Стыр фыдыбæстæйон хæст адæмон историйы уыдис æппæты тугкалæндæр хæст. Советон æфсæддонты туг æмæ æхсарæй æлхæд у Стыр Уæлахизы бæрæгбон.
Уыцы хæстонтæй иу уыдис – Тадтаты Амзоры фырт Алыксандр. Уый райгуырдис 1919 азы хуымæтæг ирон хæдзары, Знауыры районы Тулдзыты хъæуы. 1940 азы æнтыстджынæй каст фæцис Аунеуы астæуккаг скъола.
Алыксандр фыццæгтимæ ацыдис хæстмæ бархионæй. Приволжьейы æфсæдтон зылды арæзт æрцыдис фæстауæрцон æхсæг бригадæ. Йæ скондмæ бацыдысты 11-æм, 84-æм, 96-æм фæстауæрцон æхсæг полкътæ. Алыксандры бафыстой 96-æм полкъмæ.
Бригадæйы командирты раз лæууыдис бирæ ахсджиаг хæстæ. Фыццаджыдæр – æфсæддонты бацæттæкæнынадмæ рывналын æмæ æрвитын хæцæнгæрзтæ, æмæ æндæр æнæмæнгхъæугæ дзаумæттæ.
Бæлвырд куыд у, уымæ гæсгæ 1941 азы тагъд æрбазымæг. Ныккæндты уагæвæрдмæ гæсгæ бынат уыдис æрмæстдæр 140 æфсæдтонæн, æцæгдзинадæй та уым уазалæй сæхи æмбæхстой æртæсæдæйæ. Бынат кæй нæ фæцис ныккæндты, уыцы салдаттæ æнæхъæн зымæг цардысты пъалаткæты. Гарнизоны территорийы нæ уыдис гæнæн арт кæнын, цæмæй знаг ма рабæрæг кодтаид полкъыты бынат.
Уыцы зындзинæдтæм нæкæсгæйæ, нæ рох кодтой сæ сæйраг хæс – хæцæнгæрзтæ цæттæ кæнын фронтмæ. 1941 азы цыппурсы мæйы, ацы дæлхайад бацыдис Мæскуыйы Ӕфсæддон Зылды скондмæ. Фронты зын уавæры тыххæй сæ барвыстой мидæгдæр бæстæмæ.
Ӕмæ уæд, 1942 азы кæрон Алыксандр æрвыст æрцыдис 57-æм æхсæг дивизимæ. Уый уыдис сурзæххон æфсæддонты дæлхайад. Уым, Северский Донецкы плацдарм хъахъхъæдтой. 1944 азы Днепропетровскы цур карз хæстытæ цыдис. Алыксандр йæ къордимæ бахаудта æрхъулайы, тых æмæ амæлттæй сын бантыст рахизын. 1945 азы Висло-Одесский операцийы хайад райста. Уыцы операцийы знагы ныхмæ баиу ‘сты цалдæр дивизийы. Уæд сармадзаны нæмыг æввахс сæмбæлдис Алыксанры цур. Контузи райста. Хæстæй рыздæхтис 1945 азы, ССРЦ (Советон Социалистон Республикæты Цæдис) знагыл куы фæуæлахиз ис, уæд.
1947 азы мæ дада сси студент. Уæлдæр ахуырад райста Сталиниры педагогон институты физикон-математикон факультеты. 1951 азы йæ цард баиу кодта Уалыты Ольгаимæ. Райгуырдис сын æртæ лæппуйы. Алыксандр, хъыгагæн, бирæ нæ ацардис. Амардис 1987 азы сусæны мæйы æмæ ныгæд æрцыдис йæ райгуырæн хъæуы.
Уый уыдис мæлæты тасæй дæр йæ бæстæ бахъахъхъæнынмæ знаджы ныхмæ чи цыди, уыцы æфсæддонтæй. Уыдон иууылдæр ‘сты хъайтартæ. Сæрибардзинад уыдон нымадтой царды хуыздæр хæзнайыл æмæ йæ сæраппонд тохы не ‘вгъау кодтой сæ тыхтæ. Махæн нæ хæс у – Стыр Фыдыбæстæйон хæсты уæлахиздзауты намысы аккаг уæвын.
ТАДТАТЫ Роксана
