Бӕстӕйы сæргълæууæг Гаглойты Алан эксклюзивон интервьюйы райдианы æрыгон журналистмæ бахатыд, дыууӕ паддзахадон ӕвзаджы нæм ис ӕмӕ нӕ интервью дӕр дыууӕ ӕвзагыл ауадзӕм, зӕгъгӕ.

Президенты бафарстой, зӕгъгӕ, дын чысылӕй фӕстӕмӕ цахӕм бӕллицтӕ уыд, цы дын дзы сӕххӕст ӕмӕ дзы хъарм мысинӕгтӕй цахӕмтӕ баззадысты. Гаглойты Алан йӕ дзуаппы банысан кодта, зӕгъгӕ, алкӕмӕндӕр бӕллицтӕ фӕзыны сабибонты ӕмӕ стӕй куыд рӕзы, афтӕ йын ивынц. «Сывӕллоны бӕллицтӕ фылдӕр баст вӕййынц номдзыд спортсментимӕ, ӕмзӕххонтимӕ, хъайтартимӕ, хӕстонтимӕ. Зӕгъӕм, бирӕ лӕппуты бӕллиц уыд Плиты Иссӕйы хуызӕн хӕстон суӕвын. Юрий Гагарин космосмӕ куы атахт, уӕд та сывӕллӕтты бӕллицтӕ фӕфылдӕр сты – бирӕты ӕрфӕндыд космонавт суӕвын. Мӕнӕн мӕ бӕллиц уыд футболист суӕвын».

– Еныр фӕкӕсыс футболмӕ кӕнӕ спорты ӕндӕр хуызтӕм?

– Хъыгагӕн, мын уыйбӕрц рӕстӕг нал ис, мӕ хъус сӕм тынг нал дарын. Стӕй ма чидӕртӕ спортӕй бизнес аразынмӕ хъавынц ӕмӕ ахӕм уавӕрты цымыдисон нал вӕййы. Куыд зонӕм, афтӕмӕй нӕ спортсменты фидӕн баст вӕййы Уӕрӕсеимӕ. Абоны бон та дунейы спорты хъуыддаг мӕгуырау у, политиктӕ йыл тынг æндавынц. Акӕсӕм ма уӕрӕсейаг спортсментӕм, сӕ фӕндӕгтӕ сын куыд ӕхгӕнынц – гимн цӕгъдын нӕ уадзынц, тырыса хӕссыны бар сын нӕй. Кӕд ӕмӕ спортуарзджытӕ ахӕм зындзинӕдтимӕ ӕмбӕлынц, уӕддӕр спорт ӕнӕмӕнг у рӕзгӕ фӕлтӕрӕн. Фӕсивӕд цӕмӕй ӕнӕниз ӕмӕ хъаруджын уой, уый тыххӕй спорт ӕнӕмӕнг хъæуы.

– Ныры дуджы фӕсивӕд ӕмӕ ма хистӕр кары адæймӕгтӕ дæр се ‘ргом аздӕхтой нырыккон техникон фӕрӕзтӕм. Фӕлӕ уӕддӕр чиныгкӕсджытӕ дӕр дзӕвгар сты. Куыд кӕсыс ацы проблемӕмӕ?

– Ӕмбӕхсинаг нӕу, раздӕр чингуытӕ фылдӕр кастысты, уӕлдайдӕр та советон дуджы. Ныры фӕсивӕды фылдӕр хай чингуытӕ нӕ, фӕлӕ газеттыл дӕр сӕ цӕст нал ахӕссынц – ӕрмӕстдӕр ма сӕ кӕсынц хистӕр кары адӕм. Ацы проблемӕ ӕрмӕст махмӕ нӕй – ӕгас дунейы ис ахӕм тенденци. Кӕд ӕмӕ нырыккон техникон фӕрӕзтӕ чингуытыл ӕмӕ газеттыл фӕрсырдӕм ахӕцыдысты, уӕддӕр сын ӕввахс рӕстӕджы кӕронмӕ сӕ бынат нӕ байсдзысты. Гӕххӕттыл фыстӕй адӕймаг информаци тагъддӕр бахъуыды кӕны.

Махӕн ма ноджы ис мадӕлон ӕвзаг бахъахъхъӕныны проблемӕ дӕр ӕмӕ йыл ӕппынӕдзух хъӕуы кусын. Ӕнӕмӕнг кӕсын хъӕуы Къостайы, Секъайы, Цомахъы, Гафезы, Грисы ӕмӕ иннӕ номдзыд фысджыты уацмыстӕ ӕмӕ ӕмдзӕвгӕтӕ. Уыцы литературон хӕзнаты фӕрцы арфдӕр бамбарӕн ис уарзондзинадӕн, ӕмгардзинадӕн, Райгуырӕн бӕстӕйӕн лӕггад кӕ-нынӕн. Нӕ мадӕлон ӕвзагыл ахӕм диссаджы фысджыты куы нӕ кӕсӕм, уӕд ӕй нӕ бахъахъхъӕндзыстӕм. Алы адӕймаг дӕр хӕсджын у, цӕмӕй йӕ мадӕлон ӕвзаг зона.

– Уӕ бинонтӕн ма дын рӕстӕг баззайы?

– Ацы проблемӕимӕ, мӕнмӕ гӕсгӕ, алкӕцы президент дӕр ӕмбӕлы. Алы сывӕллоны дӕр фӕнды, цӕмӕй йӕ фыд йӕ цуры фылдӕр рӕстӕг ӕрвита. Мӕнӕн та ныр уыцы фадат нӕй ӕмӕ мӕхицӕн дӕр зын вӕййы. Ӕз ӕй развӕлгъау зыдтон, президенты куыст мын мӕ рӕстӕг иууылдӕр кӕй исдзӕн. Фӕлӕ мӕ ацы хъуыддаджы мӕ бинонтӕ тынг ӕмбарынц ӕмӕ сӕ стыр бузныг дӕн.

– Хуссар Ирыстоны ӕрдз рӕсугъд у ӕмӕ ма нӕм ис хорз климат. Азӕй-азмӕ нӕм туристты нымӕц фылдӕр кӕны. Фӕлӕ, хъыгагӕн, не ‘мбӕстӕгтӕй бирӕтӕ, ӕрдзы хъӕбысы уӕвгӕйӕ, сӕ фӕстӕ нӕ бафснайынц, алыгъуызон брӕттӕ кӕритӕй ныууадзынц. Ахӕм фӕткхалджыты карздӕрӕй бафхӕрынӕн исты мадзӕлттӕ ист ӕрцӕудзӕн?

– Фарон тыхон структурӕтæн бахӕс кодтон, цӕмӕй нӕм цы культурон объекттӕ ӕмӕ историон цыртдзӕвӕнтӕ ис, уыдоны алфæмблай бафснайой. Бантыст сын дзӕвгар бынӕттӕ бафснайын ӕмӕ уый фӕстӕ туристтӕ уыдысты тынг райгонд, банысан кодтой, ома кӕцыдӕр цыртдзӕвӕнты хуызӕттӕ уынгӕ дӕр кӕй никуы фӕкодтой.Ӕрдзы хъӕбысы уӕвгӕйӕ, йӕ фӕстӕ чи нӕ бафснайы, уыдоны ӕнӕмӕнг ӕфхӕрын хъӕуы. Милицийы фадыгон инспекторты бахӕсджын кодтам, цӕмӕй бӕлвырд кӕной ахӕм фӕткхалджыты, семӕ профилактикон мадзӕлттӕ уадзой, ивар сӕ кӕной. Ацы проблемӕ алкӕмӕдӕр хауы ӕмӕ йӕм йӕ хъус алы ӕмбӕстаг дӕр хъуамӕ дара. Дзыллон информацийы фӕрӕзтӕй дӕр курӕг дӕн, цӕмӕй арӕхдӕр дзурой ацы проблемӕйыл.

– Президент уӕвгӕйӕ дӕ къухты сӕйрагдӕр цы ӕнтыст бафтыд ӕмӕ ма саразинаг хъуыддӕгтӕй ахсджиагдӕр цы у?

– Алчи йӕ нӕ зоны, фӕлӕ инаугурацийы фӕстӕ цыппар мӕйы дӕргъы скъуыддзаг кодтам референдумимӕ баст фарста. Уымӕн ӕмӕ мӕ размӕ хицауады рамбулын фӕндыд референдумы фӕрцы, фӕлӕ сын нӕ рауад. Уый фӕстӕ нӕм фӕдзырдтой нӕ уӕрӕсейаг коллегӕтӕ ӕмӕ нын бамбарын кодтой, зæгъгæ, ныры уавӕрты референдумы фарста рӕстӕгмӕ фӕуадзын хъӕуы. Ома, цалдӕр мӕйы бахъуыдыстӕм хиаразгӕ проблемӕ аскъуыддзаг кӕныныл. Абоны бон ӕй уынӕм, дуне куыд схӕццӕ ӕмӕ мах нӕ референдумимӕ нӕ хуссарварс сыхӕгтӕн фадат радтаиккам, цӕмӕй та нӕм хӕстӕввонгӕй ныкомкоммӕ уыдаиккой.

Кусын ма райдыдтам Уӕрӕсейы казначействойы кусджыты актты фӕдыл. 2021 азӕй фӕстӕмӕ басгӕрстыты рӕстӕджы уыдон цы рӕдыдтытӕ сбӕрӕг кодтой, уыдонӕй иу дӕр ничи рараст кодта. Абоны онг уыдонæн рараст кодтам сæ 74% бӕрц ӕмӕ дарддӕр дӕр кусӕм сӕ аиуварс кӕныныл.

Ӕрбаййӕфтон ма мӕгуырау уавӕры нӕ тыхон структурӕты дӕр. Раздӕры хицауад уыйбӕрц ӕнӕраст къахдзӕфтӕ сарӕзтой ӕмӕ тыхон структурӕты цъыфы бын фӕкодтой. Уыдон та кӕддӕриддӕр уыдысты æмæ сты цӕрджыты ныфс, хъахъхъӕдтой сӕ ӕддагон ӕмӕ мидӕггагон знӕгтӕй.

Зӕрӕмӕджы контролон-уадзӕн пункт не ‘мбӕстӕгтӕн рагӕй фӕстӕмӕ у проблемон. Мӕ размӕ президенттӕ дӕр ацы фарстыл ӕнгом куыстой, фӕлӕ дзы ницы хуыздӕр кодта. Ныр нӕ уӕрӕсейаг коллегӕтимӕ бадзырдтам ӕмӕ ӕрцыдыстӕм ахӕм хъуыдымӕ, цӕмӕй ацы пункт реконструкци æрцæуа. Арӕзтадон куыстытӕ райдайдзысты ацы аз.

Культурӕйы фадыджы дӕр нын ис ӕнтыстытӕ – цӕуынц нӕм уазӕгуаты делегацитӕ, сфӕлдыстадон коллективтӕ.

Тагъд рӕстӕджы байгом уыдзæн ног консервгæнæн завод. «Вибромашинӕ»-йы территорийы та бакӕндзысты ног куыстуат, кӕцыйы араздзысты дурæй плитæтæ. Ныфс нӕ ис, фидӕны нӕм ноджы фылдӕр куыстуӕттӕ кӕй фӕзындзӕн, фылдӕр проекттӕ кӕй сфидар кӕндзыстӕм.

Конструктивон критикӕ кӕддӕриддӕр пайда у. Фӕлӕ критикӕ гӕдыныхӕсты бындурыл арӕзт куы уа, цъыф калынмӕ куы ахиза, уӕд уый раст нӕу.

– Хуссар Ирыстон ӕмӕ Гуырдзыстоны ‘хсӕн уавӕр бирӕ бӕстӕтӕ хъавынц скарз кӕнынмӕ. Куыд дӕм кӕсы, тӕссаг у дестабилизацийӕ?

– Ныгуылӕн бӕстӕтӕ ӕргомӕй райдыдтой дзурын, зӕгъгӕ, Уӕрӕсейыл хъуамӕ фӕуӕлахиз уӕм хӕсты быдыры. Махмӕ дӕр хӕццӕ кодтой ӕртхъирӕнтӕ, хъавыдысты дыккаг фронт бакӕнынмӕ. Фӕлӕ дзы тӕссагӕй ницы ис. Уӕрӕсеимӕ нын ис 130 бадзырды бӕрц, уыдонимӕ – ӕдасдзинады фӕдыл дӕр. Ома, Хуссар Ирыстонмӕ исчи куы ‘рбабырса, уӕд нымад цӕудзӕн, куыд Уӕрӕсемӕ бабырстой, афтӕ.

Не знӕгтӕ уӕддӕр ӕнцад нӕ лӕууынц ӕмӕ уымӕн ӕвдисӕн сты арӕнты ӕрцӕугӕ провокацитӕ. Ӕрӕджы арӕнхъахъхъӕнджытӕ маргӕ дӕр акодтой иу гуырдзиаг фӕткхалӕджы, кӕцы нӕ коммӕ каст ӕмӕ сыл йӕ автомашинӕ баскъӕрдта. Ахӕм провокацитӕ дарддӕр дӕр араздзысты ӕмӕ сӕм хъуамӕ цӕттӕ уӕм. Стӕй ма Гуырдзыстоны ис ахӕм деструктивон тыхтӕ, кӕцытӕ хъавынц паддзахадон фӕфӕлдӕхт саразынмӕ. Ӕмӕ уыцы нацистон хъуыдыйыл хӕстон къордтӕ куы схицӕуттӕ уой, уӕд ӕй алчидӕр зоны, Саакашвилийӕ хуыздӕр кӕй нӕ уыдзысты. Куыдфӕнды ма уа, уӕддӕр махӕн нӕ ӕдасдзинад баст у Уӕрӕсеимӕ ӕмӕ цалынмӕ Уӕрӕсейы Федераци уӕвынад кӕна, уӕдмӕ махӕн дӕр тас нӕу.

– Республикӕ Хуссар Ирыстоны хӕдбардзинад банымадтой ӕхсӕз бӕстӕйы ӕмӕ ма дарддӕр куыст цӕуы ацы хъуыддагыл?

–  Ныры уавӕрты нӕ дипломаттӕн зын у кусын, уымӕн ӕмӕ фӕсарӕйнаг бӕстӕты разамонджытыл тынг ӕндавынц ныгуылӕн бӕстӕтӕ ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ проблемӕтӕ никӕйы хъӕуы. Ӕвӕццӕгӕн, сӕрмагонд ӕфсӕддон операцийы фӕудимӕ ацы фарстатыл ӕнцондӕр уыдзӕн кусын. Фӕлӕ уӕддӕр архайӕм, агурӕм фӕндӕгтӕ ӕмӕ бастдзинӕдтӕ фӕсарӕйнаг бӕстӕтимӕ. Тагъд рӕстӕджы нӕм уазӕгуаты хъуамӕ ӕрцӕуой Сирийаг Арабаг Республикӕйы хъахъхъӕнынады министрады минӕвӕрттӕ. Бастдзинӕдтӕ ма аразӕм Республикӕ Беларусиимӕ дӕр. Цалдӕр боны размӕ РХИ-ы Уӕлвӕткон уавӕрты министрады командӕ хайад райста ерысты Беларусы. Хъавӕм ма бадзырдтӕ бафыссынмӕ цалдӕр бӕстӕимӕ, фӕлӕ уыдоныл бӕстонӕй фӕстӕдӕр ӕрдзурдзыстӕм.

– Дӕхӕдӕг дӕр ХИПУ-йы рауагъдон уыдтӕ ӕмӕ дæм ардӕм ӕрбахизгӕйӕ цахӕм ӕнкъарӕнтӕ фӕзыны?

– Мӕнӕн мӕ цӕстытыл ауайынц нӕ уӕззау рӕстӕджытӕ. Сымах ӕй куы зониккат, раздӕримӕ абаргӕйӕ куыд хорз уавӕрты ахуыр кӕнут, уӕд абоны бонӕн стырдӕр аргъ кӕниккат. Мӕ зӕрдӕ уын зӕгъы, цӕмӕй уӕ ахуыр хорзӕй фӕуат ӕмӕ мӕнӕн ацы университетмӕ цы хъармдзинад уыд, ахӕм ӕнкъарӕнтӕ фидӕны сымахӕн дӕр баззайой.

– Арӕх фӕкӕсыс ХИПУ-йы телеуынынады алӕвӕрдтӕм?

– Кӕсын уын уӕ алӕвӕрдтӕм дӕр ӕмӕ ПТРК «Ир»-мӕ дӕр регулярон æгъдауæй, фӕлӕ интернеты кӕнӕ Телеграмы. Уымӕн ӕмӕ мын рӕстӕг алыхатт нӕ вӕййы ӕмӕ хӕдзармӕ куы бацӕуын, уӕд сӕм бакӕсын. Ӕдӕппӕт мын ӕнӕкастæй баззадаид цалдӕр алӕвӕрды.

 

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *

Этот сайт использует Akismet для борьбы со спамом. Узнайте, как обрабатываются ваши данные комментариев.