Филологон зонæдты кандидат, профессор Дзабиты Зарбег æрмæст æвзаг зонынады нæ фæллой кæны, фæлæ у къорд аивадон чиныджы автор дæр. Æхсæнадон-политикон темæйыл ын цы уацтæ фæзыны, уыдоны æвзары нæ адæмы раз лæууæг судзагдæр фарстытæ. Цымыдис кæны йæ адæмы, уæлдайдæр та кæм райгуырд, уыцы Чеселтгомы ивгъуыд дугмæ æмæ бирæ æнæзынд æрмæджытæ рахæссы кæсæджы размæ.
Зарбеджы йæ адæм хорз зонынц, куыд адæмон медицинæйы фæдыл къорд чиныджы автор, афтæ дæр. Æрæджы йын мыхуыры рацыд уырыссаг æвзагыл “Терминология народной медицины в осетинском языке,” зæгъгæ. Чиныг ног куыст нæу авторæн – уый размæ та дыууæ хатты мыхуыры рацыд ирон æвзагыл, 1995 азы Дзæуджыхъæуы, 2018 азы та Цхинвалы æмæ дзурæг у, ахсджиаг куыст кæй у, æмæ йæ адæм кæй агурынц, ууыл. Ныр, уырыссаг æвзагыл рацæугæйæ, йæ кæсджытæ зынгæ кæй фæфылдæр уыдзысты, уый дызæрдыггаг нæу.
Зындгонд куыд у, афтæмæй адæмон медицинæмæ цымыдис кодтой рагзамантæй фæстæмæ. Медицинæйæн ма примитивон характер куы уыдис, уæд рынчынæн хос кæныны хъуыддаг сæхимæ истой дæснытæ æмæ хъæууон хосгæнджытæ.Уыдон нымадтой, зæгъгæ, алы низæн дæр ис йæхи бардуаг. Цæвиттон, афтæ нымадтой, зæгъгæ, хицæн хæцгæ низты бардуаг у Аларды, емынæйы та, зæгъгæ, æрвиты Хуыцау йæхæдæг. Адæймагмæ-иу цавæрдæр низ куы фæзынд, уæд-иу уым аххосджын кодтой хингæнджытæ æмæ кæлæнгæнджыты дæр.
Уыдæттæм нæ кæсгæйæ, адæмон медицинæ бирæ æнусты дæргъы пайда кодта хос кæныны алыгъуызон амæлттæй æмæ уыцы амæлттæ æмæ фæрæзтæ, рæстæджы цыдимæ сæ рæстдзинад фидардæр кодтой.
Ирон адæмон медицинæйы истори бирæ хосгæнджыты зоны æмæ сын адæмы `хсæн уыдис стыр кад. Уыдон, адæймаджы низæн хоскæнгæйæ, пайда кодтой алыгъуызон кæрдæджытæй, фæлæ уæддæр сæ бон уыди йæ апарахат кæнын æруромын. Хосгæнджытæ пайда кодтой бирæ алыгъуызон кæрдæджытæй. Зыдтой, кæцы низæн цахæм кæрдæджытæй ис сдзæбæхкæнæн.
Хъыгагæн, нæ адæмы царды социалон-экономикон уавæртæ фæстаг æнусы кæй фæивтой, медицинæ размæ кæй рацыд, уымæ гæсгæ рох цæуынц хос кæныны бирæ адæмон фæрæзтæ, кæцытæн абон дæр хъуамæ уыдаид стыр нысаниуæг. Уыдонимæ сæфынц не ‘взагæй адæмон медицинæйы бирæ терминтæ.
Фæлæ ныртæккæ дæр, медицинæ размæ куы цæуы, уæддæр хосгæнæн кæрдæджыты ныса-ниуæг у иттæг стыр. Зæгъæн ис, æппæт хосгæнæн препараттæн се `мбисы кæй цæттæ кæнынц зайæгойтæй.
Дзабиты Зарбег йæ ацы куысты йæ разы хæс æрæвæрдта низты нæмттæ æрæмбырд кæнын æмæ уыдонæй рынчынтæн ивгъуыд заманты хос кæныны фæрæзтæ, афтæ ма рæстæджы размæцыдимæ адæмон медицинæйы терминологийы рæзт æмæ хъæздыгдæр кæныны процессмæ хъус æрдарын.
Автор рагæй цымыдис кæны ацы фарстмæ. Æрмæг æмбырд кодта Ирыстоны хъæуты, куыд йæхæдæг, афтæ зонадон экспедициты рæстæджы дæр. Медицинон терминологийы æмрæнхъ æмбырд кодта адæмон медицинæимæ баст фразеологион дзырдбастытæ, æмбисæндтæ, аргъæуттæ, легендæтæ.
Адæмон медицинæйы терминтæ чиныджы равæрд æрцыдысты низтæм гæсгæ. Цæвиттон, хуылфы низты лексикæ хаст æрцыд фыццаг сæргондмæ, хирургион терминологи – 2 сæргондмæ, сæр, хъус, хъуыр, фындз æмæ цæстыты низтимæ баст лексикæ – 3 сæрмæ, æмæ цармы низты лексикæ та – 9 сæргондмæ. Автор лæмбынæг æвзары, куыд хосгæнæн кæрдæджыты нæмтты равзæрд æмæ сконд, афтæ ма цы низтæн хос кæнынц æмæ сæ куыд сцæттæ кæнын хъæуы, уыдæттæ. Нымайы дзы иууыл хъæуæгдæр хосгæнæн кæрдæджыты нæмттæ.
Авторы чиныджы базонгæ уæвæн ис, цæрæгойтæ арæхдæр цы низтæй рынчын кодтой, уыдоны равзæрд æмæ сын цахæм кæрдæджытæй, хосгæнæн фæрæзтæй хос кодтой, уыдæттимæ, афтæ ма адæмон медицинæйы ирон-уырыссаг терминологийы дзырдтимæ дæр.
Æмæ ма æнæзæгъгæ нæй, чиныг бирæ хосгæнæн зайæгойты къамтæй дæр ифтонг кæй у, уый тыххæй.
БИАЗЫРТЫ Роланд
