«Ноябры мæйы скарз вæййынц гриппы алы хуызтæ. Ацы хæцгæ низтæ уæлдай тæссагдæр сты сывæллæттæн. Гриппæн хатт уæззау фæстиуджытæ вæййы, адæймаджы æндæр хроникон низтæ дæр сытынг вæййынц. Уымæ гæсгæ курæг дæн сывæл-лæтты ныййарджытæй, цæмæй уæлæнгай ахаст ма æвдисой сæ сабиты æнæниздзинадмæ, афоныл сын аразой прививкæтæ æмæ алы сезоны та – гриппы ныхмæ вакцинæ», – зæгъы Сывæллæтты поликлиникæйы сæйраг педиатр Хæныкъаты Ларисæ.
Интернет тыгъдады æмæ æхсæнады рæстæгæй-рæстæгмæ фæзыны ахæм адæм, кæцытæ парахат кæнынц информаци, зæгъгæ, вакцинæтæ æмæ прививкæтæ пайдахæссæг не сты организмæн. Уыцы ныхæстæм хъусын нæ хъæуы, ацы фарстыл консультаци кæнын хъæуы æрмæстдæр медицинон кусджытимæ. Адæймаг йæ сабитæ æмæ йæхи организммæ дæр рæстæгыл хъус куынæ дара, уæд уымæн алы хатт дæр вæййы æвзæр фæстиуджытæ.
Хæныкъаты чызджы ныхæстæм гæсгæ, дыууæ азæй æхсæз азмæ цы сабитыл цæуы, уыдонæн уагъд æрцыд диспансеризаци. «Æнæниздзинад хъахъхъæныны министрады амындмæ гæсгæ диспансеризаци уагъд цæуы сывæллæтты рæвдауæндæтты. Педиатртæ æмæ æндæр специалисттæн сæ бон ссис 1583 сывæллоны басгарын. Иу сывæллон дæр нæ баззайдзæн æнæ диспансеризаци рацæугæйæ. Уымæн æмæ диспансеризацийы сæйраг нысан у, низ йæ райдайæн стадийы сбæрæг кæнын, цæмæй афойнадыл хосгонд æрцæуа. Цас раздæр райдайай адæймаджы дзæбæх кæнын, уыйбæрц эффективондæр æмæ тагъддæр уыдзæн хоскæныны процесс».
Диспансеризацийæн хатдзæгтæ аразгæйæ сывæллæтты поликлиникæйы сæйраг педиатр сабиты низты ‘хсæн фыццаг бына-ты сæвæрдта «тъæпæнфадыстæг». Ацы диагноз рабæрæг 847 сывæллонæн. Ома, ацы низ ис алы дыккаг басгæрст сабийæн дæр. Дыккаг бынаты та – тонзиллит – рæсыдгонд миндалинæтæ æмæ аденоидтæ. Ахæм миниуджытæ дæр разынд 615 сывæллонæн. Педиатр куыд зæгъы, афтæмæй стыргонд миндалинæтæ практикон æгъдауæй вæййы алы сабийæн дæр æхсæз азмæ. Фæлæ саби куыд рæзы, афтæ йын фæкъаддæр вæййынц.
Низты ‘хсæн æртыккаг бынаты ис кариес. Ацы низ йæ фыццаг бакастæй афтæ зыны, цыма, ницы тæссаг у, фæлæ расайы бирæ æндæр хæцгæ низтæ. Уымæ гæсгæ йæм нæ хъæуы кæсын уæлæнгай цæстæй. Сабитæн ма разынд гуырысконды проблемæтæ, стæй фады (стопа) деформаци æмæ къуыллауы (грыжа) бæрджытæ. Ноджы рабæрæг кодтой цæстыты низтæ. Уый та, сабитæ æгæр бирæ рæстæг смартфонтæм кæй кæсынц, уый аххос у. Хъыгагæн, дыууæ сабийæн та сбæрæг кодтой зонды рæзты къуылымпыдзинад.
Бирæ хатт ныййарджытæ нæ фæзонынц, сæ сывæллæттæ исты низтæй рынчын сты æви не сты, уый. Иуæй-иутæн дзы схосгæнæн ис бынаты, кæцыдæрты æрвитын хъæуы дарддæр æмæ рæстæг сафын нæ хъæуы.
Æнæниздзинады министрады нын куыд загътой, афтæмæй диспансеризаци уагъд цæудзæн хистæр фæлтæры ‘хсæн дæр. Хъыгагæн, бирæ низтæ сæхи базонын кæнынц æгæр æрæгмæ: зæрдæйы æмæ тугдадзинты низтæ, онкологи, сæкæрниз, стæй бронхтæ æмæ рæуджыты низтæ. Уæрæсейы æнæниздзинад хъахъхъæныны министрады амындмæ гæсгæ бæстонæй хъуамæ æркæсой нæ республикæйы куыстхъом адæмы æнæниздзинадмæ. Æмæ канд низтæ сбæрæг кæныныл нæ архайдзысты дохтыртæ, фæлæ ма сæ чи расайы, уыцы аххосæгтæ сбæлвырд кæныныл дæр. Алчидæр сæ зоны: тамако, карз нозт, физикон æгъдауæй не змæлын æмæ æмбæлон хæлц хæрын.
Ахæм диспансеризаци уагъд цыдис цалдæр азы размæ дæр. Йæхи дохтыртæн чи басгарын кодта, уыдонæн се ‘мбисæй фылдæр æнæниз нæ уыдысты. Алы фæндзæм адæймагæн дæр рабæрæг зæрдæ-дадзинты низтæ æмæ сæкæрниз. Уæдæ уæд хъуамæ, зонат, ацы хабар адæймаг цас раздæр базона æмæ йæхи хъахъхъæна, уыйбæрц ын инфаркт кæнæ инсультæй къаддæр тæссаг уыдзæн. Ныртæккæ УЗИ æмæ цы алыгъуызон анализтæ арæзынц, уыдоны фæрцы сбæлвырдгæнæн ис онкологон низтæ. Æмæ уыцы мæлæтдзаг низ бæлвырдгонд куы æрцæуа фыццаг кæнæ дыккаг стадийыл, уæд ын ис схосгæнæн.
Куыд Уæрæсейы, афтæ махмæ дæр диспансеризаци у лæвар, æмæ йæ хъуамæ алы адæймаг дæр рацæуа. Фæлæ мах хатгай зивæг фæкæнæм, хъыгагæн.
Цалдæр азы размæ диспансеризаци куы уыдис, уæд поликлиникæ уынгтæм гæсгæ адих кодта горæты æмæ сарæзтой диспансеризацийы график. Фæлæ-иу поликлиникæйы фенæн уыд æрмæстдæр ацæргæ адæймæгтæн. Диспансеризаци рацæуыны нысанæн дохтырты къордтæ æрзылдысты районтыл дæр. Фæстаг рæстæджы та уыдысты Знауыры районы, фæлæ ардæм дæр сæхи басгарынмæ алчи не ‘рбацыд.
Нæ уацх.
