КУЫСТ УАРЗЫН – ÆНÆНИЗ УÆВЫН

Адæймаг зындзинады куы бахауы, йæ тых, йæ хъаруйыл куынæуал феууæнды, уæд уæларвмæ скувы æххуысагур. Зæгъæм, Сыбыры шамантæ фæкувынц, цæмæй сæ цуан æнтыстджын рауайа, Африкæйы хус æмæ æдзæрæг зæххыты цæрджытæн сæ куывд вæййы къæвдатимæ баст, стъалыты æвæрдмæ гæсгæ, астрологимæ æмхиц индустæ базонынц адæймаджы хъысмæт. Чырыстæттæ æмæ пысылмæттæ кувынц Есо Чырыстимæ æмæ Мæхæмæт пехуымпармæ, курынц амонд, æнæмаст, æнæфыдбылыз цард. Уыимæ, кæцыфæнды динæн дæр йæ бындур арæзт у райгуырæн зæхмæ уарзондзинадыл. Афтæмæй фыдæлты зæхх, æнгом бинонтæ, хæрзæгъдау кæстæртæ хъæуы алкæй дæр, уымæ кувынц адæм.

Адæймаг, йæ сомбоныл, йæ амондыл хъуыды кæнгæйæ, цæры æмæ уæларвон тыхтæй йæхицæн ныфс кæй æвæры, уым диссагæй ницы ис. Фæлæ æнæзæгъгæ нæй, дзыллæтæ сæхæдæг сæхи кæй нæ хъахъхъæнынц, уыцы æрдзæй рахæсгæ миниуæджы ахадындзинад кæй фæкъаддæр ис, уый тыххæй. Незаманты куыд уыд, афтæ цуаны фæрцы хæринаг нæ амал кæнæм, хор, дыргътæ æмæ халсæрттæ бакусынмæ та зивæг кæнæм, афтæмæй йæ зонæм, дуканиты æлхæд хæринæгтæн сæ хæрзхъæддзинад зæрдæмæдзæугæ нæ вæййы.

Адæммæ тас нал ис æрдзон фыдбылызты раз дæр, чи зоны, кæй сарæх сты, уый тыххæй. Цивилизацийы рæстæг у, æмæ ахуыр нал стæм æрхъуыдыджынæй царды ахсджиаг фарстытæм кæсыныл æмæ сæ хатдзæгтæ кæныныл. «Цы уа, уый уæд», зæгъгæ, фæкæнæм. Уый хорз у æви æвзæр? Ис цæхæрадæттæй цæуæм базармæ, æлхæнæм дыргътæ, халсартæ, цъæхыгтæ. Бел æмæ къæпи райсынæй тæрсгæйæ, цæвæджы æхситт райхъуысыны бæсты цæуæм æнуд спортивон залтæм, кæнæ та километргай нымайæм «шведаг къахдзæфтæ». Фитнес – уый цыма не ‘нæниздзинадыл хорзæрдæм фæзындзæн, афтæ нæм кæсы. Нæ цæхæрадæттæм кæй нæ зилæм æмæ æцæгæлон адæмы конд хойрагæй кæй пайда кæнæм, уый рæдыд нæу?

Нæ зивæг æмæ æнæрхъуыдыдзинадæн цы фæстиуджытæ уыдзæн, ууыл нæ хъуыды кæнæм, интернеты тыгъдады арæх бакæсæн вæййы, хи цæхæрадæтты кусгæйæ, горæты цæрæг 100 азы кæй фæцæрдзæнис, уый.

Уыцы-иу рæстæг та интернеты хъусын чындæуыд, хæстæгдæр 10 азы экономикæйы æмæ социалон-культурон къабазы нал хъæудзæн 60 дæсныйады. Нал уыдзæн библиотекæты кусджытæ, вахтертæ, хъахъхъæнджытæ, корректортæ, официанттæ æмæ æндæртæ, æгуыстæй баззайдзысты бирæтæ. Уыимæ интеллектуалон кусджыты нымæцыл бафтдзæн. Æмæ цымæ мах уыцы æппæтуæрæсеон социалон-экономикон ивындзинæдтæм куыд сарæхсдзыстæм?

Алы адæмыхатт дæр тырны йæ нацийы патриоттæ схъомыл кæнынмæ, сывæллæттæн фæллой æмæ райгуырæн зæхх бауарзын кæнынмæ. Комкоммæ дзурын хъæуы, магусайæ цæлуарзаг чи у, уый нæ йæ Фыдыбæстæ уарзы, нæ йæ бинонты, нæ йæ хæстæджыты. Æппæт хъæндзинæдтæн æмæ низтæн дæр сæ гуырæн æгуыстдзинад у. Райгуырæн бæстæмæ уарзондзинад адæймагæй домы мадæлон æвзаг, традицитæ æмæ æгъдæуттæ зонын, æххæст кæнын, уыдон та алчидæр сывæллонæй æнцондæрæй банкъары. Горæттаг бинонтæй бирæтæ хъæутæй рацæугæ сты, уымæ гæсгæ сæ кæстæртæ дæр хъуамæ, гæнæн уæвгæйæ цайдагъ кæной хъæууон куыстытыл. Хъæдындз, нуры, картоф æмæ басгæрдæджытæ куыд зайынц, дыргъбæлæстæм æмæ хæдзарон фосмæ куыд зилын хъæуы, уыдæттæм хъуамæ арæх-сой.

Ирыстоны зæххыл алцыдæр хорз зайы, сты æнæ химион хъацæнтæй, супер-маркетты нын цы дыргътæ æмæ халсæрттæ уæй кæнынц, уыдоны тыххæй афтæ фидарæй нæ зæгъдзынæ. Гуырысхойаг нæу, уыцы химион буарадтæ уæззау низтæ кæй расайынц, уый. Цæмæй кæстæртæм цымыдисдзинад фæзына зæххы куыстмæ, цæмæй æнæнизæй рæзой, уый тыххæй сын ацы тæссаг уавæр дзурын хъæуы. Дæхи къухтæй кæй æрзайын кæнай, уый æнæниз æмæ сыгъдæг хойраг у, иннæмæй та, сыгъдæг уæлдæфы кусгæйæ, адæймаг йе уæнгтæ аивазы. Уыцы æцæгдзинад рæзы æхсæнады, æмæ нæ ныфс ис, нæ хæмпæл цæхæрадæттæ æмæ дыргъдæттæ ногæй дидинæг кæй акалдзысты, зæххы куыстыл æнувыд хицæуттæ сын кæй фæзындзæн. Афтæмæй нæ рынчынты нымæц фæкъаддæр уыдзæн.

Æнæниздзинад хъахъхъæныны æппæтдунеон организацийы эксперттæ дæс азы размæ фыстой, супермаркетты хæринаг чи хæры, уыцы нæлгоймæгтæн се ‘ртыккаг хай æнæзæнæг сты, зæгъгæ. Ацы хъуыддаджы нæ республикæ цæуы европæйаг фæндагыл, нæ райгуырæн зæхх æнæрæвдыд кæй у, уый тыххæй нæ йæ маст исы. Уæрæсе йæхи цæттæ кæны цæрджыты сфыстмæ. Гæнæн ис, æмæ бæстæйы разамынды фæнды сбæлвырд кæнын паддзахады æрдзон райрæзты уавæр æмæ экономикæйы къабæзты райрæзты гæнæнтæ.

Фæдæлдонуæвæгæн йæ фервæзын кæнын йæхимæ кæсы, фæзæгъынц. Фæстаг 25 азы адæмы нымæцы рæзты фарст тынг ахсджиаг сси. Сыхаг республикæтимæ абаргæйæ, нæ адæмы нымæцыл бирæ не ‘фты, стæй нæм бинонты цард дæр арæх æрбайхæлы. Нæ курдиатджын фæсивæдæй бирæтæ ахуырмæ, кусынмæ æмæ цæрынмæ æндæр горæттæм цæуынц.

Хæрзæрыгонæй цард куы нæ бауарзай, хорз æмæ æвзæр цы у, уый куы нæ бамбарай, дæ размæ хæстæ æмæ нысæнттæ куы нæ уа, уæд бынтон дзæгъæлы у дæ цард. Нæ бæллицтæн сæ фылдæр модæимæ баст у, æцæгæй нæ цы хъæуы, уыдон рохуаты зайынц. Уыимæ, æнæниздзинадæн зиан чи хæссы, ахæм модæтæ дæр ис. Абоны цардимæ æмдзу кæнын, рæстæджы домæнтæн дзуапп дæттын – ууыл сахуыр кæнын хъæуы кæстæрты. Зонындзинæдтæ æмæ куырыхондзинад бирæ æхцатæй нæ цæуынц. Æхсызгондзинад, фарн æмæ амонд цæуынц æнæниз цардмæ æмæ уарзон куыстмæ тырнгæйæ.