Ацы бонты Мурманскы областы атомон флоты скондмæ баконд æрцыд дунейы иууыл егъаудæр æмæ хъомысджындæр ихсæттæг нау «Арктика». «Арктика» -йы ном нын зындгонд у Советон Цæдисы азтæй фæстæмæ. Фæлæ рæстæг домы йæхи хæстæ. Æмæ уый тыххæй та хъæуы ног техникон фадæттæ дæр. Ацы науæн бындур æвæрд æрцыд 2013 азы 5-æм ноябры.
Нырыккон гигантæн йæ дæргъ у дыууæ футболон фæзуаты бæрц – 173,3 метры, йæ уæрх – 34 метры æмæ борты бæрзæнд та – 15,2 метры. Фыдыбæстæйон бакуыстгонд науæн йæ дыууæреакторон энергетикон ифтонгад дæр у егъаудæр. Мегаваттæй йæ куы абарæм, уæд йæ хъомыс сфаг уыдзæн, цæмæй электрон тыхæй сифтонг кæна, 150 мин цæрæджы кæм ис, ахæм горæты. Винтытыл ахæм энерги свæййы 82 мин бæхтых. Уый та нысан кæны афтæ, æмæ йын уæлдай бæзджындæр их дæр кæй нæ фæлæудзæн. Экипажы сконд та ныр у дыууæ хатты къаддæр, ома, 53 адæймаджы, уымæн æмæ науы ифтонгад у нырыккон. Йæ службæйы æмгъуыд у 40 азы.
Уæрæсейаг атомон флоты историйы уый у дыккаг ихсæттæг нау «Арктика»-йы номимæ. Афтæ йæ схуыдтой æндæр, ныридæгæн легендарон чи ссис, уыцы науы цытæн, кæцы 1977 азы дунейы фыццаг басаста Цæгат полюсы бæзджын ихтыл ацæугæйæ капитан Кучиты Юрийы сæргълæудæй. Ацы ихсæттæг нау æнцонтæй ацыд ахæм фæндаг йæ фыццаг наудзуйы рæстæджы. Æртæ къуыри фæндагыл, фондз мин денджызон милы фæстийæ ныууадзгæйæ. Ацы наудзуйы фæстиуджыты тыххæй ихсæттæг науы капитан фехъусын кодта УФ-йы премьер-министр Михаил Мишустинæн. Уый уыд ног ихсæттæг науы фæстаг фæлварæн. Фæлварæн, кæцыйы фæстæ «Арктика» официалон æгъдауæй бацыд уæрæсейаг флоты скондмæ. Ацы цауы цытæн науы сæрмæ схæцыдысты УФ-йы паддзахадон тырысайыл.
Ихсæттæг науы хорз миниуджыты тыххæй бирæ дзурæн ис: уый у иууыл хъомысджындæр, иууыл егъаудæр. Хуымæтæджы æвзагæй та зæгъæн ис афтæ, æмæ уый кæй у дунейы иунæг ахæм нау. Уæрæсейæ дарддæр, иу бæстæмæ дæр нæй ахæм наутæ æмæ сæ арæзтады технологитæ. «Ацы науы арæзтадæн бахъуыд стыр тыхтæ æмæ æнгом куыст. Уыимæ йæ арæзтады фыццаг этап æрхауд Уæрæсейы ныхмæ санкцитæ куы бакодтой, уыцы рæстæгимæ. Фæлæ уымæ нæкæсгæйæ, ихсæттæг нау арæзт æрцыд. Æмæ уæлдай ахсджиагдæр та уый у, æмæ арæзт кæй æрцыд Санкт-Петербургы Балтийы заводы. Уый у ноджы иу бæлвырдгæнæн атомон науарæзтады уæрæсейаг ахуыргæндты æмæ специалистты стыр фадæтты тыххæй», – банысан кодта премьер-министр Михаил Мишустин.
«Æхсызгон ма у уый дæр, æмæ Балтийы заводы кæй цæттæ кæнынц ноджы дыууæ ихсæттæг науы – «Сибирь» æмæ «Урал» радтынмæ. Ацы аз бындур æвæрд æрцыд «Якутия»-йæн. Æввахс рæстæджы ма æнхъæлмæ кæсæм «Чукотка»-мæ. Завод «Звезда»-йы бындур æвæрд æрцæудзæн ихсæттæг нау «Лидер»-æн дæр. Æмæ уый у Арктикæйы регионы Уæрæсейы Федерацийы абсолютон æмæ æнæдзырддаг бæлвырдгæнæн», – загъта паддзахадон корпораци «Росатом»-ы сæргълæууæг Алексей Лихачев.
Ног ихсæттæг науы фадæттæ адæймаджы дисы æфтауынц. Уымæн йæ бон у æртæ метры бæзджынæн ихтæ сæттын – уый размæйы фæлтæры атомон наутæн æнæбасæтгæ цæлхдурты, кæцытæн сæ бон уыд максимум дыууæметрон ихтæ сæттын. Цæмæй ахæм хъомыс сифтонг кодтаиккой, уый тыххæй «Арктика» ифтонг æрцыд уайтагъд дыууæ ядерон реакторæй.
Алкæцы реактор дæр у 175 мегаватты. Инновацион реактортæ уым пайдагонд æрцыдысты фыццаг хатт. Абаргæйæ науæн йæ бон кусын у æрмæст гом денджызы нæ, фæлæ ма егъаудæр сибираг цæугæдæтты. Ноджы ма уый у æнцонскъæрæн. 173,3 метры дæргъæн корпусимæ уымæн йæ бон у практиконæй бынаты разилын. Æппæт уыцы уникалон гæнæнтæ науæн фадат дæттынц сæйраг хæс æххæст кæнынæн, уый тыххæй æрцыд арæзт дæр, цæмæй ифтонг кæна Цæгат денджызон фæндагыл максималон дæргъвæтин навигаци, ихты ‘хсæнты базарадон науты каравантæ кæнынæн. «Ам уæзтæ ласынц æнæхъæн аз, вазыгджын метеоуавæртæм нæкæсгæйæ. Мах æрвылаз фылдæр кæнæм ласæггæгты гуырахст. Дунеон базарады арæнгæнтæм нæкæсгæйæ, ацы аз фараст мæймæ уыцы гуырахст уыд 24,5 милуан тоннæйы. Ахсджиаг у ацы цыбырдæр маршруты æппæт потенциалæй спайда кæнын, кæцы иу кæны Европæ æмæ Азийы. Абон уæрæсейаг уæзтæн цы инфраструктурæ аразæм, уый, кæй зæгъын æй хъæуы, у фидæны базæ дунеон транзитон ласæггæгтæн», – фехъусын кодта Мишустин.
Европæмæ Азийæ æмæ фæстæмæ Цæгаттаг базарадон фæндаг цас перспективон у, уый бамбарæн ис, картæмæ куы æркæсай, уæд. Зындгонд маршрутимæ абаргæйæ, уый у 33 проценты цыбырдæр æмæ тагъддæр, афтæмæй уæзтæ ласыны хæрдзтæ та сты къаддæр. Иунæг ныхдуртæ сты ихтæ, фæлæ ихсæттæг науты фаг нымæцы фæзындимæ ацы проблемæ скъуыддзаг æрцæудзæн. Йæ фыццаг кусæгон рейсы «Арктика» ацæудзæн ацы аз декабры мæйы.
Æрмæгыл бакуыста
ДЖИОТЫ Е.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.