Стыр фурдӕн стыр уылӕнтӕ вӕййы – Хуыцау курдиаты комытӕфӕй цӕстуарзон хай кӕмӕн бакодта, уыцы ирон адӕм аивады кӕцыфӕнды къабазы дӕр дзыхъылӕуд никуы уыдысты ӕндӕр адӕмты ӕхсӕн. Чысылнымӕц уӕвгӕйӕ нӕ аивады архайджыты фӕрцы стыр адӕмты ӕмвӕзадмӕ раджы схызтыстӕм, стыр ӕмӕ хъомысджын уылӕнтӕ ис нӕ аивады абухгӕ фурдӕн алы къабазы дӕр.

Бирӕ цӕрдхъом ӕмӕ фӕлдисынхъом фӕлтӕртӕ уыд ӕмӕ ис абоны онг дӕр  нӕ театры, фӕлӕ дзы уӕддӕр ӕхсайӕм азты райдайӕны Мӕскуыйы Аивадон Академион Театры Немирович-Данченкойы номыл театралон скъола-студи кастфӕуӕг фӕсивӕдӕн ӕмбал на уыд – уыдон ӕндӕргъуызон рухс фӕд ныууагътой нӕ национ театралон аивады: Цоциты Къӕдзӕхмӕт, Годжыцаты Исахъ, Джусойты Хасан, Тедеты Алихан, Зӕгъойты Руслан, Галуанты Людмилӕ, Гугкаты Евелинӕ, Харебаты Федр, Джыгкайты Иван, Цӕбиты Руслан, Абайты Маирбег ӕмӕ ӕндӕртӕ. Сӕ фыццаг къахдзӕфтӕй ирон театрдзауӕн цӕстырухс, цӕстӕвӕрӕн фесты, Хуссар Ирыстоны адӕмӕн МХАТ цавӕрдӕр сыгъдӕг ирон номы ад скодта, сӕхи дӕр сын ахӕм хуызы райдыдтой хонын – «Мхаты лӕппутӕ», «Мхаты чызджытӕ». Ӕмӕ ма уыцы  чызджытӕй цардӕгас чи у, уыдон нын – нӕ курдиатджын, нӕ адӕмон артисттӕ Гугкаты Евелинӕ ӕмӕ Дзбойты Зоя ӕнӕниз ӕмӕ зӕрдӕрухсӕй бирӕ фӕцӕрӕд, фӕлӕ уыцы ӕйттмардзӕ лӕппу-фӕсивӕдӕй афтид абадт нӕ национ театралон аивад. Уыцы курдиатджын фӕсивӕды фидауцтӕй ма кӕддӕры цӕргӕ-нӕргӕ студийы удыл дӕндагӕй чи хӕцыд, уыцы фидыцы лӕг, фӕрнджын удыхъӕд ӕмӕ ӕвӕджиауы курдиаты хицау Харебаты Федр дӕр ацыд йе ‘нусон дунемӕ…

Фӕлӕ, иннӕ лӕппутау, уый дӕр йӕ фӕстӕ ныууагъта рухс ӕмӕ ӕнӕссӕугӕ фӕд. Федры ирон сценӕмӕкӕсджытӕ бауарзтой актерӕй, ӕмдзӕгъд ын кодтой йӕ диссаджы аивадӕн, ӕхцондзинад истой йӕ курдиатджын хъазтӕй, фӕстӕдӕр та сын йӕхи бауарзын кодта ӕвӕрӕг-режиссерӕй.

Мхаты фӕсивӕд сӕ райгуырӕн уӕзӕгмӕ, ирон сценӕмӕ Мӕскуыйӕ цӕттӕ, профессионалон артисттӕй куы ӕрцыдысты, уӕд сӕ дипломон спектакльтӕй сӕ иу Гоголы «Ускурын»-ы тыххӕй газетты фыстой:

«Пьесӕйы иууыл ӕнтыстджын фӕлгонц скӕнын йӕ бон бацис Харебаты Федрӕн. Уый хъазыд Жевакины ролы, ӕмӕ тынг фӕцыд сценӕмӕкӕсджыты зӕрдӕмӕ йе скӕнгӕ фӕлгонц. Харебайы-фырт авторы дӕр ӕмӕ режиссеры дӕр хорз бамбӕрста ӕмӕ йӕ Жевакин рауад иттӕг хорз…».

Афтӕ иттӕг хорз ын рауад Жевакины фӕлгонц, фӕстӕдӕр ӕй йӕхӕдӕг куы сӕвӕрдта нӕ театры сценӕйыл, уӕд дӕр. Ис зӕгъӕн, ирон театралон аивады хӕзнадонмӕ цы ӕнтыстджындӕр ӕмӕ цӕрдхъомдӕр фӕлгӕнцтӕ бацыд, уыдоны ‘хсӕн, ӕнӕдызӕрдыгӕй, аккаг бынат бацахсдзӕн Харебаты Федры Жевакин дӕр.

Иу-дыууӕ мӕйы размӕ уыдаид – Харебаты Федр уӕззау рынчынӕй йӕ царды фӕстаг бонтӕ куы нымадта, уӕд уӕрӕсейаг централон телеуынынадӕй ӕвдыстой Гоголы «Ускурын»-мӕ гӕсгӕ ӕвӕрд киноныв. Зӕрдиагӕй йӕм бакастӕн сӕрӕй кӕронмӕ. Ӕргом ӕй куы зӕгъон, уӕд – Харебаты Федры Жевакины мондагӕй. Фӕстӕдӕр, Харебайы-фырт йӕ уӕлион цардӕй куы ацыд, уӕд та, йӕ аивадон авдӕн чи уыд, уыцы,  Мӕскуыйы Аивадон Академион Театрӕн йӕхи спектакль ӕвдыстой централон каналӕй. Ӕмӕ… Нӕдӕр Федры Жевакин, нӕдӕр иннӕ фӕлгӕнцтӕ, уӕлдӕр ницӕмӕй уыдысты мах артистты саразгӕ фӕлгӕнцтӕй. Уый нӕ, фӕлӕ афтӕ зӕгъӕн дӕр ис, ацы ӕнӕмӕлгӕ драмон уацмысы мидзмӕлды ад ӕмӕ архайджыты миддуне мах артисттӕ бирӕ хуыздӕр ӕмӕ бирӕ арфдӕр банкъардтой, Гоголы цы зӕгъын фӕндыд, уый иронау хуыздӕр райхъуыст…

Нӕ республикӕйы адӕмон артист Харебаты Федры сценӕйон фӕндаг мидисджын ӕмӕ алыварсон у. У характерон актер, йӕ удысконды миниуджытӕм гӕсгӕ йын схонӕн ис лирикон актер дӕр, фӕлӕ йӕ ӕрдзон  курдиаты авналӕнтӕ афтӕ парахат ӕмӕ алыварсон сты ӕмӕ йын сценӕйы къуындӕг, райстбавӕрд фӕлгӕттӕ нӕй – цыфӕнды ролы дӕр у цӕрдхъом, тасаг, аивады домӕнтӕн – коммӕгӕс. Куыд комедион, афтӕ йӕ трагедион фӕлгноц ӕххӕст кӕнгӕйӕ дӕр никуы хъуыдис хъазыны, фӕзмыны сӕр – цыфӕнды ролы дӕр хъазгӕ нӕ, цӕргӕ кодта йӕ бӕрныуӕвӕг фӕлгонцы цардӕй.

Ӕмӕ номдзыд актер, фӕстӕдӕр зындгонд режиссеры цард ӕмӕ сфӕлдыстадимӕ бынтон ӕввахс зонгӕ чи уыд, уыдон дӕр никуы ахъуыды кодтаиккой ууыл, кӕддӕр нӕ уарзон артистӕн йӕ хъысмӕт ӕндӕр царды фӕндаг ныв кӕнынмӕ кӕй хъавыд. Паддзахадон педагогон институт каст фӕуыны фӕстӕ куыста фӕскомцӕдисон областон комитеты инструкторӕй, фӕскомцӕдисы Цхинвалы горкомы агитаци ӕмӕ пропагандӕйы хайады сӕргълӕууӕгӕй. Гӕнӕн ис ӕмӕ ацыдаид паддзахадон архайӕджы фӕндагыл, фӕлӕ йӕ уӕгъд нӕ уагъта сценӕмӕ уарзондзинад, хуыдта йӕ цавӕрдӕр уӕлтӕмӕны фидӕнмӕ. Уӕды онг дӕр бынтон иппӕрд нӕ уыд сценикон аивадӕй – скъолайы ахуыр кӕн-гӕйӕ дӕр ӕмӕ студент уӕвгӕйӕ дӕр хайад иста алыгъуызон кружокты. Театралон аивад ын йӕ зӕрдӕйы уидӕгтӕ ноджы раздӕр, фыццӕгӕм къласы ма куы ахуыр кодта, уӕд базмӕлын кодта, Тбилисы театрты ӕвӕрд спектакльтӕм кӕсгӕйӕ. Фӕстӕдӕр нӕ паддзахадон драмон театры сценӕйыл Гуыбиаты Гиуӕрги, Цхуырбаты Барис ӕмӕ ӕндӕрты хъазт куы федта, уӕд бынтон ныххауд зӕрдӕдзурӕнты суинаг лӕппу – театралон аивад арф ныххызт йӕ удмӕ ӕмӕ йӕ бӕллицты ӕндӕр фӕндтӕ нал нывӕзта.

Ӕмӕ йӕ уыцы бӕллицтӕ фӕхастой йӕ ныхыфыстмӕ – театралон аивадмӕ.

Ӕмӕ Харебаты Федр ссис ирон театры рӕбинагдӕр цӕджындзтӕй сӕ иу. Федр у, аивады ӕнӕфӕцудгӕ бынат чи ссардта, йе сфӕлдыстадон уӕлтӕмӕнад ӕмӕ ӕмбӕстагон активондзинады фӕрцы Ирыстоны разагъды лӕгты нымӕцмӕ барджынӕй чи бакъахдзӕф кодта, ахӕм ирд гоймаг. Уымӕн куыд йӕ актерон хъазты манерӕ, афтӕ, иумӕйагӕй сисгӕйӕ, ӕппӕт йе сфӕлдыстадон дуне йемыдзаг у, нырма дӕр раиртасинаг чи у, ахӕм цымыдисон миниуджытӕ ӕмӕ ӕууӕлтӕй. Зӕгъӕм, нӕ йын уыд тыхджын, нӕргӕ хъӕлӕс, фӕлӕ йӕ алы сдзырд, йӕ алы сулӕфт дӕр хъуыст театрдзаумӕ –  уый та драмон актерӕн стыр ӕрдзон хӕрзиуӕг у.

Царды афтӕ у: цал адӕймаджы ис, уалгъуызон характеры ис. Афтӕ у сценӕйыл дӕр – Белинский хуымӕтæджы куынӕ загъта, «сценӕ цард у», зӕгъгӕ. Фӕлӕ Харебаты курдиатджын артистӕн, цыфӕнды ролыл кусгӕйӕ дӕр, уый проблемӕ никуы уыд, алы хатт дӕр-иу йӕ къухы бафтыд йӕ уды ӕвӕрӕнты ахӕм райстбавӕрд ӕууӕлтӕ ссарын, йӕхи удыскондӕй ахӕм цыдӕр хай ратонын, йӕ хъайтары характерон миниуджытыл кардӕй карстау чи сфидыдтаид. Уыцы фӕлдисӕг тых ӕмӕ зӕрдӕйы хъӕздыг ӕнкъарӕн-тӕй кӕй сфӕлдыста, уыцы бирӕнымӕц ӕмӕ алыгъуызон фӕлгӕнцтӕй иу иннӕйы нӕ фӕзмы, алкӕмӕн дӕр сӕ йӕхи сӕрмагонд «ӕз», йӕхи сӕрмагонд фӕндаг ис.

Ӕмӕ ма иу цымыдисаг хабар: Гюго та афтӕ загъта, зӕгъгӕ, адӕймагмӕ курдиат дӕс проценты йедтӕмӕ куынӕ уа, уӕддӕр ын бантысдзӕн аивады бӕрзӕндтӕм схизын, нӕуӕдз проценты йӕм куыстуарзондзинад куы уа, уӕд. Харебаты Федрӕн йе сфӕлдисӕг ӕрдз дӕс нӕ, сӕдӕ проценты курдиат балӕвар кодта, фӕлӕ уӕддӕр уый никуы акаст уыцы ӕрдзон хорзӕхы цӕстӕй – уӕддӕр йӕхиуыл куыста удуӕлдайӕ, ӕвӕллайгӕйӕ. Уый та нысан кӕны бӕрндзинад. Ӕмӕ уыцы бӕрндзинад кӕддӕриддӕр бӕрзонд ӕвӕрд уыдис Харебайы-фыртӕн – фӕнды ролыл кусгӕйӕ, фӕнды – спектакль ӕвӕргӕйӕ. Уый хицӕн ӕмӕ хицӕн рӕстӕджыты куыста театры къухдариуӕгады бынӕтты дӕр – уыд театры сӕйраг режиссер, театры директор. Ӕмӕ йын алы хатт дӕр иууыл бӕрзонддӕр бынаты ӕвӕрд уыд бӕрндзинад, куыстуарзондзинад, фӕтк ӕмӕ аудгӕ ахаст. Федрӕн ӕцӕгӕлон уыдысты цӕстмӕ митӕ, куыстӕфсоны митӕ, мӕ дзул лӕвӕрд фӕцисы позици, кӕд судзыс, уӕд хъуамӕ судзай ӕмӕ басудзай кӕронмӕ.

Уымӕй дӕр… Харебаты Федр профессионалон актер уыд, фӕлӕ уӕддӕр йӕхиуыл никуы феввӕрсыд, йӕхицӕн «фаг у» никуы загъта, уӕддӕр иугӕндзон уыд агурӕнты, сфӕлдыстадон хӕтӕнты. Цыма уӕды рӕстӕджы иууыл стырдӕр ӕмӕ престижондӕр студийы рауагъдон нӕ уыд, фӕлӕ райдайӕг сфӕлдыстадон кусӕг, уыйау йӕхиуыл куыста алыварсонӕй дӕр, уӕддӕр агуырдта цавӕрдӕр ногдзинӕдтӕ  аивады ӕнӕсгӕрст къуымты, сусӕг ӕвӕрӕнты. Куыд йӕ актерон сфӕлдыстады, афтӕ йӕ режиссерон куысты дӕр. Мӕскуыйӕ режиссеры дӕсны-йадимӕ куы ӕрыздӕхт ӕмӕ италиаг реалист-драматург Джованни Вергайы «Усбирӕгъ» куы ӕвӕрдта, уӕд фӕбӕрӕг, уый кӕй уыд режиссурӕйы иударон фӕлгӕттӕ ӕмӕ иугъӕдон ӕууӕлтӕ фӕивынмӕ, «тӕлмац пьесӕтӕ» ӕвӕрыны хъуыддагмӕ ногдзинӕдтӕ бахӕссын чи нӕ уагъта, уыцы аивадон цензурӕйы рӕхыстӕ атонынмӕ цавӕрдӕр бафӕлвӕрд. Ӕмӕ, репетициты рӕстӕджы сусӕг-ӕргом ӕнӕразыдзинӕдтӕ чи ӕвдыста, уыдон дӕр премьерӕйы фӕстӕ зӕрдиаг арфӕтӕ кодтой ног режиссерӕн, аккаг аргъ ын скодтой йӕ фыццаг фӕлварӕнӕн.

Харебаты Федр цы бирӕнымӕц ӕмӕ алыгъуызон рольтӕ ахъазыд, уыдон ын иууылдӕр ӕмхуызон зынаргъ уы-дысты, фӕрсагтӕ ӕмӕ йын сӕйрӕгтыл никуы хицӕн кодтой, уымӕн ӕмӕ дзы алкӕйы дӕр йӕ уды, йӕ зӕрдӕйы хицӕн хӕйттӕ бавӕрдта. «Хъуыбадты чындз»-ы Хъанцауы фӕлгонц ӕмӕ «Фӕныкхуыз»-ы Фӕныкхуызы фӕлгонц кӕ-рӕдзимӕ дард лӕууынц арв ӕмӕ зӕххау, фӕлӕ Федрӕн ӕмхуызон уарзон уыдысты, ныййарӕгӕн йӕ хъӕбултӕ ӕмхуызон уарзинаг куыд вӕййынц, афтӕ. Ӕмӕ бирӕ, тынг бирӕ сты, алыгъуызӕттӕ, фӕлӕ йын ӕмхуызон зынаргъ чи уыд, уыцы саразгӕ фӕлгӕнцтӕ: Достигаев – Горькийы «Егор Булычев ӕмӕ ӕндӕртӕ»-йы, Сӕрмӕт – Гаглойты Владимиры «Уарзондзинады кадӕг»-ы, Кох – Ремаркы «Фӕстаг ӕрлӕууӕн»-ы, Арсени – Флетчеры «Испайнаг сауджын»-ы, Паж Таксис – Шиллеры «Дон Карлос»-ы, Къӕдзӕх – Саламты Къолайы «Сӕрмӕт ӕмӕ йӕ фырттӕ»-йы, Ислам – Годжыцаты Исахъы «Уарзон зарӕг»-ы, Мендоса – Шериданы «Дуэнья»-йы ӕмӕ бирӕ ӕндӕртӕ.

Сценӕйыл кӕй сӕвӕрдта, уыцы спектакльтӕ кӕддӕриддӕр уыдысты театры репертуары астӕумагъз: Плиты Грисы «Чермен», Горькийы «Фӕстӕгтӕ», Уанеты Владимиры «Ӕнусон цырт», Гоголы «Ускурын», Нодар Думбадзейы «Ӕнусон закъон», Гаглойты Владимиры «Цӕмӕн худынц стъалытӕ», Саулохты Мухтары «Усгур», Розовы «Хъӕддаг хуыйы хъыбыл», Гуыцмӕзты Михалы «Бинонты драмӕ», Хуыгаты Георы «Бинонтӕ» ӕмӕ ӕндӕртӕ.

Харебаты Федрӕн бантыст йӕ нӕуӕдз азы сӕрты акӕсын. Чизоны уый бӕрц азтӕ кӕмӕдӕрты бирӕ кӕсынц, фӕлӕ ныры гӕппдугъӕй уайӕг дуджы афтӕ бирӕ дӕр не сты. Ӕмӕ ма ацардаид ноджыдӕр, дугивӕнты уӕззау фыдцӕвӕнтӕ йӕ куынӕ ныцъист кодтаиккой, уӕд. Ӕниу… Федры цардбӕллон, ӕндонвидар уд хъӕбулы рыст бадомдта. Харебаты Федр ӕмӕ  Битарты Зоя цы рыст бавзӕрстой, уымӕн хӕхтӕ ӕмӕ къӕдзӕхтӕ дӕр не сфӕрӕзтаиккой. Сӕ иунӕг, сӕ тӕхудиаджы хъӕбулы сын ӕгъатыр мӕлӕт байста… Йӕ тӕккӕ цӕрынмӕ куы бахӕццӕ, йӕ курдиат, йӕ зонадон ӕнтыстытӕй цӕстӕвӕрӕн куы фӕцис, амӕй-ай стырдӕр ахуыргӕндтӕ йӕм сӕ хъус куы ӕрдардтой, уӕд…

Фӕлӕ адӕймаг тыхджын у… Цард та – мӕнгард… Федр ныр уымы бӕсты бафсӕддзӕн йӕ уарзон хъӕбулы цинӕй, фӕлӕ уал азы дӕргъы йӕ уды ӕрхъистӕ кӕмӕн лӕвар кодта, уыцы аивад та цы фӕуа, кӕмӕн скӕуа?..

Рухс дзӕнӕты бад, Мхаты фӕстаг фырт!..

ГÆБÆРАТЫ Юри

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.