Ис сын æнтыстытæ

Хуссар Ирыстон хъæздыг у хъæды фæзуæттæй, зайы дзы алыгъуызон бæлæсты мыггæгтæ. Цæмæй уыцы хъæздыгад хъахъхъæд цæуа, фылдæр кæна йæ фонд, ууыл у йæ архайд Хъæды хæдзарады управленийæн (йæ хистæр Челæхсаты Таймураз) æмæ сын æнтыстытæ дæр ис. Управленийы дæлбар сты паддзахадон унитарон куыстуат «Югослеспромхоз» йæ филиалтимæ Дзау, Знауыр æмæ Ленингоры районты. Бæрæг куыд у, афтæмæй 2016 азы республикæйы хъæды фонды иумиаг фæзуат ахста 186435 гектары, уыцы нымæцы хъæды паддзахадон фонд уыд 161730 гектары, Леуахийы тобæгонд хъæд та 24705 га. Хъæды паддзахадон фонды иумиаг фæзуатæй хъæды массив та уыд 137760 га. Районты хъæды паддзахадон фонд иууыл фылдæр ахсы Дзауы районы – 64430 га, Ленингоры районы – 39150 га, Цхинвалы районы – 36930 га, æмæ Знауыры районы та йæ фæзуат у 21220 га. Хъæдты фæзуаты иууыл фылдæр ис тæрс – 85 процентæй фылдæр, уымæй дарддæр ма Дзауы районы зайынц хихджын бæлæстæ. Зайынц ма нæм тулдз, тæгæр, фæрв, æмæ æндæр бæлæсты мыггæгтæ. Уымæй дарддæр нæзхъæды фæзуæттæ Цхинвалы районы ис 135 га, Знауыры – 114 га, Ленингоры – 79 га æмæ Дзауы районы та ахсынц 13900 гектары

Управленийы коллектив кусы хъæдæй хæдзардзинæй пайда кæныныл. Уымæ гæсгæ ралыг кæнынц, дарддæр пайда кæнынæн чи нал бæззынц, ахæм бæлæсты, кæнынц дзы санитарон-хосгæнæн куыстытæ, фæтыхджындæр кодтой контроль, хъæд æнæауæрдонæй чи цæгъды, уыдон ныхмæ. Ивгъуыд аз организацитæ æмæ цæрджытæн хъæды продукци реализаци æрцыд 7024,5 кубикон метры, уыцы нымæцы хъуыддаджы хъæдæрмæг хихджын бæлæсты мыггæгтæй 1144 кубикон метры, æмæ сугæн та 5880,5 кубикон метры. Зæгъын хъæуы, нырма нæм кæй ис, хъæдыл фыдаудæн чи кæны, йæ куынæг кæныныл чи нæ ауæрды, ахæм æдзæсгом адæймæгтæ. Уыдон ныхмæ хъæды хæдзарады управлени райсы карз мадзæлттæ. Цæвиттон, хъæдгæстæ бафхæрдтой æмæ сыл сарæзтой  акттæ, чи йæ цагъта, уыдоныл 20 акты 87584 сомы аргъ, уыдонæй 51208 сомы бархийæ бахастой республикæйы бюджетмæ, иннæ акттæ та лæвæрд æрцыдысты барадхъахъхъæнæг органтæм. Афтæ ма уагъд фæцæуынц иумиаг рейдтæ органты кусджытимæ дæр.

Управлени зæрдиагæй кусы хъæды фæзуæттæ æндидзын кæныныл дæр. Уыцы фæдыздæхты организацитæ æмæ хицæн æмбæстæгтæн лæвар байуæрстой талатæ. Цæвиттон, горæты хæрзарæзтадæн радтой сырх тулдзы талатæ 300 иуæджы, иу ахæм ма бæрзы талатæ байуæрстой цæрджытæ æмæ уагдæттæн дæр. Знауыры районы Терегуаны лесничествойæн æнгузы талатæ радтой 200 иуæджы æмæ сагъд æрцыдысты 0,02 га. Ленингоры хъæды хæдзарадæн æнгуз, бæрз æмæ сусхъæды талатæ радтой 350 иуæджы, бæрз æмæ кæрзы 3333 талайы та ныссагътой 2 гектары фæзуатыл. Дзалабеты лесничество æнгуз(каштан) 1000 иуæджы ныссагъта 0,8 га æмæ Зары лесничество та сау нæзыйы талатæ ныссагъта 2500 иуæджы 1,2 га фæзуатыл. Куыстытæ бачындæуыд тобæгонд хъæды дæр, бæхы сабæлут байтыдтой 60 кг. æмæ æнгуз та 30 кг. Уым ма ныссагътой бæрзы талатæ 200 иуæджы æмæ гималайаг кедр 1100 иуæджы.

Хъæдæн стыр зиан кæны зынгсирвæзт дæр æмæ уымæ дæр здахынц уæлдай хъусдард. Ивгъуыд аз уыд зынгсирвæзты 4 цауы, фæлæ сæм фæлæууыдысты цæрдæг, хъæдхъахъхъæнджытæн республикæйы Æнæнхъæлæджы цауты министрадимæ иумæ бантыст уыдон рæстæгыл ахуыссын кæнын. Уымæй дарддæр ма управлени æмбæлон куыст бакодта зынгсирвæзты  ныхмæ, цæрджыты хсæн бакодтой агитацион куыст зынгсирвæзт ма æруадзын æмæ йæ ныхмæ тох кæныны тыххæй.

Ивгъуыд азы куысты фæстиуджытæй куыд бæрæг у, афтæмæй хъæдæрмæгæй республикæйы бюджетмæ бацыд 1 116 770 сомы æхцайы фæрæзтæ, хивастæй хъæд чи цагъта, уыдон ныхмæ ивартæй та 51208 сомы. Бæрæг куыст бакодта «Югослеспромхоз» дæр районты йæ филиалтимæ. Хъæды продукци æрцæттæ кодтой 2222 кубикон метры гуырахсты, уыцы нымæцы хъуыддагон хихджын бæлæсты мыггæгтæ – 162 кубикон метры, суг – 2060 кубикон метры æмæ æндæртæ. Хъæды продукци реализацийæ æдæппæт финансон фæрæзтæ бацыд 6 188   100 сомы, фиддонтæ бахастæуыд 1 113 000 сомы æмæ пенсион фондмæ та бахастæуыд 401 000 сомы. Зæгъын хъæуы, коллектив дарддæр йæ разы æвæры фылдæр хæстæ хъæды фæзуат фæфылдæр æмæ фæхуыздæр кæныны тыххæй, йæ хъахъхъæнын, алыгъуызон знаггадæй йæ бахъахъхъæнын æмæ æнд. Уыдон хорз сты, куыст цæуид ноджы рæвдздæр, иуæй-иу зындзинæдтæ куынæ æвзариккой, уæд.

Хъæды администрацийы бæстыхай арæзт æрцыд 1973 азы. Фæлæ дзы абоны онг цалцæггæнæн куыстытæ никуы бакондæуыд. Уымæ гæсгæ бæстыхай ис тынг мæгуырау уавæры. Кусынæн сын нæй æмбæлон уавæртæ, хъæдгæстæн æнæмæнг самал кæнын хъæудзæн сæрмагонд дарæс æмæ æндæртæ.

Хуыбиаты Н.