Ног бæстæмæ бахаугæйæ, адæймаг зын уавæры вæййы. Фыццаджыдæр уымæн, æмæ кæм дæ, уыцы бæстæйы æвзаг алыхатт нæ фæзонæм, бахъæуы нæ тæлмацгæнæг, Интернет, зонгæты æххуыс. Хъуамæ Уæрæсейы туристтæн уый уа уæлдай зындæр, бирæ адæмыхæттытæ æмæ нæм бирæ алыхуызон æвзæгтæ кæй ис, уый тыххæй. Фæлæ цæй, турист, дæ худ хæрдмæ ‘ппар! Уæрæсейы паддзахадон æвзаг у уырыссаг – æмæ йæ адæмтæ, йæ фæндагамонæнтæ æмæ бынатамонæнтæ фыст цæуынц уырыссагау. О, фæлæ туристтæй уæлдай, уыцы хабар æвзæр у, æндæр æвзаг кæмæн ис, уыцы адæмыхаттытæн. Райдыдтам тох кæнын нæхи æвзагыл мах дæр – ирон адæм. Æхсæнад базмæлыд, батыхст, фæсидт кæрæдзимæ – ирон æвзагæн нырыккон царды бынат скæнæм, зæгъгæ. Бузныг! Бирæ фаутæ ис æрхæссæн, ацы фарстайыл чи архайы, уыдонмæ, фæлæ уыцы фаутæ арæхдæр фæхæссынц, бынтон чи ницы кусы, уыдон…
Стыр хъуыддаг – æрæджы социалон хыз Телеграмы фæзынд гæнæн интерфейс ирон æвзагмæ раивын. Кæй зæгъын æй хъæуы, ирон фæсивæд тынг бацин кодтой уыцы хабарыл, цалынмæ йæм лæмбынæг не ‘ркастысты, уæдмæ… Кæд уым цы ‘взагæй спайда кодтой, уый æцæгдæр ирон æвзаг у, уæд мæ скъолайы та иуæндæс азы цавæр æвзагыл ахуыр кодтой? Æвзаг хорз чи зоны, уыдон æй бамбардзысты, стыр рæдыдтытæ кæй скодтой интерфейсы тæлмацгæнджытæ. Фæлæ йæм æвзæрдæр чи арæхсы, уыдоны тынгдæр рæдийын кæнæм.
Сæрмагондæй социалон хызтæ ирон æвзагмæ тæлмац кæнын у тынг хорз хъуыды. Кæй зæгъын æй хъæуы, нæ рæстæджы æвзаг парахат кæнынæн уый у цыхуыздæр æрхъуыды. Фæлæ йæ хъуамæ куыдхуыздæрæй æххæст кæнæм. Мæ зæрдæ дарын, тагъд рæстæджы уыцы социалон хызимæ уавæр кæй фæхуыздæр уыдзæн, æмæ нæ бон уыдзæн æрыгон фæсивæдæн раттын ног гæнæнтæ ирон æвзагæй пайда кæнынæн æрвылбон царды.
Зæрдиагæй архайы йæ райгуырæн æвзаг бахъахъхъæнын æмæ апарахат кæныныл националон телеуынынад «Осетия Ирыстон»-ы кусæг Къадзты Иринæ. Ирон журналистикæ дæр, царды бирæ æндæр фæзтау, ис зын уавæры. Æмæ дзы уымæ гæсгæ ног царды æрвылбон зын у пайда кæнын. Зын у фыссын программæтæ æмæ фæсивæды зæрдæмæ чи фæцæуа, ахæм æрмæджытæ. Фæлæ уыцы зындзинадыл цæуы архайд. Æрæджы социалон хызтæй иуы фæзынд тынг æхсызгон хабар – Дзæуджыхъæуы мэри фæсидт амалгæнджытæм, цæмæй амæй фæстæмæ сæ рекламæ дыууæ паддзахадон æвзагыл – уырыссаг æмæ ироныл кæной.
Лæмбынæгдæр куы ‘рдзурæм билингвизмы тыххæй, уæд цымæ цы у? Билингвалон принципæй абон пайда кæнынц бирæтæ. Йæ мидис та уый мидæг ис, æмæ информаци лæвæрд æрцæуа дыууæ æвзагыл: зæгъæм, видеойы дзурут ирон æвзагыл, дарддæр та уырыссаг текстæй æмбарын кæнут, цы загъд æрцыди, уый.
Иринæ куыд загъта, афтæмæй уый у стыр уæлахиз, ирон æвзаджы парахат кæныныл чи архайдта æмæ йыл хуымæтæджы чидæриддæр дзырдта, уыдонæн.
«Æвæццæгæн, ныр афæдзы бæрц дзурæм билингвизмы тыххæй – ома, æхсæнады дыууæ ‘взагæй пайда кæныныл. Æмæ мæ фæнды зæгъын стыр бузныг уыцы пабликтæн, уыцы газеттæн, уыцы каналтæн, кæцытæ парахат кодтой билингвизмы тыххæй æрмæджытæ. Уый у стыр уæлахиздзинад, адæмы хъæлæс кæй фехъуыста паддзахад. Ирон æвзагæй паддзахадон фæзыл пайда кæнын куы райдайой, уæд нæ дыууæ ‘взаджы ‘хсæн æвзарын нал хъæудзæн. Нæ бон у дыууæйыл дæр дзурын æмæ архайын».
Ахæм адæймæгтæн, куыд Иринæ, стыр аргъ кæнынц, ирон æвзагыл чидæриддæр кусы, уыдон. Йæ профессионалон фæндаг у уæрæх æмæ цымыдисаг – зæрдиагæй уæ хонæм нæ ныхасмæ.
– Иринæ, нырыккон ирон журналистикæйы уавæр уæззау кæй у, уый бæлвырд у. Фæлæ зындзинад цæй мидæг ис, уый ма нын бæлвырддæр радзур.
– Æвæццæгæн, æгас журналистикæйы уавæр абон куыд у, уый мын зын зæгъæн уыдзæн. Уымæн æмæ æз фылдæр зонгæ дæн телеуынынады куыстимæ æмæ уыцы фæзы мæ бон у дзурын ныфсджындæрæй. Абон «Осетия-Ирыстон» кæй фæзынд, уый у стыр ахъаз ирон журналистикæйæн. Уыцы стыр телекомпани 24 сахаты уадзы программæтæ ирон æмæ уырыссаг æвзагыл. Æнæ гуырысхойæ ис зæгъæн, кæй байгом кодта ирон телеуынынадон журналистикæйæн ног фæндæгтæ. Ныртæккæ ист цæуынц бирæнымæц документалон программæтæ, кинотæ ирон æвзагыл. Фæзынд цымыдисаг, эксперименталон ног контент ирон æвзагыл. Бæлвырдæй ис зæгъæн, ирон журналистикæ ног фæндагыл кæй слæууыд. Æмæ уый хорз у, æдзухдæр уый фæдзурын, æмæ, æнæмæнг, æвзагæн хъæуы ног гæнæнтæ æвдисын, пайда дзы кæнын нырыккон царды алы фæзилæнты. Телеуынынадæй дæр ис зæгъæн, кæй хауы нырыккон царды фæзилæнтæм. Кæд æмæ бирæтæ афтæ фæзæгъынц, телевизормæ нæ кæсын, зæгъгæ, уæддæр æй хъуамæ æмбарæм, уым цы контент уагъд цæуы, уый цæуы Ютубмæ, Ютубы аудитори та у тынг уæрæх.
Фæнды мæ зæгъын, кæй хъæуы фæлварын ирон æвзаджы ног формæтæ, ног контент. Мæ хъуыдымæ гæсгæ, не ‘ппæты хæс дæр у аразын ахæм контент иронау, цæмæй йæм æрыгон фæсивæд бæллой бакæсынмæ. Цæмæй афтæ ма рауайа – цыфæнды уæд, æрмæст иронау.
– Иринæ, фæстаг рæстæджы ирон æвзагыл контентæй чи пайда кæны, уыдоны нымæц цыма фæфылдæр?
– Мæнмæ гæсгæ, ирон æвзагыл контенты аудитори æцæгдæр фæфылдæр ис, уымæн æмæ фæфылдæр сты ирон æвзагмæ хъусдард, адæм – раст цыма сæ фынæйæ фехъал сты. Ныртæккæ фæсивæды фæнды иронау дзурын, хъусын, иронау кæсын æмæ афтæ дарддæр. Стæй фæпарахат сты, ирон æвзагыл контент фенæн кæм ис, ахæм бынæттæ, сты æнцондæр æмæ хæстæгдæр фæсивæдмæ. Кæй зæгъын æй хъæуы, адæм фылдæр пайда кæнынц социалон хызтæй, хабæрттæ дæр уырдыгæй базонынц, сæхи ирхæфсынмæ дæр уырдæм хизынц. Ахæм фæзтæ фылдæр кæнынц – мæнæн дæр ис мæхи Телеграм-канал, кæцыйы пайда кæнын билингвалон принци-пæй, æмæ уый бирæты зæрдæмæ цæуы, уæлдайдæр, ирон æвзаг чи ахуыр кæны, уыдоны. Дарддæр дæр архайдзыстæм.
– Нырма æрæджы «Осетия Ирыстон»-ы телеуынынады рацыд программæ «Æнцон ирон». Бирæтæм гæсгæ уыд цымыдисаг æмæ хаста æргом пайда ирон æвзаг апарахат кæнынæн. Уым телеуынынадон формæты цалдæр æрыгон адæймаджы ахуыр кодтой ирон æвзаг. Дæ хорзæхæй, Иринæ, программæйы тыххæй лæмбынæгдæр…
– Программæ «Æнцон ирон» – мæ уарзон программæ, стæй зæгъын хъæуы, æмæ зынархайд программæ. Уымæн æмæ ахуыркæнынад æмæ телеуынынад баиу кæнын, раст зæгъгæйæ, у зын хъуыддаг. Уыцы программæйы руаджы æз мæхицæн, куыд ахуыргæнæг, куыд методист, байгом кодтон ног фæндæгтæ. Куыд телеуынынады кусæг, афтæ та дзы исын цыдæр ног гæнæнтæ ирон æвзагыл контент аразынæн. Уыцы проектæй æнæмæнг дæн разы – уый у ног формат. Куыд загътон, афтæмæй фыццаджыдæр хъæуы кæнын цымыдисаг контент, цæмæй ирон æвзаг фæсивæдмæ фæхæстæгдæр кæнæм, æмæ ацы программæ уыцы домæнæн дзуапп дæтты. Фæлæ уæддæр ахæм формат бирæ зындзинæдтæ æййафы, уымæн æмæ телеуынынад ахуырадимæ дыууæ зынбæтгæ фæзы сты. Хъæуы хъуыды кæнын, кадр куыд æвæрд цæуы, рæстæгмæ гæсгæ куыд архайæм æмæ афтæ дарддæр. Стæй ахуыргæнинæгтæн дæр, кæй зæгъын æй хъæуы, камерæты бын зындæр вæййы.
Æндæр хатт куы кæнон ахæм программæ, уæд хъуамæ хуыздæр уа, уымæн æмæ ныр фендджындæр дæн.
– Стыр бузныг дын, Иринæ. Бирæ дын бантысæд.
МАМИТЫ Дианæ
