Фæстаг рæстæджы Уæрæсейы апарахат ахæм хæцгæ низ, куыд фадынæг. Ацы низæй фæрынчыны цаутæ рабæрæг сты цыппор регионæй фылдæры. Цæгат Кавказы уавæр иууыл мæгуыраудæр у Дагъыстаны. Ацы низæй фæрынчыны цаутæ ис Цæгат Ирыстон-Аланийы дæр. Махмæ, Хуссар Ирыстоны та регистраци æрцыд фыццаг цау.
Хуссар Ирыстоны фæлхасадон хъусдарды фæдыл комитеты сæрдар Коцты Маринæ нын ацы низы фæзынды фæдыл куыд радзырдта, афтæмæй уагъд æрцыдысты эпидемийы ныхмæ æппæт мадзæлттæ дæр, цæмæй сбæрæг кæной, низ парахат кæнынæй тæссаг кæмæй у, ахæм адæймæгтæ æмæ изоляци æрцæуой.
Фадынæг у бæрзонд контагиозон инфекцион вирусон низ. Уый æнæниз адæймагыл бахæцы рынчын адæймагæй уæлдæф-сæты руаджы.
Фадынæгы клиникон бæрджытæ сты бæрзонд температурæ – 40 градусы онг, комарынджы æмæ уæллаг улæфæн органты сæтцъары барæсыд, хъуыры рыст, сур хуыфт, æхснырсæг, конюктивит, цармы сырх тæппыты рафаст, кæцы райдайы цæсгомæй æмæ дарддæр апарахат вæййы гуыр æмæ къæхты `рдæм.
Фадынæджы инкубацион рæстæг у 10-14 боны. Рынчынæй низ бахæцынæй тæссаг у 8 боны дæргъы – вирус йæ алыварс уæлдæфмæ хауын æмæ буар фадын куы райдайы, уымæй 4 боны раздæр æмæ фæвæййы, буар фадын куы райдайы, уымæй 4 боны фæстæдæр.
Ацы низы ныхмæ нырма ницы спецификон хос цæуы. Уый нымад цæуы сывæллæтты инфекцийыл, фæлæ дзы рынчын кæнынц хистæр кары адæймæгтæ дæр æмæ йæ бирæ зындæрæй сфæразынц.
Коцты Маринæ куыд зæгъы, афтæмæй ацы низ тæссаг у æндæр уæззау низтæ расайынæй: рæуджыты судзаг – пневмони, бронхит, гепотит, синусит, пиелонефрит, цæсты низ креатиты формæйы, кæцыйы фæстиуæгæн гæнæн ис фесæфа цæстырухс, æндзыгниз, фæхъыгдард вæййы нуæртты системæ – менингоэнцефалит, энцэфалит æмæ æндæр ахæмтæ. Кæд æмæ адæймаг прививкæ нæ сарæзта, уæд рынчынимæ контакты фæстиуæгæн фæрынчын уæвыны тасдзинад у 100 проценты. Ацы тæссаг инфекцийæ хи сæдас кæныны иунæг эффективон фæрæз у сывæллæттæ æмæ хистæр кары адæймæгтæн фадынæджы ныхмæ вакцинæ скæнын. Цы вакцинæтæй пайда цæуы, уыдон организмæн фадат дæттынц бирæрæстæгон иммунитет бакусынæн. Цæрджыты 95-98 процентæн вакцинаци скæнын та аразы фадынæджы ныхмæ, афтæ хуыйнæг, коллективон иммунитет.
Нæ республикæйы хосгæнæн-профилактикон организациты зонæнтæм гæсгæ фадынæджы ныхмæ прививкæтæ аразын нырма æмбæлон æмвæзадыл нæй. Цæвиттон, 2022 азы сывæллæтты `хсæн фадынæджы ныхмæ прививкæтæ аразын национ къæлиндармæ гæсгæ планон иммунизаци уыдис æрмæстдæр 63,3 проценты, ревакцинаци та – 55 проценты. Уыимæ иумæ 2019 азы, Гуырдзыстоны ацы низ куы сытынг, уæд арæнтæм хæстæг районты цæрджытæ иммунизаци кæй æрцыдысты, уымæ гæсгæ нæ республикæйы территоримæ нæ æрбаирвæзт.
Ныртæккæ нæ республикæйы эпидемиологион уавæр фæвазыгджындæр уæвыны тасдзинады уавæртæ гæнæн ис суой:
Сывæллæттæ æмæ хистæр кары цæрджыты `хсæн фадынæджы ныхмæ прививкæтæ аразыны ныллæг æмвæзад;
– Уæрæсейы фадынæгæй фæрынчыны цауты рæзт;
– цæрджытæ активонæй миграци кæй кæнынц, уый фæстиуæгæн низы æрбаирвæзт республикæмæ æмæ æндæр ахæмтæ.
Фадынæгæй фæрынчын уæвгæйæ кæнæ ахæм рынчынимæ контакт кæнгæйæ, æнæмæнг фехъусын кæнын хъæуы фадыгон дохтырæн. Бирæ хатт дохтыры бахъæуы æрмæстдæр рынчыны басгарын æмæ анамез æрæмбырд кæнын, цæмæй æнæрæдыдæй сæвæра фадынæджы диагноз æмæ снысан кæна симптоматикон æгъдауæй схос кæнын.
Кæд æмæ бинонтæй исчи рынчын у фадынæгæй, уæд æххæст кæнын хъæуы хи бахъахъхъæныны ахæм мадзæлттæ:
– рынчыны максималонæй сизоляци кæнын, йæ буар куы рафада, уымæй цыппар боны раздæр æмæ уымæй цыппар боны фæстæдæр æмгъуыдмæ. Нæй йæм гæнæн цæуын, йемæ æмбæлын;
– ахсджиаг у, прививкæ арæзт кæмæн нæй, уыдоны рынчын адæймагæй ахицæн кæнын;
– экстренон æгъдауæй вакцинаци скæнын.
БЕСТАУТЫ Валя
