Цымӕ ма адӕймагӕн йӕ зӕрдӕ цӕмӕй барайдзӕн хуыздӕр, искуы цины хабары фӕдыл куы уа ӕмӕ уым хъазты ирон лӕппутӕ, саухохы цӕргӕс йӕ базыртӕ арвыл зилдух кӕнгӕйӕ куыд сисы, афтӕ сӕ цӕнгтыл куы схӕцынц, чызджытӕ та доны хъазтау уӕздан, сӕ цӕстытӕ бынмӕ уагъдӕй куы фӕкафынц, уӕд.

 

Ахӕм цардбӕллон фӕсивӕд цы адӕмыхæттыты минӕвӕрттӕ сты, уыдонӕн ис стыр фидӕн, уыдонӕн цӕрдзӕн сӕ ном ӕнусты.

Кад Хуыцауӕн, йӕ фӕдзӕхстӕй мах, цытджын алайнӕгты цот – ирӕтты ‘хсӕн, хуры фендау зӕрдӕ кӕмӕй райы, ахӕм фӕсивӕд бирӕ ис. Фӕлӕ, хъыгагæн, се ‘ппӕт бӕрӕг нӕ дарынц. Сӕ уӕздандзинад, сӕ хӕрзӕгъдау сӕ нӕ уадзы хи ӕппӕлӕн митӕ кӕнын. Фӕлӕ иугӕр куы райхъуысы сӕ кой, уӕд сӕм адӕймаг кӕсынӕй нал фефсӕды. Уыдон фидарӕй сӕ зӕрдыл дарынц фыдӕлтыккон ӕмбисонд: «Дӕхицӕй ма раппӕл, исчи дӕ раппӕлӕд». Ӕмӕ уый хорз у. Уымӕн ӕмӕ хуымӕтӕгдзинад адӕймагӕн йӕ фидауц у.

Хуымӕтӕгдзинадӕй чи фидауы, йӕ алы змӕлды дӕр арт кӕмӕн ис, йӕ сӕр сӕрмӕ чи хӕссы, ахӕм ӕрыгон чызджытӕ ӕмӕ лӕппутӕ Ирыстоны, Хуыцауӕн табу, дзӕвгар ис. Уыдоны ‘хсӕн бӕзӕрхыгтӕ арӕзт сагсур лӕппу, Хуссар Ирыстоны Сгуыхт артист, хӕрзӕгъдау, ныфсы хӕлар Гуылӕрты Владимиры фырт Радион (Радик).

Райгуырд Дзӕуджыхъӕуы. Каст фӕцис 30-ӕм астӕуккаг скъола. Чысыл лӕппуйӕ иннӕ сывӕллӕттау уарзта уынджы атезгъо кӕнын. Фылдӕр йӕ зӕрдӕмӕ цыд пуртийӕ хъазын. Ӕмӕ сфӕнд кодта спорты ацы хуызӕй профессионалон хъазт кӕнын. Фӕлӕ, куыд фӕзӕгъынц – фӕндтӕ Хуыцаумӕ.

Ӕнӕнхъӕлӕджы Радик йе ‘ргом аздӕхта кафынмӕ. Стыр цымыдисӕй кӕсын райдыдта телевизормӕ, ансамбльтӕ ӕмӕ хицӕн кафджытӕ куыд кафынц, уымӕ. Йӕхицӕн балхӕнын кодта алы видеокассетӕтӕ ирон кӕфтытимӕ. Уыдонмӕ кӕсгӕйӕ-иу, лӕппу, йӕ бон куыд уыд, афтӕ кафыд, фӕзмыдта кафджыты алы къахайст, сӕ къухты алы фезмӕлд. Афтӕмӕй лӕппу пуртийӕ хъазын ӕвзӕр фынау ферох кодта. Йӕхи ӕппӕтӕй дӕр аздӕхта кафты аивадмӕ. Ныййарджытӕ сӕ лӕппуйы тырнындзинад банкъардтой ӕмӕ йӕ бахуыдтой Сы-вӕллӕтты ӕмӕ фӕсивӕды райрӕзты республикон центр «Заря»-йы кафджыты ансамбль «Терек»-мӕ. Уыцы рӕстӕг ансамблы ном хъуыстгонд уыд айдагъ Ирыстоны ӕмӕ Уӕрӕсейы нӕ, фӕлӕ Турчы, Данийы, Финляндийы, Англисы, Италийы, Польшӕйы ӕмӕ ӕндӕр рӕтты. Къордӕн разамынд лӕвӕрдта Нодар Кабисошвили.

Радик зӕрдӕргъӕвдӕй райдыдта кафты сусӕгдзинӕдтӕ ахуыр кӕнын. Йӕ ахуыргӕнӕг ын-иу цы амыдта, уыдон уайтагъд йӕ зӕрдыл дардта ӕмӕ-иу сӕ иннӕ ахуыры ӕнӕ рӕдийгӕйӕ афӕзмыдта. Гуылӕры-фырт къӕрцхъус уыд музыкалон зӕлтӕм, уымӕ гӕсгӕ ӕнӕ искӕй ӕххуысӕй, нотӕтӕ нӕзонгӕйӕ райдыдта цӕгъдын фӕндыр ӕмӕ гуымсӕгӕй дӕр. Афтӕмӕй сывӕллон скъолайы дӕр ахуыр кодта ӕмӕ кафгӕ дӕр кодта. Фӕстӕдӕр Радик йӕхӕдӕг куыд загъта, уымӕ гӕсгӕ йын скъолайы ӕнцондӕр ахуыр кӕнӕн уыдысты гуманитарон предметтӕ, уӕлдайдӕр истори. Уарзгӕ дӕр фылдӕр кодта истори.

Бонтӕ цыдысты ӕмӕ фарн хастой. Скъола каст фӕуыны фӕстӕ ӕвзыгъд лӕппу бацыд ахуыр кӕнынмӕ РЦИ-Аланийы Культурӕйы колледжмӕ. Ӕртӕ азы дзы куы фӕцахуыр кодта, уӕд ӕй колледжы директор Цехъоты Ларисӕйы ӕххуысӕй аивтой Мӕскуыйы областон аивӕдты колледж-мӕ. Колледжы сахуыргӕнгӕйӕ, ӕмбӕлгӕ ӕвдисӕндар райсгӕйӕ, 2008 азы йӕ ахуыр адарддӕр кодта Мӕскуыйы Культурӕ ӕмӕ аивады паддзахадон университеты хореографион факультеты адӕмон кафты хайады. Фондз азы ахуыры фӕстӕ профессионалон хореограф, фыдыуӕзӕджы патриот сыздӕхт Ирыстонмӕ ӕмӕ ӕвӕстиатӕй райдыдта куыст агурын. Бацыд ансамбль «Алан»-мӕ. Ансамблы уӕды аивадон разамонӕг, УФ-йы сгуыхт артист, абон – РЦИ-Аланийы культурӕйы министры хӕстӕ ӕх-хӕстгӕнӕг Къубалты Эльбрус уым нӕ разынд, ӕмӕ фембӕлд ансамблы сӕйраг балетмейстер, Уӕрӕсейы Федерацийы, Хуссар Ирыстоны, Цӕцӕны Республикӕйы аивӕдты сгуыхт архайӕг, РЦИ-Аланийы адӕмон артист, Артистты ӕппӕтдунеон комитеты сыгъзӕрин майдан хӕссӕг, дзӕнӕты бадинаг Касаты (Габо) Хъасболатимӕ. Габо йӕм бакаст ӕмӕ ӕнӕ уӕлдай фӕрстытӕ дӕтгӕйӕ загъта: «Цӕй цы, кусдзыстӕм?».

Ӕмӕ 2014 азы Радик кусын райдыдта ансамбль «Алан»-ы. Лӕппу, ӕмбӕлгӕ ахуырадимӕ, профессионалон кафӕг уӕвгӕйӕ, цыбыр рӕстӕгмӕ ссис солист. Иннӕты ӕм-рӕнхъ кафын райдыдта ахӕм кафтыты, куыд «Фыййӕут-тӕ», «Хъайтар», «Гандаган», «Хӕххон», «Лезгинаг», «Сой» ӕмӕ ӕндӕрты. Ӕрвылбон, йӕ хъарутыл нӕ ауӕрдгӕйӕ, куыста йӕхиуыл. Йӕ зонындзинӕдтӕ уӕрӕхӕй-уӕрӕхдӕр кодта. Афтӕмӕй бонтӕ цыдысты ӕмӕ фарн семӕ хастой. Радик «Алан»-имӕ гастролты зылдысты бирӕ паддзахадты, уыдонимӕ цалдӕр хатты уыдысты Хуссар Ирыстоны дӕр. Ӕмӕ йын йӕ дӕсныдзинад ӕмӕ куыстмӕ йӕ хъус ӕрдардта Хуссар Ирыстоны Паддзахад Аланийы Президент Бибылты Анатоли. Уымӕй бирӕ рӕстӕг нӕ рацыд ӕмӕ йӕ 2019 азы снысан кодта Галаты Барисы номхӕссӕг кафт ӕмӕ зарды Паддзахадон ансамбль «Симд»-ы аивадон разамонӕгӕй.

Уым, Бибылы фырт Гуылӕры фырты ансамблы коллективимӕ зонгӕ кӕнгӕйӕ, загъта: «Ме стыр бӕллиц у, цӕмӕй нӕ сӕр бӕрзӕндты цы «Симд»-ӕй хастам, адӕмы национ хӕзна чи уыд, уый фӕстӕмӕ суа дӕнцӕг алкӕмӕн дӕр. Ӕмӕ мӕ мӕ уыцы бӕллиц сӕххӕст кӕныны фарсты ницы ӕмӕ ничи бауромдзӕн».

Кӕй зӕгъын ӕй хъӕуы, ӕнӕмӕнг уыдаид ахӕмтӕ, ӕмӕ Радик Бибылы фырты бӕллиц сӕххӕст кӕндзӕн, уый кӕй нӕ уырныдта. Фӕлӕ лӕг йӕ нысанмӕ куы тырна, уӕд ӕй ничи бауромдзӕн. Гуылӕры фыртӕн бантыст, цы ансамблӕн дӕтты разамынд, уый ракӕнын ӕппӕты раззагдӕр къӕпхӕнмӕ. Дысвӕлдӕхтӕй йӕ коллективимӕ иумӕ  бавнӕлдта «Симд» сӕндидзын кӕныны куыстмӕ. Сног кодтой айдагъ кафт ӕмӕ зарды репертуар нӕ, фӕлӕ ма артистты кафӕн дарӕс дӕр. Афӕдзы куыстӕн ивгъуыд афӕдзы кӕрон дзуаппдӕттӕн концерты цавӕрдӕр аххоссӕгтӕм гӕсгӕ адӕм гыццыл кӕд уыд, уӕддӕр се ‘хсӕн уыдысты УФ-йы адӕмон артист, УФ-йы Паддзахадон премийы лауреат Докку Мальсагов, Кӕсӕг-Балхъары сгуыхт артист Игорь Атабиев, Тӕтӕрстаны республикӕйы адӕмон артист Айрат Хаметов, УФ-йы кафтыты Академион ансамбль «Березка»-йы балетмейстер Елена Гришкова. Се ‘ппӕт дӕр стыр разыйӕ баззадысты Радионы ӕмӕ йӕ коллективы фыдӕбонӕй. Ӕмӕ мӕнӕ куыд загътой концерты фӕстӕ кафты дӕснытӕ.

Докку Мальсагов: «Фӕнды мӕ стыр бузныг зæгъын ансамбль «Симд»-ы разамындæн. Программӕимӕ зонгӕ уыдтӕн цалдӕр азы размӕ, фæлæ абон фесгуыхтыстут. Хуыцау зӕгъӕд, ӕмӕ уӕ феной дунейы ӕппӕт  хуыздӕр сценикон фӕзтыл. Абон мах фехъуыстам бӕрзонд къӕпхӕны зард ӕмӕ иттӕг профессионалон кафт…».

СТÆХ ЦÆРГÆСАУ

Айрат Хаматов: «Ансамбль «Симд» у Хуссар Ирыстоны национ хӕзна ӕмӕ цӕсгом. Сӕрыстырӕй уын зӕгъын, Тӕтӕрстан уæм ӕнхъӕлмӕ кӕй кæсы».

Уыимӕ уал ансамблӕн абон йӕ ног репертуаримӕ бантыст архайын Цӕцӕны Республикӕйы Махмуд Эсамбаевы номыл конкурсы ӕмӕ дзы бацахстой фыццаг бынат. Ныр та сӕхи цӕттӕ кӕнынц гастрольтӕм, ӕмӕ фыццаг сӕ дӕсныдзинад кӕм равдисдзысты, уый уыдзӕн Дагестаны Республикӕ.

Гуылӕры фырт, кӕддӕр, кафты аивадыл ныхас кӕнгӕйӕ, афтӕ загъта: «Исчи мӕ иу фынддӕс азы размӕ куы бафарстаид, кафтмӕ цы зӕрдӕ дарын уымӕй, уӕд дзуапп радтаин, ницавӕр, зӕгъгӕ. Ныр та афтӕ куы зӕгъон, ӕмӕ мӕнӕн кафт мӕ цард у, уӕд уый дӕр раст нӕ уыдзӕн, уымӕн ӕмӕ кӕйфӕнды куы бафӕрсай, уӕд уый дӕр афтӕ зӕгъдзӕн. Мӕнӕн кафт у мӕ уды хай. Ацы ныхӕстӕ уый тыххӕй нӕ зӕгъын, ӕмӕ мӕхӕдӕг кафаг дӕн, фӕлӕ уый тыххӕй, ӕмӕ кафты дӕсныйад у аивады хуызтӕй ӕппӕты зындӕр. Нӕй дзы рӕдийӕн. Ӕркӕсӕм-ма. Поэт йӕ зӕгъинӕгтӕ, йӕ зӕрдӕйы уаг ӕвдисы рӕнхъыты хуызы. Йӕ бон у, ӕмӕ кӕсгӕ-кӕсын йӕ фыст ӕмдзӕвгӕйы фӕива дзырд кӕнӕ рӕнхъ, ӕмӕ йӕ ничи бамбардзӕн. Нывгӕнӕг йӕ зӕрдӕйы уаг, йӕ уӕлмонцтӕ хӕссы кӕттагмӕ. Йӕ фыст нывы йӕ зӕрдӕмӕ исты куы нӕ фӕцӕуа, уӕд ӕй ин-нӕрдӕм рацахордзӕн, ӕмӕ уый дӕр уыдзӕн ныв. Зынаргъ ныв. Поэтӕн дӕр ӕмӕ нывгӕнӕгӕн дӕр сӕ фӕллоймӕ сӕ бон бавналын у, фӕлӕ кафӕгӕн ахӕм фадат нӕй.

Кафӕгӕн йӕ поэзи дӕр ӕмӕ йӕ ныв дӕр сты йӕ сӕры магъзы, балетмейстер ын цы ныв скӕны, уый хъуамӕ ӕппынӕдзух дара йӕ сӕры, ӕмӕ сценӕмӕ куы рахизы, уӕд уыцы иу рӕстӕг хъуамӕ равдиса йӕ поэзи нывы хуызы. Дыууӕ иумӕ та хуыйнынц кафт. Артистӕн адӕм хъуамӕ цӕстмӕйы ӕмдзӕгъд ма кӕной, фӕлӕ йӕ лӕггадӕн адӕмы раз…».

Уыимӕ арӕх фехъусӕн вӕййы, зӕгъгӕ, кафаг лӕппу хӕдзар нӕ кӕны. Мӕнмӕ ацы хъуыды раст нӕ кӕсы. Лӕппу сӕрӕн, ныфсхаст, артау цырд куы уа, уӕд хӕдзар дӕр сараздзӕн ӕмӕ ма иннӕтӕн дӕр баххуыс кӕндзӕн. Фӕлӕ къуыдипп ӕмӕ гӕвзыкк куы уа, уӕд цыфӕнды хъӕздыгӕй дӕр хӕдзар нӕ, фӕлӕ кӕркдон дӕр не скӕндзӕн…

Гуырысхойаг нӕу ӕппындӕр уый, ӕмӕ Гуылӕры фырт кӕй схиздзӕн аивады ноджы бӕрзонддӕр къӕпхӕнтӕм. Йӕ кафтӕй адӕмӕн хӕссы цин, ӕмӕ адӕмы фарнӕй хайджын уӕд.

КАСАТЫ Аслӕнбег

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.