Рæсугъд у сыгъзæрин, зынаргъ у сыгъзæрин

Нывафыст

Рæсугъд у сыгъзæрин. Йæ лæгъз буарæй бур-бурид тынтæ алы ‘рдæм фервиты æмæ адæймаджы цæстæн, йæ зæрдæйæн æхцондзинад фæхæссы.

О, зынаргъ у сыгъзæрин. Зынаргъ у йæ миниуджытæм гæсгæ, стæм кæй у, уый тыххæй дæр. Уымæ гæсгæ нын уæлдай зынаргъдæр у йæ хуыз. О, уарзæм мах бур хуыз, уымæн æмæ сыгъзæрин хуыз у. Уæдæ нын уарзон æмæ нын зынаргъ куыннæ хъуамæ уа, раст ахæм хуыз чи райсы, уыцы фæззæг дæр. Акæс дæ алыварс — бæстæ сыгъзæрин фестад, уымæй дæр уыцы иу хуыз нæ. Ис сыгъзæринæй фæлурс, тарбындæртæ, ис дзы ирд æрт-тивгæ. Ахæм у æрдз дæр. Акæс сæрвæттæ, угæрдæнтæм — дæ разы сæхи фæлурс — бурбынæй айтыгътой. Бæлæстыл сыфтæртæ дæр иугъуызон не сты. Иууыл бурдæр, зынаргъдæр æмæ рæсугъдæр сыгъзæриндоны сæхи тæгæртæ, гæдыбæлæстæ сæвдылдтой. Цæуыс сæ бынты æмæ æвгъау кæныс, цы сыфтæртæ сæ æрхауд æмæ дардыл фæлмæн гауыз чи бауафтой уыдоныл æрлæууын — куы счъизи уой, куы асæттой, куы фæриссой… Бæласæй хауынц ног æмæ ног сыфтæртæ æмæ гауыз бæзджынæй бæзджындæр, фæлмæнæй фæлмæндæр кæны. Мæнæ дымгæ радымы æмæ сæ уый ноджы æрбæстæттæ кæны — къуыппытæй сæ фелвасы æмæ сæ дзыхъхъыты балæгъзытæ кæны, æрныуæрды сæ. Фæлæ уæддæр æрдзы алцы нæ райсы сыгъзæрингъуыз — хихджын бæлæстæ сæ цъæх хуызыл се `нусон æнувыддзинад дарддæр хъарыц æмæ хицæн уаццæгтæй дардмæ фæлгæсынц.

Æрдзы ацы афоны æгъуыстаджы рæсугъддзинад, хъыгагæн, у метеоры ферттывдау. Уый амæлы куы нырттивы цæхæртæ куы скалы, уый фæстæ. Мах дæр æрдзы ахæм рæсугъддзинадмæ кæсгæйæ, æвдисæн вæййæм, æрдзæн йæ сыгъзæрин хуыз куыд лæзæры, скъуыдтæ кæны æмæ уыимæ цард нæ алыварс куыд нымæгдæр кæны, уымæн. Хур сæрдыгон сæрддæргъы бафæллад цъæх арвы æрфæнты цæуынæй, йæ зынг цæстæй æрттивынæй æмæ зæххы хуссар тигътæм йæхи æввахсæй æввахсдæр кæны. Сæтты йæ тых цадæггай. Тагъд мæргътæ хъарм бæстæм фæфардæг уыдзысты æмæ та бæстæ фæсидзæргъуыз уыдзæн. Хуынггæмттæ æмæ лæгæтты бæстон æрцæрдзысты сæ хицæуттæ — чи зымæгмæ цæттæйæ, чи æдзæттæйæ æмæ та уалдзæгмæ се скаст скæндзысты. Быдыртæ — афтид кæнынц, сæ бæркад сын адæймаг æфснайы цадæггай-цадæггай. Тагъд бæлæстæн сæ сыфтæр бынтондæр азгъæлдзæн, фæззыгон къæвдаты саумæр зæххыл хуысгæйæ мæрдон хуыз райсдзысты æмæ ууыл фæуыдзæн сæ зæххон цыбыр цард.

Бирæ рæстæг нал баззад æмæ та зымæг йæ бартæ райсдзæн. Йæ карз уазæлтты ныхмæ стæм сырд, стæм маргъ фæлæууы — чи йæхи бацæттæ кæны зымæгмæ, чи йæхи бафснайы, чи та йыл æдзæттæйæ сæмбæлы. Алкæмæндæр йæхи царды закъæттæ ис æмæ сæ ныхмæ зымæджы карз уазæлттæн дæр ницы у сæ бон — иууылдæр аирвæзынц уалдзæгмæ æмæ та ногæй цин кæнын райдайынц чи сыттынг вæййы, уыцы Хур æмæ Цардыл.

Адæймаг та цъæх уалдзæгæй сыгъзæрин фæззæгмæ фæкусы, йæ уд фæхъары, цæмæй йæ хæдзармæ æрæфтуац кæна, цæрынæн æй цыдæриддæр хъæуы, уыдон æмæ зымæгыл цæттæйæ сæмбæла. Фæлæ, хъыгагæн, нæ дуджы уый алкæйы къухы нæ бафты. Уыимæ йын дуг, афтæ ма йæхицæй кæнгæ чи не сты, ахæм уавæртæ дæр йæ къух нæ фæамонынц æмæ йæ сагъæстæй йæ зæрдæ арæх нæ равдæлон вæййы.

Уадз, алкæмæндæр нæ йæ фæззæг бæркадджын уæд æмæ йæ зымæгыл та æнæниз æмæ зæрдæрухсæй сæмбæлæт.

БЕСТАУТЫ Валя