрæн кæнынмæ дæр цæттæ сты иунæг-иу нысаны сæраппонд – цæмæй ферох кæной, уырыссæгтæ кæй сты.
Хуымæтæг украинаг та
уæд цы фæуа?
Кæддæр мын радзырдтой иу хъæздыг киеваджы тыххæй, зæгъгæ, нæ бакуымдта Украинæйæ искуыдæм ацæуын, кæд ын алы фадат дæр уыдис, уæддæр. Бафарстой йæ: «Цæмæн?» æмæ сын дзуапп радта: «Райсомæй сыстадтæн, мæ дзабыртæ скодтон æмæ тезгъо кæнынмæ ацыдтæн. Киевы мæ фыдæлты фæлтæртæ гуырд сты. Æз ам алцы дæр зонын. Мæнæ мæ бандон. Мæ ресторан. Мæ метро. Мæ цыртдзæвæн. Æмæ мæм уæд афтæ фæкæсы, цыма мæхи фатеры фæтезгъо кæнын. Зонын æй, ахæм æнкъарæнтæ мын никæцы горæты уыдзæн. Ӕрмæстдæр Киевы».
Ныр та ахæм æнкъарæнтæй уыцы зæрдæ никуыуал байдзаг уыдзæн. Уыцы Киев нал ис. Щорсы йæ бæхимæ уæзласæн машинæйы сæвæрдтой æмæ сæ аластой, украинаг та йæ фæлмæн дзабырты æмæ йæ кофеимæ баззад æнæзонгæ зæххыл. Уыцы зæхх йæ къæхтыбын сындæггай дзаг кæны донæй.
АХМЕДОВА Марина
ИА «Regnum»-ы сæйраг редактор,
фыссæг, журналист
