Цæгат Ирыстон-Аланийы Сæргълæууæг Сергей Меняйлойы хъæппæрисæй горæт Дзæуджыхъæуы Оперæ æмæ балеты театры дзыллон информацийы фæрæзты æмæ медиатыгъдады иннæ минæвæрттæн арæзт æрцыд Дыккæгæм дунеон медиафорум «PRO Кавказ». Форумы темæ уыд «Иумæйаг хабархæссæг тыгъдад: факттæ æмæ фейктæ. Боны фæткы раст арæзтад».
Цæгат Кавказы федералон зылды регионтæ, афтæ ма Республикæ Хуссар Ирыстон, Мæскуы, Беларуси, Дард Хурыскæсæн æмæ Арменийæ фондзсæдæ журналисттæ, блогертæ, экспертон æхсæнады минæвæрттæ æмæ PR-специалисттæн дыууæ боны дæргъы ацы форум ссис æхсæнрегионалон коммуникативон æмæ ахуырадон фæзуат. Ам медиакъабазы архайджыты æхсæн, сæйраджыдæр, ныхас цыд профессионалон дæсныйады фарстатыл, дзырдтой иумæйаг информацион проекттыл, афтæ ма делегациты уæнгтæ зонгæ кодтой кæрæдзи фæлтæрддзинад æмæ куыстимæ. Форумы программæ уыд хъæздыг æмæ мидисджын. Йæ организатортæ куыд банысан кодтой, уымæ гæсгæ ныр форумы куыст уыд ахадгæдæр æмæ фæстиуæгджын. Зæгъæм, медиафорумы фæлгæтты «Иринформ», национ телекомпани «Осетия-Ирыстон» æмæ сывæллæтты литературон журнал «Ногдзау» æмгуыстады тыххæй бафыстой бадзырдтæ информацион агентад «Минск-новости»-йы генералон директор, Беларусийы Журналистты цæдисы сæрдар, зындгон журналист Андрей Кривошеевимæ. Андрей Кривошеев йæ комментарийы бахахх кодта регионты фидæны æмгуыстады фæстиуджыты пайдадзинад.
Медиафорумы фыццаг бон йæ куыст райдыдта Цæгат Кавказы федералон зылд æмæ нæ республикæйы дзыллон информацийы фæрæзты экспозици æмæ чиныгуадзæнты равдыст-армукъа. Чиныгкæсджытæн ам сæ бон уыд æмæ балхæдтаиккой ног чингуытæ сæхицæн. Кæд чингуытæ зынаргъ уыдысты, уæддæр бирæты бафæндыд уыдонæй иууыл хъæуæгдæр æмæ цымыдисондæр балхæнын зæрдылдарынæн. Ам Хуссар Ирыстон разынд нæртондæр – нæ чингуытæ лæвар кодтам, зæрдиагæй сæ чи фарста, уыдонæн. Литературон равдыст-армукъайы нæ цæгаттаг коллегæтæ æмæ уазджытæ дæр бацымыдис кодтой, зæгъгæ, Хуссар Ирыстоны периодикон мыхуыр цæуылнæ цæуы Цæгат Ирыстонмæ æмæ уымæн йæ сæйраг проблемæ цæуыл баст у. Нæ ныхасы рæстæджы уыдон банысан кодтой, зæгъгæ, Цæгат Ирыстоны цæры тынг бирæ адæм, кæцытæ сты Хуссар Ирыстонæй рацæугæтæ æмæ цымыдис кæнынц, нæ республикæйы царды цы хабæрттæ цæуы, æппæт уыдонмæ.
Æппæт регионты экспозици æмæ равдысты бæркадджын æрмæджытимæ базонгæ сты Цæгат Ирыстон-Аланийы Хицауады Сæрдар Дзанайты Барис, Цæгат Кавказы федералон зылды УФ-йы Президенты минæварады бæрнон кусджытæ, Цæгат Ирыстоны Мыхуыр æмæ дзыллон коммуникациты хъуыддæгты фæдыл комитеты сæрдар Фидараты Юри. Равдыстмæ æрбацыдысты форумы æппæт уазджытæ дæр æмæ зонгæ кодтой кæрæдзийы продукциимæ. Ам радгай дыууæ боны дæргъы хайадисæг регионтæ уагътой литературон лекторитæ. Ацы аз Цæгаг Ирыстон-Аланийы расидтысты Нартиадæйы азæй æмæ сæ стендыл равæрдтой нарты кадджытимæ баст алыгъуызон литературæ, се ‘хсæн уыд историк Цыбырты Людвигы æртæтомон чиныг «Энциклопедия осетинской Нартиады», кæцы уагъд æрцыдис æрæджы. Уымæй дарддæр ма адæмы рæгъмæ рахастой зындгонд классик Гæздæнты Гайтойы романты ног æмбырдгонд «Вечер у Клэр». Фыссæгыл ацы аз æххæст кæны 120 азы æмæ уый тыххæй сæрмагонд литературон лекторий ауагъта филолог Сæлбиты Тамерлан. Хъæздыг æмæ мидисджын рауад нæ фысымты литературон рав-дыст. Уыдон адæмы хъæлдзæг кодтой ирон зарджытæ æмæ кæфтытæй.
Цымыдисон стенд уыд Дагъыстаны республикæйæн дæр. Уыдон уæрæхæй равæрдтой Расул Гамзатовы чингуытæ, афтæ ма йын йæхиуыл цы ныффыстой, æппæт уыдон. Ацы аз дагъыстайнаг фыссæгыл æххæст кæны сæдæ азы æмæ йын йæ юбилеймæ ногæй рауагътой тынг бирæ чингуытæ.
Дунеон медиафорумы æппæт хайадисджытæн дæр арфæ ракодта Дзанайты Барис. Уый банысан кодта мадзалы егъау нысаниуæг, зæгъгæ, дзыллон информацийы фæрæзты кусджытæ иумæйаг тыхтæй æмæ æмзондæй хъуамæ кусой сæ профессионалон рæзтыл æмæ афтæмæй æнгомдæр кæной. Форумы тыххæй сæ хъуыдытæ загътой Фидараты Юри, Цæгат Ирыстоны Журналистты цæдисы сæрдар Хъуысаты Тимур æмæ Цæгат Ирыстоны фæдыл сæйраг федералон инспектор Сергей Гончаров. Уыдон хайадисджытæн раарфæ кодтой, цæмæй сын сæ куысты уа æнтыстытæ æмæ адæмы рæгъмæ хæссой раст æмæ æхсызгон хабæрттæ. Уый фæстæ иууылдæр атагъд кодтой театры сæйраг залмæ. Уым медиафорумы архайджытæ фембæлдысты Уæрæсейы Федерацийы Паддзахадон Думæйы депутат, зындгонд тележурналист Евгений Поповимæ. Уый йæ куысты фæлтæрддзинад дих кодта махимæ, сæйраджыдæр банысан кодта, журналистты бæрндзинад сæ ныхæсты раз, уæлдайдæр та информацион хæсты рæстæджы цас ахсджиаг у, уый.
Пленарон рабадт.
Журналистты тых ис иудзинады
Медиафорумы программæйы фæлгæтты боны дыккаг æмбисы уыд пленарон рабадт. Уым хайад райстой Цæгат Ирыстон-Аланийы Сæргълæууæг Сергей Меняйло, Евгений Попов, Александр Искандарян (Кавказы сомихаг институты директор), Иван Сухов (газет «Коммерсантъ»-ы сæйраг редакторы хæдивæг), Николай Яковлев (Уæрæсейы информацион агентад ТАСС-ы пресс-центры разамонæг). Пленарон рабадты модератор уыд Фыццаг каналы зындгонд тележурналист Александр Смол. Эксперттимæ ныхасы рæстæджы æркастысты ахæм фарстатæм: «Иумæйаг хабархæссæг тыгъдад, «Мыхуыры фæрæзты æмæ дзыллон коммуникациты минæвæртты куыст Сæрмагонд æфсæддон операцийы уавæрты», «Уацхæсджыты сæйраг хæстæ» æмæ æндæр ахæмтæм.
Сергей Меняйло уазджытæн загъта зæрдиаг æгасцу æмæ уый фæстæ йæ ныхас адарддæр кодта форумы нысаниуæджы тыххæй. Ныртæккæйы дуджы журналистты раз цавæр хæстæ ис æмæ сæ куыд æххæст кæнын хъæуы, уый фæдыл загъта йæ хъуыдытæ. Уый бамбарын кодта, зæгъгæ, дзыллон фæрæзты тых кæй æнцой кæны иудзинадыл, цæмæй абон нæ ныхмæ чи кусы, уыдонæн иумæ фæразæм аккаг дзуаппытæ радтын. «Форумы сæйраг нысан у, цæмæй адæм лæгæй лæгмæ кæрæдзи феной, аныхас кæной, байхъусой кæрæдзимæ æмæ рæгъмæ хаст æрцæуой актуалон фарстатæ. Мах тынг хорз æмбарæм, абон оперативон æмæ раст информаци хæццæ кæнын куыд ахсджиаг у, уый. Информацион тыгъдады æппæт архайджыты дæр æдзухон æмæ æргом диалог цæмæн хъæуы, уый дæр æмбарæм. Цы хъæуы аразын, цæмæй хъæуы пайда кæнын, уыдæттæ та хуыздæр базондзыстут ацы форумы руаджы. Уый тыххæй хуынд æрцыдысты нæ бæстæйы зындгонд медиаэксперттæ, политологтæ, журналисттæ. Цæуыл æрдзурæм æмæ кæрæдзийæн цы бацамонæм, уый нын ис», – банысан кодта Сергей Меняйло. Уый ма æрдзырдта фейкты тыххæй дæр, кæцытæн ис сæхи æндæвдад æхсæнады æмæ цæмæй адæм сæ ахæсты ма хауой æмæ сыл ма æууæндой, уый тыххæй хъæуы профессионалон æгъдауæй сæ ныхмæ тох кæнын. Уый ма банысан кодта, зæгъгæ, активон информацион хæст цæуы Уæрæсейы ныхмæ æмæ мах уым кæй æмбылды кæнæм. Ам йемæ бынтон не сразы Евгений Попов æмæ бамбарын кодта, куыд зын у ахæм хæсты тох кæнын, уый. Попов ма загъта ахæм хъуыды дæр, зæгъгæ, фейктæ, дезинформаци æмæ æвзæр куысты руаджы, адæмы зæрдæты фæзынд æнæууæнкдзинад дзыллон информацион фæрæзтæм. Уый та уымæн, æмæ рæстдзинады журналистикæйы баивта хихъуыдыкæнынады журналистикæ. Алкæмæн дæр йæ бон у исты цау сисын, фæлæ æрмæст уый фаг нæу, хъæуы уыцы ног хабарæн аргъ скæнын, райхалын. Уый ма бахахх кодта журналистты бæрндзинад сæ ныхæсты раз, уæлдайдæр та информацион хæсты фæлгæтты. Уымæ гæсгæ журналистты хъæуы цырддзастдæр уæвын æмæ лæмбынæг хъусдард здахын информацимæ. Андрей Кривошеев та банысан кодта, зæгъгæ, Беларусийы ис сæрмагонд организаци, кæцы нысанмæздæхтæй кусы фейкты райхалыныл æмæ сæ сбæлвырд кæныныл. Уыимæ сæ адæмæн равдисын, æцæг куыд арæзт цæуынц, уый дæр. Пленарон рабадты ацы хъуыддаджы фæдыл сæ хъуыдытæ загътой иннæтæ дæр.
Кæд æмæ информацион хæсты тыххæй дзырдтой, уæд сдзырдтой Кавказ цы бынат ахсы уыцы хæсты æмæ йæм цы фæлтæрддзинад ис информацион ныхмæлæуды. Уый фæдыл та йæ хъуыдытæ загъта Кавказы сомихаг институты директор Александр Искандарян. Уый загъта, абон Уæрæсейы информацихæссæг уагдæттæ цавæр зындзинæдтимæ сæмбæл-дысты, уыдон Кавказ раздæр кæй бавзæрста, æмæ йæм ис ацы хъуыддаджы фæлтæрддзинад. «Кавказы рагæй дæр уыдис информацион ныхмæлæуд, ам адæм схъомыл сты информацион хæсты уавæрты. Уымæ гæсгæ Кавказы адæм информацихæссæг тыгъдады мæнгдзинад уайтагъд рахатынц. Махæн нæ сæйраг хæс у, цæмæй фæуæлахиз уа рæстдзинад. Журналисттæ бынаты сæхæдæг куы архайой, уæд мæнгдзинад нал уыдзæн. Мах æй хъуамæ мауал уадзæм информацион тыгъдадмæ, уый у сæйраг», – банысан кодта эксперт.
Пленарон æмбырды фæлгæтты ацыд «фарст-дзуапп» æмæ йæ архайджытæн сæ бон уыд эксперттæм радтын фарстатæ. Сæйрагдæр фарстаты æхсæн уыд национ бастдзинæдтæ, фидæны медиафорум «PRO Кавказ»ы традицитæ бахъахъхъæнын æмæ æндæр ахæмтæ.
Медиафорумы программæйы фæлгæтты журналисттæн уыд алыгъуызон фембæлдтытæ: мастер-къластæ, тымбыл фынгтæ æмæ æндæр ахæмтæ. Уыдон уагътой зындгонд эксперттæ: Роман Серебряный (Мæскуыйы паддзахадон университеты доцент), Андрей Кривошеев, Александр Искандарян, газет «Коммерсантъ»-ы сæйраг редакторы хæдивæг Иван Сухов, политолог Яна Амелина, проект «Антифейк»-ы разамонæг Раиса Шамаева, ТАСС-ы пресс-центры разамонæг Николай Яковлев, Уæрæсейы Журналистты цæдисы уæнг, фыссæг Александр Рыбин, телеканал «Санкт-Петербург»-ы генералон директор, телеамонæг Александр Малькевич, баталонтæ «Алания» æмæ «Шторм. Осетия»-йы сæрмагонд уацхæссæг Мамсыраты Георги æмæ æндæртæ.
Фейкты ныхмæ тох. «Алания» æмæ «Шторм. Осетия»-йы хæстонтæ раззагон позициты
Евгений Попов банысан кодта, зæгъгæ, фейктæ, мæнгдзинады ныхмæ тох кæнын расидт нæ паддзахад æмæ у журналисттæн тынг ахсджиаг. «Социалон хызæгты æмæ телеканалты нæ ныхмæ цы информацион хæст цæуы, уый комкоммæ дæр баст у фронты уавæримæ. Сæрмагонд æфсæддон операцийы нæ бæстæйы хæстонтæ хъæбатырæй знаджы ныхмæ кæй тох кæнынц, уый дæр зонæм. Алчидæр зоны баталонтæ «Алания» æмæ «Шторм. Осетия»-йы сгуыхтдзинæдтæ æфсæддон операцийы. Уыдон сты æцæг хъæбатыр хæстонтæ, кæцытæ Запорожьейы тæссаг раззагон позициты æххæст кæнынц сæ хæстон операцитæ. Зонæм æй, уым уæззау уавæры кæй сты, æрцыдис дзы удзиæнттæ дæр, фæлæ ирон хæстонтæ сæ хин æфсæддон æмæ фæлтæрддзинады тактикæйы руаджы фидар ныхкъуырд дæттынц, сæ ныхмæ чи хæцы, уыдонæн. Сæ фарсмæ сты уæрæсейаг хæстонтæ дæр æмæ мах æмбарæм, иууылдæр нæ адæм Уæрæсейы адæм кæй сты, уый. Знаджы техникæйæ басыгътой бирæ, афтæ ма сын сæ хæстонтæй дæр амынæты ракодтой, нæ радтой знагæн иу метр зæхх дæр. Мах бæстон информаци базонæм не ‘фсæддон уацхæссæг Мамсыраты Георгийы удуæлдай куысты фæрцы æмæ йын зæгъæм бузныг», – загъта Попов.
Нæ фаг кæнынц журналисттæ
Мамсыраты Георги мастер-къласы рæстæджы банысан кодта, зæгъгæ, фронты нæ фаг кæнынц журналисттæ, ныртæккæ уым чи кусы, уыдон сты, цас хъæуы, уымæй бирæ къад-дæр æмæ æппæт æрцæугæ цаутыл не ‘ххæссынц. Уымæ гæсгæ бахаста фæндон, цæмæй кæй фæнды, уыдон скондæй арæз æрцæуа медиакъорд. Ацы хъуыддаджы фарс рахæцыд Георгийы коллегæ Александр Малькевич æмæ банысан кодта, зæгъгæ, сын кæд бантыса медиакъорд саразын, уæд уый нымад цæудзæн, куыд ацы медиафорумы стыр æнтыст, афтæ. Дарддæр ма Георги банысан кодта, зæгъгæ, Сæрмагонд æфсæддон операцийы иууыл æнцондæр куыст уаид, фысгæ чи кæны, уыцы журналисттæн, видеотехникæимæ чи кусы, уыдон чысыл байрæджы кæнынц. «Æз, куыд журналист, афтæ мæ сæйрагдæр хæсыл нымайын, цæмæй нæ хъæбатыр хæстонты тыххæй федералон каналтæм хæццæ кæнон информаци. Хæстонтæ нæ уарзынц камерæ æмæ журналистты, сæхи тыххæй исты зæгъой æмæ раппæлой, уый сæ сæрмæ нæ хæссынц. Фæлæ фронты журналистты куыст ахсджиаг кæй у, уый бамбарынц», – зæгъы Георги. Уый ма æрымысыд фейкты ныхмæ цы куыст бакодтой, рæстдзинад куыд рабæрæг кодтой, ахæм цалдæр цауы. Адæмы зæрдыл æрлæууын кодта ахæм фейк: видеойы арæзт хъæлæсимæ, ома, ирон хæстон дзуры сæ баталонты фарсмæ кæй ничи æрбалæууыд, æххуыс сын никуыцæй ис æмæ лидзынц, зæгъгæ. Георги куыд загъта, уымæ гæсгæ ацы мæнгдзинад æрдæг сахатмæ сбæрæг кодтой æмæ йæ равдыстой, раст куыд, уыд афтæмæй.
Дзæуджыхъæуы Дыккаг дунеон медиафорум йæ куыст фæцис конкурс «Идея PRO»-йы уæлахиздзау журналистты цытджын æгъдауæй схорзæхджын кæныны церемонийæ. Æдæппæтæй конкурсмæ сæ куыстытæ æрбавдыстой 120 ав-торы. Хуссар Ирыстонæй конкурсы хайадисджытæ уыдысты æрмæстдæр «Спутник Хуссар Ирыстон», уымæн æмæ иннæтæ рæстæгыл нæ фехъуыстой конкурсы тыххæй.
Уæлахиздзаутæ æвзæрст æрцыдысты 9 алыгъуызон номинацийы. Ацы аз форумы фæлгæтты фидаргонд æрцыд конкурс «Идея PRO»-йы Гран-при æмæ уыцы кадджын хорзæхы уæлахиздзау ссис национ телекомпани «Осетия-Ирыстон»-ы журналист Мæхъиты Иннæ. Уæлахиздзауты ‘хсæн ис «Спутник Хуссар Ирыстон»-ы журналист Æлборты Александрæ дæр. Уый Хуссар Ирыстоны зæхмæ фидауынгæнæг тыхты æркондыл 30 азы сæххæсты цытæн ивгъуыд аз бацæттæ кодта æрмæг: «Миссия – спасти жизни людей: история миротворческой операции в Южной Осетии» æмæ йын жюри аккаг аргъ скодтой. Конкурсы уæлахиздзау ма у Мамсыраты Георги йæ авторон канал «Ксанти (Мамсуров) [Z]»-ы тыххæй. Æппæт уæлахиздзаутæ хорзæхджын æрцыдысты конкурсы сæрмагонд статуэткæтæ æмæ фæйнæ фæндзай мин сомтæй.
Конкурсы куыстыты тыххæй Мæскуыйы паддзахадон университеты доцент Роман Серебряный загъта, зæгъгæ, иууыл хуыздæр уыдысты видеоæрмæджытæ æмæ стыр аргъ скодта операторты профессионалон куыстытæн. Текстты тыххæй та банысан кодта, зæгъгæ, сæ уыд барасткæнинæгтæ, фæлæ уыдысты бæрзонд æмвæзадыл куыст. «Стыр бузныг зæгъын организатортæн, ахæм цымыдисон медиафорум кæй сорганизаци кодтой, уый тыххæй. Фæнды мæ, цæмæй дарддæр йæ куыст кæна æмæ нæ регионалон автортæ фылдæрæй-фылдæр кæной. Зынаргъ, коллегæтæ, уæ хъуыдыйы кæддæриддæр дарут, адæмы кæй хъæуынц адæм, уый. Уæ куыстытæ фылдæр уыдысты хуымæтæг адæмы цардыл, æмæ уый та у тынг хорз», – загъта ахуыргонд журналист.
Экскурси Цъæйы коммæ
Æртыккаг бон нæ форумы организатортæ акодтой экскурсийы Цæгат Ирыстоны хæххон кæмттæм. Гид Баскъаты Роберт нын фæндагыл радзырдта нарты кадджыты равзæрд æмæ уырдыгæй ист цымыдисондæр тексттæ. Цæмæй зындгонд сты нарты Ацæмæз, Сырдон, Батрадз, Сатана æмæ афтæ дарддæр. Радзырдта нын Мамысоны комы историон цыртдзæвæнтæ æмæ мæсгуыты тыххæй, кæцытæ æнустæй баззадысты, афтæ ацы кæмтты чи цард, уыдæтты тыххæй. Сæрмагондæй нын радзырдта Уастырджийы тыххæй дæр. Уый фæстæ нæ фæндаг акодтам Цъæйы коммæ. Уый зындгонд у йæ диссаджы алæмæттаг æрдзы равæрдæй, афтæ ма у хæххон-лыжæйон курорт æмæ тынг популярон у Уæрæсейы æмæ фæсарæйнаг туристтæн. Ныр дæр дзы баййæфтам тынг бирæ уырыссаг туристты, уыдон сæ къамтæ истой хохы тæккæ цъуппыл цъититы фарсмæ. Уырдæм бахауæн ис куыд фистæгæй цæугæйæ, афтæ канатон фæндагыл æмæ йыл мах дæр абалц кодтам. Мах схæццæ стæм 2500 метры бæрзæндмæ æмæ уым зæрдылдарынæн фæистам нæ къамтæ. Цымыдисон рауад нæ экскурси, бузныг форумы организатортæ æмæ волонтертæн, æдзухдæр ныл кæй тыхстысты æмæ нын нæ бонтæ кæй мидисджын кодтой, уый тыххæй. Ныр æнæрхъæцæй æнхъæлмæ кæсдзыстæм радон медиафоруммæ уа-зæгуарзаг Дзæуджыхъæуы.
ЦХУЫРБАТЫ Лариса
