Ног чиныджы фæзынд у стыр хæрзиуæгон, пайда æмæ цины хъуыддаг, уæлдайдæр та æвзагзонынадмæ куы хауа. Чиныг у рухсцардмæ фæндагсгарæг æмæ йæ ахадындзинад у егъау. Уый у адæймагады историйы хæрзиуджытæй иу.
Республикæ Хуссар Ирыстоны Æнæниздзинад хъахъхъæнын æмæ социалон рæзты министр Наниты Сослан Отары фырт æмæ йæ хæлар, ирайнаг лингвист Мохаммед Навид Дарабзадейæн 2020 азы Санкт-Петербургы мыхуыры рацыд чиныг «Краткий русско-осетино-персидский словарь дипломатической лексики», зæгъгæ, ахæм номимæ. Йæхæдæг автор куыд зæгъы, уымæ гæсгæ ацы чиныг саразыныл уый бахъуыд иу афæдзы бæрц. Ацы зонадон чиныджы рацыдыл фæцин кæндзысты, фыццаджыдæр, æвзагзонынадмæ лæмбынæг хъусдард чи здахынц, ацы къабазы чи архайынц, уыдон. Чиныг стыр æххуыс уыдзæнис студенттæн дæр. Ацы чиныгæн 15-æм апрелы Информаци æмæ мыхуыры паддзахадон комитеты пресс-центры уыд презентаци, цыран авторæй дарддæр хайад райстой Уанеты Захары номыл зонад-иртасæн институты директор, историон зонæдты кандидат Гаглойты Роберт æмæ Республикæ Хуссар Ирыстоны Фæсарæйнаг хъуыддæгты министр Медойты Дмитри.
Презентаци бацæуæн ныхасæй байгом кодта РХИ-йы Информаци æмæ мыхуыры паддзахадон комитеты сæрдар Хъотайты Мария. Уый, фыццаджыдæр, арфæ ракодта чиныджы авторæн æмæ банысан кодта дзырдуат хъæуæг кæй у уый. Дарддæр уый авторы бафарста, зæгъгæ, йæм куыд æмæ цы гъдауæй фæзынд ахæм дзырдуатыл бакусыны хъуыды. Наниты Сослан йæ ныхас райдыдта персаг (фарсийы æвзагыл) æмæ уæд алчидæр бацымыдис кодта цы загъта, уымæ. Уый персаг æвзагыл æрæмбырдуæвджытæн загъта арфæйы ныхæстæ æмæ презентацийы диалог хорз æмæ цымыдисон кæй уыдзæнис, уый. Банысан кæнын хъæуы уый æмæ Наниты Сослан ацы фæсарæйнаг æвзагæй дарддæр хорз кæй зоны афгайнаг, англисаг, италиаг æвзæгтæ, уый.
Нанийы фырт цыбыртæй банысан кодта чиныджы рауадзыныл куыд бакуыста, чи йын баххуыс кодта æмæ йын цы нысаниуæг ис лингвистикæйы. Банысанчындæуыд, æвзаг стыр ахъаз кæй у историон фарстытæн анализ кæнын æмæ нацийы райрæзты хъуыддагæн. «Фæнды мæ банысан кæнын уый æмæ абон цы дзырдуаты кой кæнæм, уымæн йæ саразыны сæйраг нысан кæй у персаг æвзаджы популяризаци кæнын. Уымæн æмæ персаг æвзаг у иууыл арæхæмбæлгæдæр, ирон æвзаг цы æвзæгты къордмæ хауы, уыдонæй. Йæ географион равæрдмæ нæ кæсгæйæ, ирайнæгтæ æмæ ирæтты ‘хсæн æмбæлон кæнæ æххæстаргъ бастдзинæдтæ кæй нæй, уымæ нæ кæсгæйæ уæддæр хъхахъхъæдгонд цæуынц дзырдтæ æмæ грамматикон фæткойтæ, кæцытæ уæвынад кæнынц персаг æмæ ирон æвзæгты. Уымæ гæсгæ, кæд профессионалон ахуыргонд нæ дæн, уæддæр цы куыст бакодтон, уый сарæзтæуыд факультативон æгъдауæй. Иухатт ма йæ банысан кæнон – ацы куысты хъуыддаг сæйраджыдæр баст у цæмæйдæриддæр ирæттæ се ‘ргом аздахой персаг æвзагмæ. Мохаммед Дарабзадейы тыххæй та мæ фæнды зæгъын уый æмæ кæй у лингвист, кусы Ираны горæт Кумы университеты. Базонгæ дæн йемæ интернеты руаджы æмæ йæ ныр зонын цалдæр азы бæрц. Æз фæндон куы бахастон ахæм куыст бакæныны тыххæй, уæд мæ хъуыдыйыл сразы æмæ ацы дзырдуаты персаг æвзагæн уый у редактор. Ныфс мæ ис æмæ фидæны уый кæй æрцæудзæнис нæ республикæмæ, цæмæйдæриддæр æввахсдæр базонгæ уа ирон адæмы культурæ æмæ традицитимæ. Кæд æмæ горæт Кумы университет Ираны бæстæйы стырдæр университеттæй сæ иу у, уæддæр абоны онг уыдонмæ ирон адæмы тыххæй уадиссаг ницы зонæнтæ ис. Уымæ гæсгæ ирайнаг ахуыргонды тынг бацымыдис кодта ирон адæмы истори. Тынг æхсызгон ын уыдис ирæттæн ахæм диссаджы истори кæй ис æмæ нын кæддæр та иумиаг кæй уыдис персаг æмæ ирайнаг адæмимæ», – банысан кодта Наниты Сослан. Уый ма куыд радзырдта, афтæмæй уымæ ацы дзырдуат саразыны хъуыды æрцыдис бирæ раздæр, ома, таджикаг-афгайнаг арæныл куы службæ кодта, уæд. «Æз персаг æвзаг дарддæр ахуыр кодтон Санкт-Петербурджы паддзахадон университеты скæсæйнаг факультеты. Персаг æвзаг куы ахуыр кодтон, уæд-иу арæх æмбæлдтæн ахæм дзырдтыл, кæцытæ уыдысты ирон дзырдты æнгæс æмæ ма-иу сæ нысаниуæг дæр уыдис иухуызон. Уымæ гæсгæ мæ бафæндыд бакусын æмæ саразын ацы чиныг», – зæгъы Нанийы фырт.
Презентацийы ма чиныджы ахадындзинад æмæ хъæуæг кæй у, уый тыххæй йæ хъуыдытæ загъта Медойты Димитр дæр. Уый банысан кодта тынг æхсызгон ын кæй у презентацийы хайад кæй исы, уый. «Наниты Сослан у хæдæфсарм адæймаг. Æмæ уын æз уæ зæрдыл æрлæууын кæндзынæн иу хъуыддаг. 2019-æм азы мæм Сослан куы рбацыд, уæд йæ къухы уыдис ацы дзырдуаты фыццаг ‘рауагъд. Уый мын йæ куыст куы балæвар кодта, уæд мын тынг æхсызгон уыдис. Уымæн æмæ мæхæдæг дæр ахуыр кодтон персаг æвзаг дипломатон академийы куы ахуыр кодтон, уæд. Ацы æвзаг æз ахуыр кодтон алыварсонæй æмæ мын уыд æхсызгон. Абон Цхинвалы ахæм куыст фенай, уый мæнæн уыдис тынг æхсызгон хъуыддаг. Æз мæ хъуыды загътон, зæгъгæ, дзырдуаты æнæмæнгхъæуæг кæй у транскрипци. Ацы рауагъд у дыккаг æмæ дзы уынæм транскрипци. Транскрипцийæн ис стыр нысаниуæг æмæ æнæмæнгхъæуæг уыдис ацы куысты дæр. Сослан мæм куы рбахатыд, зæгъгæ, йын йæ куыстæн цыбыр разныхас ныффыссон, уæд ын йæ ныхасыл дыууæ нæ загътон. Чиныджы ис цыбыр разныхас. Банысан кæндзынæн уый æмæ ирон-ирайнаг бастдзинæдтæн кæй ис тынг рагон истори. Не ‘взæгтæ махæн канд æнгæс не сты, фæлæ ма хауынц ирайнаг æвзæгтæм. Уый тынг хорз зонынц нæ зонадон кусджытæ. Уыдон зонгæ сты бирæ зындгонд ахуыргæндты, иранистты куыстытимæ, кæцытæ иртæстой æмæ фыстой ирон æвзаджы тыххæй. Ирон æвзаг нæй гæнæн сахуыр кæнын, æндæр ирайнаг æвзæгтæ куы нæ зонай, уæд. Уымæ гæсгæ Цæгат æмæ Хуссар Ирыстоны дæр ирайнаг æмæ персаг æвзæгтæм кæддæриддæр стыр цымыдис здахынц. Уæ зæрдыл уын æрлæууын кæндзынæн уый æмæ Тыбылты Алыксандры номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон университеты кæй уыдис ирон-персаг факультет. Факультет йæ куыст кодта бынæттон æмæ Цæгат Ирыстонæй æрхонгæ ахуыргæнджыты æххуысæй, цыран студенттæ ахуыр кодтой персаг æвзаг. 2008-æм азы хæсты фæстæ нæм Иранæй æрцыдис делегаци, цæмæйдæриддæр базонгæ уыдаиккой сæвзæргæ уавæримæ. Бацыдысты университетмæ дæр. Уæд сæйраг корпус уыдис сыгъд, фæлæ ма йæ фæстæ цы корпус лæууыд, уым ахуыр кодтой ацы факультеты студенттæ. Куы йæ базыдтой æмæ ахæм уавæрты персаг æвзаг ахуыр кæнынц, уæд сын уый тынг æхсызгон уыдис. Ацы делегацийы æрцыды фæстæ Мæскуыйы Ираны минæварады æххуысæй нæ факультет æххуысы хуызы райстой ахуыргæнæн чингуытæ, программæтæ æмæ видеоæрмæджытæ, цæмæйдæриддæр æххуыс уыдаиккой сæ ахуыры хъуыддаджы. Фæлæ стыр хъыгагæн ацы факультет нал ис. Наниты Сосланимæ мах ныхас кодтам ацы проблемæйы фæдыл, цæмæйдæриддæр факультет ногæй баконд æрцæуа. Мах ныфс ис нæ университеты ректор æмæ ректорат нæ хъуыдыйы фарс кæй рахæцдзысты æмæ кæй бакæндзыстæм ирайнаг кæнæ персаг кабинет. Мæнмæ гæсгæ, уый уыдзæнис стыр хорз хъуыддаг», – банысан кодта Медойты Димитр. Йæ ныхасы кæрон ма уый арфæ æмæ бузныджы ныхæстæ загъта автортæн сæ куысты тыххæй æмæ Сосланмæ бахатыд, цæмæй адарддæр кæна йæ ацы куыст. Æнæхъусдард кæй нæ уыдзысты æмæ сæ фарсмæ кæй балæудзысты, уый дæр банысан кодта министр.
Гаглойты Роберт дæр стыр бузныг у автортæй ног чиныджы фæзындæй æмæ уый дæр банысан кодта дзырдуаты ахадындзинад æмæ нысаниуæг зонады къабазы. «Ацы дзырдуат у уникалон. Æз нæ зонын дыккаг ахæм чиныг æмæ уымæ гæсгæ авторæн мæ зæрдæ зæгъы, цæмæй йын дарддæр дæр уа æнтыстытæ йæ ацы куысты. Ацы чиныг канд махæн нæу ахсджиаг, фæлæ ма йыл фæцин кæниккой Ираны дæр. Хорз ма уыдаид æмæ чиныджы тираж 200 экземпляр нæ, фæлæ фылдæр куы уыдаид», – загъта Гаглойты Роберт. Уый ма банысан кодта, зæгъгæ, археологиимæ баст факттыл дзырд куы цæуа, уæд бæрæгæй зыны нæ бастдзинад Иранимæ тынг рагон кæй у, уый, суанг луристанон бронзæйы эпохæйæ.
Наниты Сослан ма куыд банысан кодта, уымæ гæсгæ чиныгæн йе ‘ддаг цъар конд у ныв «Дары скифов»-æй, кæцыйы автор у не ‘мзæххон, Цæгат æмæ Хуссар Ирыстоны сгуыхт нывгæнæг Къадзты Вадим æмæ чиныджы ирон текст та средакци кодта ХИПУ-йы ирон филологийы декан, филологон зонæдты кандидат, доцент Тыбылты Ингæ æмæ сæ дыууæйæн дæр сæрмагондæй загъта бузныджы ныхæстæ автор.
Презентацийы бирæ арфæйы ныхæстæ райста автор æмæ уый дæр дзуаппон арфæтæ æмæ бузныджы ныхæстимæ мадзалы кæрон балæвар кодта зæрдылдарынæн персаг æвзагыл йæ къухфыстытимæ йæ ног чиныг.
ЦХУЫРБАТЫ Лариса
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.