Ирыстон дунейæн бирæ курдиатджын музыканттæ радта. Симфонион оркестры дунейы фыццаг сылгоймаг-дирижер у Дудараты Вероникæ, кæцыйы номыл схуыдтой хуры чысыл системæйы стъалы – «Ника Дударова», зæгъгæ. Планетарон музыкæйы къæлæтджыныл цалдæр дæс азы æлдариуæг кæны стыр маэстро Гергиты Валери. Сохиты Тугъан оркестры раз ралæууыд 13-аздзыдæй. Музыкалон бæрзæндтæ сæттынц Зæнджиаты Тимур, Тедеты Хетæг, Æлбегаты Георги, Муриаты Данæ. Уыдонæй алкæмæн дæр ис йæхи ахаст оркестры куыстмæ. Фæлæ сæ алкæйы дæр иу кæны дыууæ хъуыддаджы – Музыкæйы бæрзонддзинад æмæ Ирыстон. Уыдонæн сæ нæмттæ зæ-лынц, уыдоны тыххæй фыссынц æмдзæвгæтæ, исынц сыл фильмтæ, уыдон сты нымад дæснытæ. Уыдон сты æппæт музыкалон дунейы исбон, фæлæ сæ Райгуырæн бæстæ цæ-рæнбонтæм у æмæ уыдзæн Ирыстон.
Абон уæ базонгæ кæндзыстæм диссаджы æвзонг курдиатджын адæймаг Тедеты Хетæджы цардвæндагимæ. Уый æрæджы ссис «Санктъ-Петербургъ Опера»-йы ног дирижер. Коллективæн тынг æхсызгон у сæ театрмæ Тедеты Хетæджы æрбацыд. Йæ хайадистæй æввахсдæр спектакль – Джакомо Пуччинийы опе-рæ «Богема» æвдыст æрцыд 20-æм апрелы, – фыссы театры пресс-службæ.
Мах телефоны ныхас кодтам Тедеты Хетæ-гимæ. Уый нын куыд радзырдта, уымæ гæсгæ йæ ныййарджытæ сты Къахетæй рацæугæ. Йæ фыд Къоста у инженер, йæ мад Къæбысты Изæ та – математик. Ис ын иу хо. Йæхæдæг райгуырд Дзæуджыхъæуы 1996 азы. Ахуыр кодта ацы горæты 30-æм астæуккаг скъолайы. Каст фæцис Дзæуджыхъæуы Гергиты Валерийы номыл аивæдты ахуыргæнæндон æмæ уый фæстæ та – Санкт-Петербургы Н.А.Римскаг-Корсаковы номыл паддзахадон консерватори. Ахуыр кодта Советон Цæдисы адæмон артист, профессор Юрий Симоновы къласы.
Тедеты Хетæг у РХИ-йы сгуыхт артист, Ростроповичы æмæ Культурæйы уæрæсейаг фондты стипендиат дæр. 2021 азæй ахуыргæнæгæй кусы Шниткейы номыл музыкалон институты. Уый дирижерæй ралæууыд Мариинаг театры, Мæскуыйаг филармонийы, Санкт-Петербургы консерваторийы, Ростоваг æмæ Ал-тайаг филармониты, афтæ ма «Геликон-оперæ»-йы спектаклты, Галина Вишневскаяйы центры, Екатеринбургы æмæ Красноярскы оперон театрты.
«Æз тынг уарзтон театр, архайдтон театралон студийы. Цыдтæн спектаклтæм. Кастæн Островский, Гоголь, Грибоедов, Шекспиры пьесæтæ. Уымæй дарддæр ма къуырийы дæр-гъы æртæ хатты зарыдтæн скъолайы хоры æмæ дзы истон стыр æхцондзинад. Музыкæ мæ йæхимæ кæй æлвасы, уый рахатыдтон бынтон чысылæй, уæлдайдæр та уарзтон зарын. Хоры заргæйæ, базонгæ дæн зынгæ зарæггæнæг, композитор æмæ хорз адæймаг Сечъынаты Альбинæимæ. Мах студийы ныффыстам цалдæр ирон зарæджы. Уый мын бауынаффæ кодта, цæмæй бацæуон аивæдты лицейы хормейстер æмæ ахуыргæнæг Дзанайты Ольгæмæ. Дзанайты чызг та мын срекомендаци кодта фортепианойы къласы фæ-дыл музыкалон скъоламæ бацæуын. Кæд мæ тынг нæ фæндыд, уæддæр сразы дæн йæ фæндыл. Фæлæ куыдфæстагмæ бауарзтон роялыл цæгъдын.
Фыццаг дыууæ азы архайдтон оперæйы, зарыдтæн Бах æмæ Шуберты аритæ, фæлæ мæ хъæлæс раджы райдыдта цъæл кæнын, ивын æмæ уымæ гæсгæ не сдæн вокалист. 16-аздзыдæй каст фæдæн фортепиано æмæ скрипкæйы къласы фæдыл хоры скъола. Номхуындæй, Дзæуджыхъæуы хоры скъолайы фæрцы мæнæн фадат уыд бирæ азты дæргъы дирижир кæнынæй архайынæн. Хоры скъола мын сарæзта æппæт уавæртæ дæр мæ музыкалон æмæ эстетикон рæзтæн. Гергиты Валерийы номыл аивæдты ахуыргæнæндоны ахуыр кодтон музыкæйы теори, цагътон альтыл. Æз æгæрон бузныг дæн мæ ахуыргæнджытæй, никуы сын ферох кæндзынæн сæ хъусдард, уарзондзинад æмæ быхсындзинады тыххæй.
Дирижеры професси у вазыгджын, цалынмæ дирижер суай, уæдмæ хъуамæ суай хорз музыкант, хъуамæ æнкъарай оркестры алкæцы инструменты алы нотæйы дæр. Цæмæй хорз, æцæг дирижер уай, уый тыххæй хъæуы æртæ стыр курдиаты. Фыццаг – музыкалон кур-диат. Дирижер зæрдæйæ хъуамæ уарза музыкæ. Дыккаг – хисæрмагонд курдиат, æвидигæ энерги, æндон фæндондзинад, тыхджын характер, харизма, организаторон курдиат. Æртыккаг – мануалон курдиат. Раст, ирд змæлдтытæ аразын. Идеалы дирижерæн йæ бон хъуамæ уа къухтæй алцы дæр – фæндтæ, æнкъарæнтæ равдисын. Фæлæ ма къухтæй дарддæр ис цæстытæ – оркестры æххæстгæнджытыл бандавыны фæдыл егъаудæр хæцæнгарз. Æгæрыстæмæй, зын зæгъæн у, къухтæ сты ахсджиагдæр æви цæстытæ. Дирижер хъуамæ лæууа куыд монолит, афтæ. Дирижеры сæйраг хæс у музыканттæн æххуыс кæнын. Раст фæндаг сын бацамонын. Уæд уыдон раргом вæййынц бирæ хуыздæр», – радзырдта Тедеты Хетæг.
Тедейы фырты курдиат дæр раргом кодта Хосироты Тамерлан. «Хетæг диссаджы курдиат у. Сывæллæттæ симфонион оркестрæн нæ дирижир кæнынц. Уæдмæ уыд Тимур, æмæ ныр та фæзынд Хетæг! Ахæмтæн, мин километры радиусы дæр ссарæн нæй. Уымæн æмæ лæппу архайын райдыдта дæсаздзыдæй æмæ иу аз æмæ æрдæгмæ йæ къухты бафтыд æнахуыр стыр æнтыстытæ – ныридæгæн дирижир кодта Цæгат Ирыстоны паддзахадон филаромонийы! Хетæг уæлдай хатт бафидар кодта ахæм фразæ, зæгъгæ, «курдиатджын сывæллон алцæмæй дæр курдиатджын вæййы». Скъолайы ахуыр кодта тынг хорз. Йæ зæрдæмæ тынг цыдысты математикæйæ олимпиадæтæ, иу бонмæ йæ бон у иу чиныг бакæсын, æмæ ног музыкалон уацмыс ахуыр кæнгæйæ та æнæхъæнæй дæр аныгъуылы ком-позиторты дунейы, уыцы дуджы, цыран сæ уацмыстæ фæлдыстой Бетховен кæнæ Шнитке, уымæн æмæ уыдонæй алкæмæн дæр ис йæхи стиль æмæ сын иугъуызонæй æххæстгæнæн нæй! Хетæгæн ис æнахуыр фæразондзинад æмæ зæрдылдарынад. Гæнæн ис байгом кæнай симфонимæ партитуры кæцыфæнды фарс дæр, такты номыр зæгъын, æмæ йæ уый сæххæст кæндзæн! Æмæ йæм оркестр куыд хъусы, уый та!» – цин кодта йæ хъомылгæнинаджы æнтыстытыл Хосироты Тамер-лан.
«Тедеты Хетæг у иууыл курдиатджындæр ирон музыканттæй сæ иу. Æз Хетæджы зонын 10-аздзыдæй фæстæмæ æмæ йæм ахæм æнтыст кæй æнхъæлмæ каст, ууыл нæ дызæрдыг кодтон. Паддзахадон филармонийы кусгæйæ сын æххуыс кодтон, цæмæй сын оркестр уыдаид æнцонвадат. Æмæ нæ бирæазон архайдтытæ радтой тынг хорз фæстиуæг – махмæ фæзындысты Сохиты Тугъан, Зæнджиаты Тимур, Албегаты Георги æмæ Муриаты Данæ. Уыдон кæд иууылдæр курдиатджын сты, уæддæр Тедеты Хетæг у иууыл курдиатджындæр. Иумиагæй сисгæйæ, мах дунейæн радтам тынг курдиатджын адæймæгты, Дудараты Вероникæйæ райдайгæйæ», – загъта композитор, пианист, дирижер, Цæгат Ирыстоны паддзахадон филармонийы аивадон къухдариуæггæнæг æмæ директор Макъоты Ацæмæз.
Йæ ныхæстæм гæсгæ, Хетæг рæзт йæ цæстыты раз æмæ алы хатт дæр йæ зæрдæмæ цыд. Æвзонг музыкант 17-аздзыдæй зыдта æндæр зынгæ музыканттæй, уыцы нымæцы Гергиты Валерийæ дæр фылдæр. Макъоты Ацæмæз куыд радзырдта, уымæ гæсгæ Ирыстоны фæнд кæнынц ирон оркестр саразын, кæцы æххæст кæндзæн æрмæст Бетховены уацмыстæ нæ, фæлæ ма Гæбæраты Илья, Хаханты Дудар, Æлборты Феликс æмæ æндæр зынгæ композиторты уацмыстæ дæр.
«Тедеты Хетæг дыууæ азы уыд нæ симфонион камерон оркестры сæйраг дирижер. Йæ фæндаг цæгатирыстойнаг филармонийæ чи райдайы, уыдонæн вæййы стыр перспективæтæ, Мариинаг театр, Стыр театрæй райдайгæйæ. Хетæг стыр цымыдисдзинад æвзæрын кæны Мстислав Ростроповичы бинонтæм, æмæ йæ чызг Ольгайы та, æгæрыстæмæй, фæндыд Хетæджы Нью-Йоркмæ акæнын. Советон Цæдисы адæмон артист Юри Темирканов Бакуйы Тедеты Хетæджы куы фехъуыста, уæд дисы бахаудта, афтæ æвзонгæй музыкæйы арфдзинад куыд æмбары, уымæй. Уæрæсейаг дирижертæй хъауджыдæр, кæд Хетæг иууыл фылдæр ирон музыкæйæн дирижир кодта, уæддæр диссаг у, поэмæ «Молитва» кæнæ «Тигр»-ы симфонион поэмæ куыд æмбары, уый. Мæ зæрдæ йын зæгъы, цæмæй йын дарддæр дæр уа ноджы стырдæр æнтыстытæ. Уырны мæ, уый кæй схиздзæн аивады ноджы стырдæр бæрзæндтæм. Мæн фæнды, цæмæй Ирыстоны æвзонг курдиатты зона æнæхъæн дуне», – загъта Макъоты Ацæмæз.
«Цхинвалмæ фыццаг хатт æрцыдтæн, 12 азы мыл куы цыд, уæд. Дыккаг хатт та Цхинвалмæ æрцыдтæн уымæй æртæ азы фæстæ. Уæд та концерты хайад райстон нæ зынгæ оперон зарæггæнæг Амага Готтиимæ. Цагътон ын роялыл. 2014 азы та хайад истон хæдбардзинады боны цытæн егъау концерты. Уый фæстæ дæр Амага Готтиимæ концерт радтам Цхинвалы музыкалон ахуыргæнæндоны. Æрвылхатт дæр Цхинвалмæ æрцæуын стыр райзæрдæйæ. Куы бахъæуа, уæд кæдфæнды дæр цæттæ дæн Цхинвалмæ æрцæуынмæ. Ирон кæй дæн, уымæн æз дæттын стыр нысаниуæг. Стыр цымыдисимæ кæсын Галаты Барис, Æлборты Феликсы чингуытæ. Сæ куыстыты тынг бирæ цымыдисон зонæнтæ ис ирон адæмон музыкæйы тыххæй. Мæнæн сæйраг у кусын, кæй зæгъын æй хъæуы, ис мын дарддæры плæнттæ дæр, фæлæ уал нырма мæ тыхтæ ратдзынæн мæ ног куыстæн…», – радзырдта нын Тедеты Хетæг.
Стыр курдиат, йæ радтæг адæмы æцæг патриот æмæ сæрыстырдзинад Хетæгимæ телефоны ныхас кæнгæйæ, сыгъдæг дзырдта йæ мадæлон ирон æвзагыл, иу ныхас дæр не скодта уырыссагау. Æмæ уый та дзурæг у, йæ радтæг адæмы æцæг патриот кæй у, ууыл. Мах зæрдæ дæр ын зæгъы ноджы стырдæр æнтыстытæ йæ дарддæры царды.
ДЖИОТЫ Екатеринæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.