2024 азы Инвестпрограммæйы фæлгæтты дарддæр цы объекттæ арæзт æрцæудзысты, стæй 2023 азæй цы объекттæ рахызтысты, уыдоныл куыст куыд цæудзæнис, сæ разылæууæг проблемæтæ куыд скъуыддзаг цæудзысты, уый тыххæй журналисттæн радзырдта арæзтады министр Елдзарты Константин Мыхуыр æмæ информцийы комитеты сын цы пресс-конференци уыд, уым.
Елдзарты Константин куыд банысан кодта, афтæмæй Инвестпрограммæйы фæлгæтты азы дæргъы план цæуы фараст уынджы схæрзарæзт кæнын. Ивд æрцæудзысты канализацийы, донифтонгад æмæ газифтонгады хызæгтæ, модернизаци æрцæудзысты сæ рухс кæныны системæтæ. Ацы куыстытæ активонæй райдайдзысты ацы мæйы.
Йæ ныхæстæм гæсгæ куыстытæм фыццаг æрывналдзæн паддзахадон унитарон куыстуат “Водоканал”, стæй – паддзахадон унитарон куыстуат “Энергоресурс – Хуссар Ирыстон”, июны мæйы та сæ куыстытæм æрывналдзысты фæндагон службæтæ.
Цы уынгтæ æрцæудзысты арæзт, уыдон сты: Ленингоры уынг, 8 июны уынджы 5-6 фæзилæнтæ, Сагкайы фырты, Хъорнисы, Сиукъайы фырты, 26 бакуйаг къамисары, Дзадтиайы фырты уынгтæ. Ацы объекттæн цы инвестицитæ рахицæн æрцыд, уыдон сты 165 милуан сомы. Уый у фароны азæй къаддæр, горæты сæйрагдæр уынгты куыстытæ кæй фесты, уый тыххæй.
Йæ ныхстæм гæсгæ донифтонгады хызæгтæ арæзт æрцæудзысты 2,107 ки-лометры æмæ 2,195 километры та – газы хызæгтæ. Хæрзарæзт чи æрцæудзысты, уыцы уынгты иумæйаг фæзуат та уыдзæн 27 424 квадратон метры.
Ерцъо-Синагуры фæндаджы тыххæй дзургæйæ, министр банысан кодта, зæгъгæ, уый арæзт фæуыдзæн ацы азы кæронмæ. Йæ арæзтадон графикмæ гæсгæ уый арæзт хъуамæ цæуа æртæ азы дæргъы. Рахицæн ын æрцыд 650 милуан сомы. Куыстытæ æххæст цæуынц банысангонд планмæ гæсгæ. Фæндаг бирæ фæуæрæхдæр æмæ у 11 метры, ис хорз уавæры æмæ ныр кæронмæ асфальт æрцæудзæнис. Куыд загъта, афтæмæй фæндаджы арæзтад фæахъаз уыдзæн Синагур æмæ уымæ æввахс хъæуты цæрджыты царды уавæртæ фæхуыздæр кæнынæн, афтæ ма ацы фæндаг цæуы лыжæтыл бырæн курорт “Цъон”-ыл æмæ уый дæр ахъаз кæндзæнис ардæм фылдæр туристтæ æрбахонынæн. Ерцъо-Синагуры фæндаг Къуыдаргоммæ фæндаджы бæтты Синагуры зонæимæ. Йæ арæзтад хаст уыдис Хуссар Ирыстоны социалон-экономикон рæзтæн ахъазгæнæг инвестицион программæмæ.
Пресс-конференцийы арæзтады министр радзырдта нæ гæрæты зæронд хиды бынаты цы ног хид арæзт цæуы, уый тыххæй дæр. Йæ ныхæстæм гæсгæ хидыл ныридæгæн æвæрд æрцыдысты æфсæйнаг-бетонон конструкцитæ æмæ тагъд рæстæджы кусджытæ æрывналдзысты йе `ддаг хуыз фæлгонц кæнынмæ. Уый тыххæй спайда кæндзысты бынæттон æрмæг диабазæй, кæцы у гранитæй фидардæр. “Махæн нæ бон, фидарæй зæгъын у, хид бирæ рæстæджы кæй лæггад кæндзæн нæ фидæны фæлтæртæн дæр”, – загъта министр.
Уый ма банысан кодта, зæгъгæ, хиды арæзтады рæстæджы фæзындысты æнæнхъæлæджы зындзинæдтæ æмæ уыдон афæстиат кодтой йæ арæзтады æмгъуыд. Райдианы аразджытæ зæххы бур кæнгæйæ, сæмбæлдысты къæдзæхдурыл æмæ бахъуыд бургæнæн ифтонггарзы хъомысджындæрæй баивын. Проблемæтæ фæзындис, æвзæр боныгъæдтæ кæй ахаста, уый тыххæй дæр. Афтæ ма хиды иу мого аразгæйæ бетоны маркæ проектон домæнтæн дзуапп кæй нæ лæвæрдта æмæ йæ ногæй аразын кæй бахъуыд уый дæр. Куыстыты райдианы иуварс æрцыдысты æддагон специалистты æрбахонынимæ баст проблемæтæ æмæ ныр хид арæзт цæуы фæндагон управленийы тыхтæй æмæ куыстытæ цæуынц æнæкъуылымпыйæ.
Министр куыд загъта, афтæмæй хидыл фыццаг машинæтæ ацæудзысты ацы аз сæрды мæйты. Официалонæй та йæ гом кæнынмæ хъавынц азы кæроны. Йæ ныхæстæм гæсгæ æртыккаг æнцойгæнæн демонтаж кæй æрцыд, уымæ гæсгæ цы рæстæджы ныффæстиат сты, уый баххæст æрцыдис æмæ ныр куыстытæ цæуынц графикмæ гæсгæ. Йæ арæзтадмæ цæуы лæмбынæг хъусдард. Дæлведомствæйон организаци – капиталон арæзтады управленийы специалисттæ æрвылбон дæр вæййынц объектты æмæ контроль кæнынц куыстыты процессыл, сæ гъæдыл æмæ æмгъуыдтыл. Зындгонд куыд у афтæмæй зæронд хид арæзт æрцыд 1893 азы æмæ йын уыдис стыр нысаниуæг. Ахъаз кодта горæты рæзтæн, афтæ ма ссис йæ фенддаг бынæттæй сæ иу. Фæлæ рæстæг куыд цыдис, афтæ хид дæр зæронд кодта æмæ йыл тæссаг уыдис машинæтæ цæуынæй.
Пресс-конференцийы дзырд цыдис нæ горæты Харебаты Исахъы уынджы цы аварион корпустæ ис, уыдоны тыххæй дæр. Зындгонд куыд у, афтæмæй уыдоны цæрджытæн ацы бонты, ног цæрæн хæдзары арæзтад хаст æрцыдис 2026 азмæ. Министр куыд æмбарын кодта, афтæмæй проблемæтæ сæвзæрдис, цæрджыты кæм æрцæрын кæной, афтæ ма бирæ фарстыты иу хъуыдымæ æрцæуын сæ бон кæй нæу, уый тыххæй. Афтæмæй та ног бирæфатерон хæдзары арæзтад райдайын план цыдис 2024 азы. Министр куыд загъта, афтæмæй куыддæр цæрджыты æмæ горæты администраци къухтæ æрфыссой рæстæгмæ сæ æндæр бынæтты æрцæрын кæнын æмæ цæрæнуат дих кæныны тыххæй сразыдзинæдтыл, афтæ нæ бон уыдзæн ацы фарстмæ æркæсын æмæ йæ Инвестпрограммæмæ бахæссын. “Куыд хъуамæ ныппырх кæнæм, кæм цæрынц, уыцы хæдзары. Горæты администрацийы куыд зæгъынц, афтæмæй сæм нæй уыйбæрц сæрибар цæрæн фонд, цæмæй цалынмæ хæдзар арæзт цæуа, уæдмæ цæрджыты уым æрцæрын кæной. Ис фатертæ микрорайон “Хурзæрин”-ы, фæлæ уыдон сты тынг цъус. Афтæ ма администрацийæн нæй финансон фадæттæ, цæмæй алы бинонтæн баххуырсой фатертæ æмæ сын сæ аргъ фидой, хæдзары арæзтад цы дыууæ азы цæудзæн, уыцы æмгъуыдты,”- загъта министр. Уыимæ ма банысан кодта, зæгъгæ, иу цæрæг дæр куынæ сразы уа, аварион хæдзарæй æндæр бынатмæ рацæуыныл, уæд дæр ведомствойæн йæ бон нæу бæстыхайы пырх кæнынмæ бавналын. Афтæ, уæдæ иу ныхасмæ куынæ æрцæуой, уæд ног хæдзары арæзтадмæ æрывналæн нæй. Уымæн æргъæвд æрцыдис йæ арæзтад дæр.
Министры ныфс ис проблемæтæ скъуыддзаг кæй æрцæудзысты 2026 азмæ, цæмæй та ног хæдзары арæзтад æргъæвд ма æрцæуа æндæр æмгъуыдмæ.
Елдзары фырт куыд загъта, афтæмæй арæзтадон æрмæг таможнæйыл ласыны тыххæй нал æвзарынц зындзинæдтæ. Ацы фарст сæ разы карзæй кæй лæууыд, уымæ гæсгæ арæзтадон куыстытæ фæфæстæдæр сты. Ныр хъуыддаг йæ бынатæй феггуырст æмæ кæронмæ фæуыдзысты, фаронæй чи рахызтысты, уыцы объектты. Уыдон та сты горæты ног хиды арæзтад, Знауыры арæзтцæуæг цæрæн корпус æмæ Мзиугомы лагерь сывæллæттæн. Тагъд рæстæджы иннæ объектты арæзтадон куыстытæм дæр æрывналдзысты. Уыдон, сæйраджыдæр сты Ирæтты уынджы кæрон бирæфатерон хæдзæртты арæзтад. Ацы азы арæзтцæуæг объекттæм ма хауы Едысы донуадзæны реконструкци. Уый рагæй дæр дзуапп нал дæтты горæты цæрджыты домæнтæн, уымæ гæсгæ домы стыр куыст бакæнын.
Бестауты Валя
