Кад кодтой сылгоймагæн

Мадзалмæ æрбацыдысты æмæ дзы хайад райстой библиотекæйы кусджытæ, ахуыргæнджытæ, нæ горæты 1-æм скъолайы ахуырдзаутæ æмæ æхсæнады минæвæрттæ.

Мадзаламонæг библиотекæйы кусджытæ Гаглойты Зæринæ æмæ Къадзты Ульянæ æрдзырдтой, раджы дæр æмæ ныр дæр сылгоймаг бинонты æмæ æхсæнады дæр цахæм бынат ахсы, уыдæттыл.

Сылгоймаг у царддæттæг æмæ йæ ныхасы стыр тых æмæ фарн кæй ис, уыдæтты тыххæй уыд йæ раныхас библиотекæйы директор Кокойты Валерияйæн. Йæ раныхасы уый банысан кодта: «Сылгоймаг бинонты хъармгæнæг, æгъдаудæттæг кæй у, уымæ гæсгæ йыл стыр уæз ис. Æнæ хорз сылгоймагæй та уыдæттæн уæвæн нæй. Уымæ гæсгæ, алчи дæр хъуамæ архайа, куыд йæ хæдзары, афтæ хæдзарæн æдтейæ дæр сылгоймагæн кад æмæ аргъ кæныныл», – дзырдта  Валерия.

Фыццæгæм скъолайы ахуыргæнинæгтæ дзырдтой, сылгоймагæн нæ фыдæлтæ куыд кад кодтой, уый тыххæй, æмæ цæвиттонæн æрхастой, раздæр-иу ног чындзы цалынмæ донмæ фæхуыдтой, уæдмæ-иу ын кæй нæ уыд суадонæй дон æрбахæссыны бар. Донмæ та-иу æй фæхуыдтой сæрмагонд бæрæгбон «Касутæ»-йы. Хистæр кары сылгоймæгтæ-иу чындзы бафæдзæхстой Хуыцау æмæ йе скæнгæ зæдтæн, авд лæппуйы авдæны куыд ауза. Ахуыргæнинæгтæ банысан кодтой, ацы бæрæгбон абон кæй байрох ис, фæлæ йæ хъæлдзæгæй кæй æххæст кодтой, уымæ гæсгæ ахуыргæнинæгтæ сæххæст кодтой рæсугъд нæртон кафт «Симд».

Профессор Дзабиты Зарбег та радзырдта, йæхæдæг ма хæрзкъаннæг куы уыд, уæд йæхи цæстæй уыдта, сылгоймаг-иу «Ныхас»-ы бадæг зæронд лæгты цурты куы рацæйцыд, уæд-иу уыдон се ‘ппæт дæр къахыл слæууыдысты æмæ-иу куы ахызтис, уæд-иу æрбадтысты. Зæрдыл æрлæууын кодта, хæдзары къухдариуæг кæй кодта хистæр сылгоймаг. Зарбег ма æрдзырдта, ирон адæмы ‘хсæн «цыты чызг» иу кæй рахуыдтой, ахæм сылгоймæгтæ дæр кæй уыд. Ахæмтæ та уыдысты, мыггæгтæ-иу куы фæтуджджын сты, уæд-иу сæ бафидауын кæныны охыл туджджынтæ чындзагæн иннæ мыггагæн чызг куы радтой æмæ-иу мыггæгты æнгомгæнæг куы разынд, уæд-иу æй сбуц кодтой æмæ-иу æй рахуыдтой «цыты чызг».

Зонад-иртасæн институты зонадон кусæг Мæргъиты Ирбег дæр лæмбынæг æрдзырдта сылгой-маджы кæлмæрзæны кады нысаниуæджы тыххæй.

«Уыдис-иу ахæм цаутæ дæр, æмæ-иу сылгоймаджы тыхыскъæфт куы акодтой, уæд-иу арæх тугкалдтытæ æрцыдис мыггæгты ‘хсæн. Фæлæ-иу сылгоймæгтæй чидæр фæцарæхстис æмæ-иу йæ кæлмæрзæн дыууæ хылгæнæджы астæу куы æрæппæрста, æмæ-иу уыдон сæ кæрддзæмты нытъыстой сæ хъаматæ. Ахæм кад кодтой сылгоймаг æмæ йæ кæлмæрзæнæн», – загъта Мæргъийы фырт.

Хуссар Ирыстоны паддзахадон университеты хистæр ахуыргæнæг Плиты Серго дæр банысан кодта, зæгъгæ, сылгоймаг кæд удыгъæдæй фидар уыд, уæддæр бирæ æфхæрд баййæфта царды. Уый уæй кодтой йæ бинонтæ ирæдыл. Ирæд бафидгæйæ та-иу лæппу æрхауд гæвзыкк уавæрмæ. Æппæты фыццаг сылгоймаджы бартыл сдзырдта Колыты Аксо. Уый æртæ хатты ныффыста фыстæг паддзахмæ, цæмæй ирон сылгоймагæн  радтой ахуыр кæныны бар æмæ фыццаг приют сарæзта йæхи хæдзары. Уый фæстæ фæзындысты гимназтæ, театралон студитæ æмæ айтынг ис ирон сылгоймаг, йæ бартæ цадæггай иста йæхимæ. Сылгоймаджы барты тыххæй йæ ныхас уæндонæй загъта фыццаг ирон сылгоймаг-фыссæг Кочысаты Розæ дæр.

– Сылгоймагæн йæ хорздзинад йе ‘ддаг бакасты нæй, фæлæ йе ‘гъдауы. Уымæ гæсгæ йын аргъ æмæ кад кæнынц. Сылгоймаг у нæлгоймагæн кадгæнæг, æгъдаудæттæг, ныббары йын ныхасæй дæр æмæ бангом кæны бинонты, – банысан кодта йæ раныхасы Къæбысты Павел дæр.

6-æм астæуккаг скъолайы ирон æвзаг æмæ литературæйы ахуыргæнæг Цхуырбаты Луизæ дæр æрдзырдта, ирон адæммæ цы карз æгъдæуттæ уыдис, уыдонæй сæ иу кæй уыдис хъоды бакæнын. Уыдон-иу хъоды бакодтой æнæуаг сылгоймагыл дæр. Нæлгоймаг куыдфæнды хорз ма уа, уæддæр æм æвзæр сылгоймаг куы бахауа цардæмбалæн, уæд уыцы хæдзары нæ уыдзæнис æгъдау, фарн, кæрæдзимбарынад æмæ ма бæркад дæр. Уымæ гæсгæ-иу раздæр лæппу ус куы куырдта, уæд-иу чызгæн æрфарстой йæ хиуæтты.

Мадзалмæ æрбацæуджытæ цымыдисæй байхъуыстой сылгой-маджы тыххæй раныхæстæм æмæ райгондæй баззадысты.

БЕСТАУТЫ Валя