Нæ горæты 17 фадыгон дохтыры рынчынты исынц поликлиникæйы, цæуынц сæм хæдзæрттæм. Сæ хæс у сæ цæрджыты æнæниздзинады уавæр маниторинг кæнын. Фадыгон дохтырмæ хыгъды слæууынц 18 азы кары куы бацæуы адæймаг, уæд æмæ йæ æнæниздзинад терапевты бæрны вæййы, цалынмæ цæра, уæдмæ.
Алчи нæ зоны, фæлæ адæймаг йе ‘нæниздзинадæй куы фæтыхсы æмæ тагъд æххуысмæ куы фæдзуры, уæд гæнæн ис æмæ фæдзура йæ фадыгон дохтырмæ дæр. Уæззау рынчынты стационарæй куы рафыссынц, уæддæр æй хъуамæ хæдзармæ бабæрæг кæна фадыгон медицинон хо, куы хъæуа, уæд та дохтыр. Уымæй уæлдай ма фадыгон дохтыр хъуамæ уадза рынчынтимæ профилактикон аныхæстæ дæр.
Микрорайон БАМ-ы фадыгон дохтырæй 46 азы кусы Цхуырбаты Галинæ. Баййæфтон æй кардзыд нæлгоймагимæ дзургæйæ: «Ацæргæ адæймаджы дон фылдæр нуазын хъæуы. Фæлæ йæ куыд хъæуы нуазын? Медицинæ куыд амоны, уымæ гæсгæ æнтæф рæстæджыты организмæн дон нал фæфаг кæны, æмæ уыцы хъуыддаг æнæниздзинадæн хæссы стыр зиан, уымæн æмæ организм 70 процентæй у донæй арæзт. Уæлдай тæссагдæр у адæймаг кæй нæ фембары йæ организм донхъуаг у, уый. Уæдæ бирæтæ дойны сын у, уый стæм хатт йедтæмæ æмбаргæ дæр нæ бакæнынц æмæ уый у ноджы тæссагдæр.
Организмы цы биохимион процесстæ цæуы, уыдон домынц бирæ дон, уымæ гæсгæ йæ хъæуы нуазын бирæгæйттæй. Дон кæй нæ фæфаг кæны, уый аххосæй тъæнгтæ хорз нал фæкусынц, сæры рыст сарæх вæййы, буары цъар хус æмæ дæрзæг кæнын райдайы, адæймаг иудадзыгдæр йæхи фенкъары лæмæгъæй. Уавæр уыйонг цæмæй ма æрцæуа, уый тыххæй дæ зæрдыл бадар, – дон нуазын хъæуы, дойны мын у, зæгъгæ, канд уый куы бамбаргæйæ нæ, фæлæ йæм æппындæр дон нуазынкуы нæ цæуа, уæддæр.
Уымæй уæлдай зæрдылдаринаг сты æртæ ахсджиаг уагæвæрды: суткæйы дæргъы дон нуазын хъæуы афтæ: уазал рæстæджы 1 – 1,5 литр, æнтæф бонты 2,25 литр. Ацы бæрц хъæуы æмхуызон бæрцытæ кæнын æмæ йæ афтæмæй боны дæргъы нуазын. Сатæг ран уæвгæйæ нуазын хъæуы сатæг дон, тæвд ран та – хъæрмуст. Уазал, уæлдайдæр та ихджын дон ахсæны, зæрдæйы куыст халгæ кæны, хъуыртæ фæриссын кæны.
Дон нуазын хъæуы хæрды фæстæ нæ, фæлæ уый размæ. Афтæмæй дойны тынгдæр сæтты, стæй адæймаг кæны мæллæгдæр, ахсæны куыст дæр вæййы нывыл».
Дохтыр ма куыд амыдта, афтæмæй адæймаг тынгдæр дойны кæны адджын дæттæй – бирæ сæкæр сæ кæй ис, уымæ гæсгæ. Карз нозтæй – уый та организмæй дон æддæмæ тынгдæр цæуын кæны, кофийæ – уый дæр æддæмæ цæуын кæны æмæ уæд донимæ рацæуынц хъæугæ буарыгъæдтæ дæр.
Æппæтæй хуыздæр дойны сæттынц хæдзарон уавæрты цы хæринæгтæ сцæттæ кæнат, уыдон. Стæй ма доны иу литрыл ныккæнын хъæуы иу лимон, ныппарын дзы хъæуы битъна æмæ иу стыр уидыджыдзаг та мыд. Иумæ сæ схæццæ кæнут, афтæмæй дон иуцасдæр рæстæг хъæуы бауадзын, стæй йæ нуазут. Морс та хъæуы афтæ саразын – гагадыргътæ, зæгъæм, хъæлæрдзы кæнæ мæнæргъы иу агуывзæйы ныккæнут æмæ йыл литр дон ауадзут æмæ йæ афтæмæй цыппар сахат бауадзут. Кæй фæнды, уымæн йæ бон у морсыл иу мыды уидыг бафтауын.
Терапевт ма ноджыдæр амоны кæрдæджыты цай дæр. Битъна æмæ æндæр хæрзад кæрдæджытæ – цайгæрдæг кæнæ рувасы битъна фæйнæ иу уидыджы дзæгтæ куы æркæнат æхсыст доныл, уæд сæ бауадзут 20 минуты, стæй сæ бацымут бондæргъы мидæг дыууæ хаттмæ.
Минералон доны тыххæй та дохтыр афтæ загъта: «Æнтæф бонты организм сафы хъæугæ микроэлементтæ. Уыдон æнæмæнг баххæст кæнынæн хъæуы цъæх цай нуазынæй. Уым ис менерал æмæ æндæр хъæгæ буарадтæ. Нæ фыдæлтæ ахæм рæстæджыты тынг пайда кодтой къуымæлæй. Уымæн æмæ дзы бирæ ис æвзалыйы туагад æмæ аминотуагадтæ. Уыдон дойны хорз сæттынц. Адæймаг кæны уæнгрогдæр, фæлæ къуымæлы бирæ колоритæ кæй ис, уымæ гæсгæ дзы нуазын хъæуы чысыл бæрцытæй».
Чизоны ма ноджыдæр бирæ хуымæтæг, фæлæ хъæуæг амындтытæ кодтаид Цхуырбаты Галинæ йæ пациентæн, фæлæ йæм æддейæ рады лæууыдысты æндæр рынчынтæ…
Уазæгты Марфа
