Кад æмæ дын арфæ!
Мæхи зонынхъом куы дæн, уæдæй абонмæ мын ирон аив дзырд, национ аивад æмæ культурæ цы цин хæссынц, сæ арф æмæ бирæвæрсыг хæзнатæ зонын æмæ уарзыны тых мын Иры дзыллон мыхуыры фæрæзтæй чи дæтты, уыцы газеттæ æмæ журналтæ сты “Рæстдзинад”, “Мах дуг” “Ногдзау”, “Ирæф”, “Стыр ныхас”, “Фидиуæг”. Сæ номхыгъды æмæ мæ зæрдæйы сæйрагдæр, кад æмæ рады бынаты æвæрд ис Хуссар Ирыстоны газет “Хурзæрин”.
Дзæуджыхъæуы Дзанайты Иваны номыл 1-æм астæуккаг скъолайы куы ахуыр кодтон, уæд Ирон литературæйы 8-æм къласы чиныджы базонгæ дæн зындгонд ирон фыссæг, публицист, æхсæнадон архайæг Беджызаты Чермены цард æмæ мидисджын сфæлдыстадимæ. Йæ биографийы, ахуыргæнæн чиныгаразæг, зындгонд ахуыргонд Джыккайты Шамил бацамыдта, Чермен кæй уыд Хуссар Ирыстоны газет “Хурзæрин”-ы фыццаг редактор. Уæдæй абонмæ зонын æмæ æхсызгонæй кæсын газеты алыхуызон, мидисджын æрмæджытæ.
Ирон мыхуыры фæрæзтæй газет “Хурзæрин” фыццаг федтон Цæгат Ирыстоны зонадон национ библиотекæйы. Фыццаджыдæр йæ формат тынг фæцыд мæ зæрдæмæ. Йæ æрмæджытæй та уæлдай хурварс абадт мæ зæрдæ. Ацы стыр чиныгдоны периодикон мыхуыры залы-иу скъоладзауæй дæр арæх бадтæн. Ам æрвылмæй дæр кастæн газет “Хурзæрин”-ы номыртæ. Алы æрмæг дæр мæ-иу йæ дзырды аив нывæзтæй æмæ хъуыдыйæ, мидисджын факттæй дисы æфтыдта.
Йæ цымыдисæгдæртæ-иу нын халдихисæн (ксероксыл) мæхицæн урс гæххæттыл дæр рауагътон. Хицæн папкæйы сæ иу бафснайдтон. Афтæмæй мæ ирон литературæйы уроктæм цæттæгæнæг удварны гæрз, газет “Рæстдзинад” журнал “Мах дуг” æмæ “Ирæф” æмæ “Ногдзау”-имæ сси газет “Хурзæрин”. Йæ номы аккаг æмæ Иры фарнхæссæг у ацы артдзæст. Мæ уд æмæ дзы зæрдæ рад æмæ райы, ирон литературæ, æвзаг æмæ культурæйы тыххæй дзы цы æрмæджытæ уыд æмæ вæййы, уыдонæй.
Арæхдæр дзы-иу кастæн æмæ абон дæр уыцы уагыл мæ цæст дарын Джусойты Нафийы, Хъодалаты Герсаны, Хъазиты Мелитоны, Плиты Гацыры, Гæбæраты Юрæйы, Джусойты Нинæйы, Дзуццаты Хадзы-Мураты, Æлборты Хадзы-Умары, Битарты Зояйы, Наниты Асиаты, Цхуырбаты Мерийы, Джыккайты Шамилы, Челæхсаты Хъазыбеджы, Плиты Иналы, Галуанты Людмилæйы, Дзугаты Къостайы, Бзарты Русланы, Гобозты Валерийы, Уанеты Владимиры, Хозиты Барисы, Остъаты Аланы æрмæджытæм.
Цæгат Ирыстоны Хетæгкаты Къостайы номыл паддзахадон университеты Ирон филологийы факультеты, фæстæдæр та Ирон литературæйы кафедрæйы магистратурæйы ахуыры рæстæг “Хурзæрин” сси мæ хорз хæлар нæ, фæлæ ныфсы æфсымæр. Уымæн æмæ Ирон фысджыты æмæ поэтты тыххæй мæхи æрмæджытæн сæ факттæ бæрæг кодтон, ацы мыхуыры артдзæсты руаджы. Мæ уацтæ та уыцы рæстæг уыдысты Плиты Харитон, Гæдиаты Цомахъ, Мамсыраты Темырболат, Хъаныхъуаты Инал, Джусойты Нафи æмæ Джыккайты Шамилы тыххæй.
2007-2008 азты мæ зонадон разамонæг, нæ факультеты уæды декан, номдзыд ахуыргонд Джыккайты Шамилы арæхстджын разамындæй дипломон куыст куы фыстон “Мыртазты Барисы поэзийы аивадон дуне”-йы темæйыл, уæд газет “Хурзæрин”, “Мах дуг” æмæ “Рæстдзинад”-æй цы æрмæг райстон, уымæй дзæвгар фæарфдæр æмæ мидисджындæр мæ зонадон куыст. Хицæн чиныгæй дæр мын æй рауадзынæн бар радта Джыккайты Шамил. Уæдæ мын специалитеты æмæ магистратурæйы ахуыры рæстæг дыууæ хатты Абайты Васойы номыл стипенди æмæ Колыты Аксойы номыл республикон премитæ кæй снысан кодтой, уым дæр ис газет “Хурзæрин”-ы рухс тынтæй иу. Сæ адджындæр, сæ ахсджиагдæр.
Мæ магистрон диссертаци фысгæйæ дæр мын “Хурзæрин” цы хæрзты бацыд, уый абарæн ницæимæ ис.
Абон дæр Национ наукон библиотекæйы периодикон мыхуыры залы куы вæййын, уæддæр бацагурын газет “Хурзæрин”-ы номыртæ. Кæсын сæ интернеты дæр. Цыфæнды фæлмаст куы уон, уæддæр газет “Рæстдзинад”-ы, “Хурзæрин”-ы æрмæджытыл лæмбынæг мæ цæст ма ахæссон, сæ мидисджындæртæ мæ архивы ма бафснайон, уый никуы вæййы. Газет “Хурзæрин”-ы номырты цы æрмæджытæ ис, уыдон кæсыныл бабадын суанг æмбисæхсæв, кæнæ – сæумæцъæхтыл.
Хуссар Ирыстоны куы вæййын, уæд Чъребайы киоскты балхæнын газеты цалдæргай номыртæ. Уæдæ мын редакцийы цы бирæ æрдхæрдтæ ис, уыдон дæр мын ме ‘рцыдмæ фыццаг-фыццаг æрцæттæ кæнынц “Хурзæрин”-ы стыр æмæ бæркадджын хуын.
Мæ удмæ хæстæг у газет “Хурзæрин” йæ алывæрсыг æмæ арф мидисæй. Ис ын ирон национ мыхуыры йæхи ирд ном, рухс цæсгом æмæ кад æмæ рады намысджын фæндаг. Кæд йæ редакцийы кусджытæм цард йæ мидбылты нæ худт, уæддæр Ирыстоны дыууæ хайы культурæйы, æхснæнадон-политикон царды сæ хæс цы у, уый редактортæ, хайæдты сæргълæуджытæ, техникон кусджытæ æххæст кæнынц, зæгъæн куыд нæй, афтæ хорз.
Нау, зæгъынц, цы номæй рахонай, уый кад æмæ фарнхæссæг уыдзæн арф фурд æмæ уæрæх денджызы. Сæдæ азы размæ, Иры разагъды лæгтæ, цы удварны артдзæст ссыгътой фыдæлты фарны, абон æмæ фидæны фæлтæрты удварны цæрайæн, уымæй радтой ном “Хурзæрин”. Йæ артдзæсты æмæ йæ алы номырыл дæр зæрдиагæй чи куыста æмæ кусы, уыцы зондджын æмæ фендджын, цардуарзон, бæркадарм редакторты æмæ уацхæсджыты, техникон кусджыты, фæци Хуыцауы фарны хорзæхæй хайджын уæвыны амонд. Ис фарн йæ уаз ном “Хурзæрин”-ы æмæ мыхуыры дзырды, уый та ныр, цæгатаг æфсымæр газет “Рæстдзинад”-ау тавта æмæ тавы мингай æнувыд газеткæсджыты зæрдæтæ.
Газет “Хурзæрин”-ы зынаргъ редакцийы кусджытæ, йæ иузæрдион газеткæсджытæ, зæрдиаг арфæ уын кæнын, газеты фыццаг номыры рацыды фæдыл. Уæ цард æмæ куыстамонд тыхджын æмæ мидисджындæр кæнæд. Сфæлдыстады рухс зæд – Ныхасы Уастырджи æмæ Мады-Майрæм уын уæ царды зынтæ сурæнт. Иры фарны хабæрттæ тауæг ут хистæрæй-кæстæрæй!
“Хурзæрин”-ы рухс бæрæгбон,
Ирыл амондтауæг.
Цардæй æфсæст, уæ алы бон дæр,
Цинвæлыст уæ зарæг!
Хуры рухсау, ‘нусон бауæнт,
Уæ алкæй царды бонтæ,
Иры рухс сомбоныл хорзæй,
Уæ архайд у нæртонау,
“Хурзæрин” сæдæ аз рындзæй,
Кадимæ куы акаст,
Мидисæй у дзаджджын хуынау,
Рухс зæдау йæ бакаст!
Абон кæнæм “Хурзæрин”-æн кад æмæ нæ арфæ.
Дарддæр Иры фарныл кусæнт йæ уацхæссæг фæлтæртæ!
ГАСАНТЫ Валери,
УФ-йы Фысджыты æмæ Журналистты
цæдисты уæнг, газет “Рæстдзинад”-ы
сæрмагонд уацхæссæг, дунеон литературон
преми «Булæмæргъ»-ы лауреат
