ГЕРГИТЫ ВАЛЕРИ: «ЦХИНВАЛЫ НÆ КОНЦЕРТ БИРÆТÆН БАЙГОМ КОДТА СÆ ЦÆСТЫТÆ»

2008 азы 21 августы сыгъд æмæ пырх горæтмæ æрцыд легендарон маэстро Гергиты Валери Мариинаг театры коллективимæ

Августы мæйы æрбалæудимæ хуссарирыстойнаг цæрджыты зæрдыл æрлæууынц 2008 азы августы æрцæугæ цаутæ куыд трагикон, афтæ цины цаутæ дæр. Æмæ августы мæй та цух нæ уыд алыгъуызон цаутæй. Цхинвалы Парламенты бæстыхайы  цурты фæцæйцæугæйæ адæймаджы цæстытыл ауайы 2008 азы 21-æм августы зындгонд маэстро Гергиты Валерийы ралæуд Мариинаг театры артисттимæ. Парламенты раз цы асинтæ ис, уыдон уæдæй фæстæмæ Хуссар Ирыстоны цæрджытæ хонынц Гергийы фырты асинтæ. Зындгонд дирижеры график практикон æгъдауæй фыст у минутгай, фæлæ йæ ныхæстæм гæсгæ, уымæн йæ бон нæ уыд, Цхинвалы цы трагеди æрцыд, уый фæстæ йе ‘фсымæрты æмæ йæ хоты фарсмæ ма балæууыдаид, уый.

2008 азы 8-æм августы хæстæфхæрд Цхинвалыл гуырдзиаг лæгсырдтæ калдтой бомбæтæ, цæрæн кварталтæ æхстой танкæтæй. Сæ фæндагыл уыдон мардтой алкæйыдæр æмæ пырх кодтой алцыдæр. Фæлæ пырх æмæ сыгъд горæт бафæрæзта, нæ амард æмæ Фениксау фæстæмæ сæндидзыдта. Хуссар Ирыстоны æрцæугæ трагедийы тыххæй базыдта æнæхъæ дуне, фæлæ алчи рæстдзинад нæ зыдта хуссарирыстойнаг зæххыл цы æрцыд, уый тыххæй. Уымæн æмæ сыгъд æмæ пырх Цхинвалы æрцæугæ цауты фæдыл кадртæ гуырдзиæгтæ æвдыстой куыд сæхи территорийыл æрцæугæ цаутæ, афтæ.

2008 азы августы мæйы уыцы тугуарæн бонты фæстæ Хуссар Ирыстонмæ се ‘ххуысы къух бирæтæ фæдаргъ кодтой. Цхинвалæн кодтой  æрмæст материалон æххуыс нæ, фæлæ моралон æххуыс дæр.

2008 азы 21-æм августы йæ туджымæцгæ Цхинвалмæ æрцыд йæ радтæг адæмы аккаг фырт, легендарон маэстро Гергиты Валери Мариинаг театры коллективимæ æмæ Парламенты пырх бæстыхайы раз радта концерт йе ‘фхæрд ирон адæмæн. Трагикон музыкæмæ хъусгæйæ, цхинвайлæгтæ ныхъус сты, сæ мысынады та сног сты цалдæр боны размæйы бавзаргæ æбуалгъы цаутæ. Хъусджытæй та бирæтæн фемæхстысты сæ цæссыгтæ. Бирæты цæстæнгасы дзы нырма дæр зынд мæлæты тасдзинад. Ахæм цæстæнгас равдисын йе бон суыдзæн мæлæты тасдзинад йæхиуыл чи бавзæрста, мæлæты цæстытæм комкоммæ чи каст æрмæстдæр, уыцы адæймæгтæн. Концерты хæдразмæ Гергийы фырт азылд горæты пырх кварталтыл, цæмæй йæхи цæстæй федтаид Цхинвалы æрцæугæ трагедийы фæстиуджытæ. Уый фæстæ маэстро загъта: «Танкæтæй сывæллæтты æхсай, уый Кавказы цы нæлгоймаг схъомыл, уымæн лæгдзинад нæу».

Уый ныхас кодта журналисттимæ уырыссаг, англисаг, немыцаг æвзæгтыл. Журналисттæн тæлмац кодта цхинвайлаг ацæргæ лæг хæсты бонты цы фыдæвзарæнтæ бавзæрста, уыдоны тыххæй йын куы дзырдта, уæд. «Æз Хуссар Ирыстонмæ æрцыдтæн уый тыххæй, цæмæй дуне рæстдзинад базыдтаид Цхинвалы трагедийы тыххæй, уымæн æмæ Тбилисы трагеди  не ‘рцыд, афтæмæй та йæ æвдисынц куыд амæттаг, афтæ. Æз дæсгай сахатты мæ хъус дардтон Гуырдзыстоны президенты пресс-конференцитæм, ныгуылæйнаг лидертæ цыдысты Тбилисмæ, лæууыдысты Гуырдзыстоны президенты цур æмæ арæзтой карз хъусынгæнинæгтæ, кæцытæ здæхт уыдысты Уæрæсейы адресыл. Дунеон æмæхсæнад ныккæрзыдта уыцы ныхæстæ фехъусгæйæ, зæгъгæ, уырыссаг танкæтæ æрбацыдысты Гуырдзыстонмæ. Фæлæ мингай адæймæгтæ кæй фæмард сты, фынæй горæты алыгъуызон хæцæнгæрзтæй кæй æхстой, удæгасæй цæрджыты кæй сыгътой, уый тыххæй ничи ницы дзырдта», – загъта Гергиты Валери.

Æмæ ам, Цхинвалы пырхæнтыл Гергиты Валери бамбарын кодта Цхинвалы концертон ралæуды тыххæй программæ куыд арæзта, уый тыххæй. Фæсхæстон горæты иууыл зæрдæагайгæ дæр  уыдысты Чайковскийы уацмысты фрагменттæ, фæндзæм æмæ æхсæзæм симфонитæ æмæ Шостаковичы ленинградаг блокадон симфони.

Гергиты Валери: «Ацы симфони у дунейæн зæрдыл æрлæууын кæнынæн, зæгъгæ, Ленинграды блокадæйы тæссагдзинад фæлхатт мауал хъуамæ æрцæуа. Ацы концертæй æз бафæлвæрдтон хуссарирыстойнаг адæмы маст иу цъус фæрогдæр кæнынмæ. Мах сæххæст кодтам Чайковскийы 5-æм æмæ 6-æм симфонитæ æмæ уыдоны ‘хсæн та – Шостаковичы симфонийы фыццаг хай. Ацы æртæ уацмысы дæр диссаджы хорз сты, уыдон баст сты Петербургимæ. Чайковскийы 5-æм симфонийы зæлы царды æппæт хорздзинæдты тыххæй, æмæ 6-æм симфонийы та æвдыст цæуы мæлæты тасдзинад. Нырма царды рухс кæнынц рухс тыхтæ æмæ уый фæстæ та – талынг тыхтæ. Симфонийы мидæг æмбæхст ис мæлæты мистикон разæнкъарæн, уый ссис Чайковскийы фæстаг уацмыс».

«Шостаковичы ленинградаг симфонийы  программæйы  æрмæст Сталин æмæ Гитлер нæ цæуынц æвдыст, фæлæ ма цардæфсæстдзинады мелоди баст у дунейы цæрыны цæттæдзинадимæ. 7-æм симфони у æнæаххос адæймæгты марыны ныхмæ протест, кæцы æрцыд Цхинвалы дæр.  Чысыл горæт. Æхсæвы иууылдæр фынæй кæнынц. Иууылдæр куы фынæй кодтой æмæ горæтмæ гуырдзиаг танкæтæ куы æрбацыдысты, уæд Цхинвал бахаудта гранатæхсæнты æхстыты бын», – бамбарын кодта маэстро.

————————————

Гергиты Валери: «Æз дæн ирон»

«Мах Цхинвалы концерт куы радтам, уæд Хуссар Ирыстоны цауты фæдыл рæстдзинад ничи зыдта. Æз мæхæдæг аскъуыддзаг кодтон, уым ралæууын. Мæнмæ дæргъвæтин рæстæджы сæ зæрдæ æхсайдта, зæгъгæ, кæнæ æз Кремлы агент дæн, кæнæ та – пропагандист, кæнæ та – аннексийы фарсхæцæг. Фæлæ хъуыддаг у бынтон хуымæтæджы: æз дæн ирон», – радзырдта Гергиты Валери.

————————————-–

Цхинвалы концерты фæстæ 26-æм сентябры немыцаг «Франкфуртер Альгемайне»-йы уацхæссæгæн йæ интервьюйы рæстæджы радзырдта пырх Цхинвалы цы концерт радта, уый тыххæй дæр. Уацхæссæджы ныхæстæн, зæгъгæ, Ныгуылæны Гергийы фырты скритикæ кодтой Цхинвалы концерты тыххæй, уый банысан кодта: «Æгæрыстæмæй, фыстой, зæгъгæ, концерт ссис политикон манифест кæнæ та, æгæрыстæмæй уæлахизы символ. Уый у абсурд. Концертæн нæ уыд нæдæр политикон, нæдæр уæлахизы манифест. Фæлæ æз дæн ирон. Ирон адæм августы бавзæрстой дыккаг тæссаг цæф цыбыр рæстæгмæ. Æз хъуыды кæнын афтæ æмæ нæ концерт бирæтæн байгом кодта сæ цæстытæ Хуссар Ирыстоны æрцæугæ цауты фæдыл, кæцытæ сæ ныхъуыды кæнын кодтой хуссарирыстойнаг адæм цы хъизæмæрттæ бавзæрстой, уый тыххæй. Хæсты фыццаг бонты Германы, Стырбританийы æмæ Швейцарийы дзыллон информацийы фæрæзты хъусынгæнинæгтæм гæсгæ сæвзæрд ахæм тæлмæнтæ, зæгъгæ, æрмæстдæр уырыссæгтæ барвыстой сæ танкæтæ, æмæ гуырдзиæгтæ та ацы конфликты сты хъыгдардбаййафæг фарс. Цыма нæдæр уыд Хуссар Ирыстонæй «сыгъдæг быдыр» саразынмæ тырнындзинад. Концерты фæстæ æз бафиппайдтон уый, æмæ куыд европæйæгтæй бирæтæ, афтæ, æгæрыстæмæй, америкæйæгтæ дæр бацымыдис кодтой, æцæгæйдæр цы æрцыд, уый тыххæй», – банысан кодта маэстро.

Гергиты Валери сыгъд Парламенты бæстхайы раз концерт куы радта, уыцы боныл абон, 21-æм августы кæд 13 азы æххæст кæны, уæддæр хуссарирыстойнаг цæрджыты зæрдыл лæууы ирон адæмы аккаг фырты моралон æххуыс æмæ йын никуы дæр ферох кæндзысты йæ лæггад.

ДЖИОТЫ Екатеринæ