Газеты спецификӕ афтӕ у, ӕмӕ алы кусӕджы куыст газеткӕсӕг нӕ уыны ӕмӕ не ‘мбары. Фӕлӕ редакцийы куыстимӕ лӕмбынӕг куы базонгӕ уат, уӕд сфӕлдыстадон кусджытӕй дарддӕр, цӕмӕй газет рухс фена, ӕмӕ рӕстӕгыл рафыссæгмæ фӕхӕццӕ уа, уый тыххӕй уацхæсджытимæ иумæ фыдӕбон кӕнынц хатт ӕнафонтӕм, бирӕ техникон кусджытӕ.
Дуг куыд размӕ цӕуы, афтӕ размӕ цӕуынц технологитӕ дӕр – раздӕр газет цӕттӕ кодтой типографы тæвд машинӕты, линотипты руаджы. Уым бӕрӕг температурӕйы руаджы цинкæй æвзæрстой дамгъæтæ ӕмӕ арӕзтой газеты фӕрстӕ. Фӕстӕдӕр линотипты раивтой компьютертӕ, ӕмӕ куыст зынгæ фӕрогдӕр. Компьютеры мыхуыр цӕуынц ӕрмӕджытӕ ӕмӕ сӕ дарддӕр фарсгай аразынц ӕндӕр бӕрнон кусджытӕ. Уыдонӕй сӕ иу у Дриаты Лейлӕ. Уый хӕрзӕвзонг чызгӕй ӕрбацыд редакцимӕ кусынмӕ ӕмӕ уӕдӕй абоны онг цӕсгомджын куыст кӕны, газет куыд рӕсугъддӕр, аивдӕр сараза, ууыл архайы.
Дриаты чызг райгуырд 1979 азы Уастырджийы мӕйы 9 бон. Астӕуккаг ахуыр райста сӕрмагонд скъола «Элита»-йы. Уӕлдӕр ахуырад та Хуссар Ирыстоны паддзахадон университеты – ирон-уырыссаг факультет каст фӕцис 2001 азы, 2004 азы та графикон дизайны курсытӕ. Ууыл не ‘рлӕууыд Лейлӕ ӕмӕ 2019 азы та ӕнтыстджынӕй каст фӕцис журналистикӕйы факультет. Цы уӕлдӕр ахуырад райста, уый йын ахъазгӕнӕг у йӕ ныртӕккӕйы куысты. Лейлӕ кӕны ӕнӕзӕрдӕхудт куыст, у коллективы уарзон чызг. Уыимӕ иумӕ ма у амондджын мад, хъомыл кӕны дыууӕ чызг ӕмӕ иу фырты. Ӕцӕг хистӕр чызг хъомылкӕнинаг нал у, йӕ амонд ссардта ӕмӕ йӕхӕдӕг, Дунескӕнӕджы фӕндонмӕ гӕсгӕ, хъомылгӕнӕг уыдзӕн.
Нӕ редакцийы компьютерон фадыджы, уӕлдайдӕр газетцӕттӕгӕнӕн бон, стыр уӕз вæййы ӕвзарӕгыл. Уый редактурæйы фæстæ раст кæны тексттæ æмæ газеты фӕрстӕм цы ӕрмӕджытӕ цӕуынц, уыдон се ‘ппӕтдӕр. Уыцы ахсджиаг хӕс ӕххӕст кӕны ӕвзарӕг Уалыты Алисӕ.
Алисӕ райгуырд 1979 азы кӕфты мӕйы 17 бон. Астӕуккаг ахуырад райста нӕ горӕты фӕндзӕм скъолайы. 2001 азы каст фӕцис Хуссар Ирыстоны паддзахадон институты журналистикӕйы факультет. «Хурзӕрин»-ы редакцимӕ кусынмӕ ӕрбацыд 2010 азы ӕмӕ уӕдӕй абонмӕ хъазуатон куыст кӕны нӕ редакцийы.
Абоны бон дӕр мысы йӕ куысты фыццаг бон:
«Фыццаг бон «Хурзӕрин»-ы редакцимӕ куы ӕрбацыдтӕн, уӕд ӕнхъӕлдтон ног кусӕгмӕ чи ӕлхынцъӕрфыгӕй кӕсдзӕн, чи та йӕм схуыстӕй дзурдзӕн. Фӕлӕ (худы) фыдӕнхъӕл фӕдӕн – алчидӕр цымыдис кодта, ома чи у нӕ ног кусӕг ӕмӕ мемӕ зонгӕ кодтой, хи хъӕбул ӕмӕ ӕмгарау мыл узӕлыдысты.
Тынг арӕх рымысын уӕды хъӕлдзӕг бонтӕ – хус къӕбӕры фарсмӕ дӕр иу куыд адджын бадт фӕкодтам ӕмбаргӕ ӕмӕ хъарм уавӕрты. Ныр цард цыма фендӕрхуызон, фӕивта – сӕрмагонд ӕфсӕддон операцийы фӕстиуӕгӕн нӕ лӕппутӕ ӕфхӕрд кӕй ӕййафынц тохы быдыры, уый дӕр тынг ӕндавы адӕймагыл», – дзуры Алисӕ.
Цымыдисон у Алисӕйы куыст, йӕ ныхӕстӕм гӕсгӕ – мыхуыргӕнгӕйӕ сахуыр кӕны алы ӕрмӕг дӕр, – «раст цыма мӕхӕдӕг дӕр ӕрцӕугӕ цау, кӕнӕ мадзалы хайадисӕг вӕййын, афтӕ мӕм фӕкӕсы рмӕг …».
Алисӕ дӕр Лейлӕйау хъомыл кӕны иу фырт ӕмӕ дыууӕ чызджы, уыдон раст фӕндагыл бафтауыныл фыдӕбон кӕнынц Коцты лӕппуимӕ ӕмӕ сын ӕнтысгӕ дӕр кӕны.
Ацы дыууӕ чызджы иузӕрдион куыст ӕнӕбахынцгӕ нӕу Информаци ӕмӕ мыхуыры паддзахадон комитет ӕмӕ бӕстӕйы къухдариуӕгад. Сӕ хорз куысты тыххӕй рӕстӕгӕй-рӕстӕгмӕ хорзӕхджын ӕрцыдысты Республикӕ Хуссар Ирыстоны Президент ӕмӕ Информаци ӕмӕ мыхуыры паддзахадон комитеты Кады грамотатӕй ӕмӕ Арфӕйы фыстӕджытӕй.
Дыууӕ чызджы ныхӕстӕм гӕсгӕ сӕ уарзон газет йӕ сӕдӕазон бæрæгбон куы нысан кӕны, уый фӕдыл бузныг сты аудгæ æмæ рæдау ныхæстæ зæрдæйы рæбынæй, ирд æмæ рухс фæндиæгтæ чи нæ æвгъау кæны, газеты номыл, уыдонæй. Уыдон нæ, зӕгъгӕ, разæнгард кæнынц ноджыдæр арфæйаг, æмæ фæрнджын куыстмӕ. Кæй зæгъын æй хъæуы, алы куысты дæр ис хъæндзинæдтæ, фæлæ куыд фæзæгъынц, «чи нæ кусы, уый рӕдийгӕ дӕр нæ кӕны». Фӕлӕ архайынц ӕппӕт тыхтӕ ӕмӕ хъарутӕй сӕ рараст кӕныныл.
Ирон мыхуырæн бындурæвæрæг, абоны «Хурзæрин»-æй уæлдай сæрыстыр сты йӕ кусджытӕ, сӕдӕ азы дæргъы цæрдхъом ӕмӕ куыстхъом коллективы фæлтæрæй фæлтæрмæ чи ивы. Газеты фарн æмæ кад абон хæссæм мах йӕ нырыккон коллектив, хъахъхъæнæм ӕй æмæ йæ рæдауæй дæтдзыстæм нӕ дарддӕры фæлтæртæм.
Райгонд стæм мыхуыры кад æмæ тыхæн табугæнджытæн – чи фенхъæлмæ кæсы нæ продукцимæ, йæ фыццаг фарсæй йæ фæстаг фарсмæ номыр чи фæрсы, не ‘рмæджытæн нын чи аргъ кæны æмæ нæм йæ фиппаинæгтæ нӕ редакцимӕ чи фехъусын кæны.
Кæд ныры дуджы газеткæсджытæй бирæтæ интернеты технологитæм сæ хъус фылдæр дарын райдыдтой, уæддæр мыхуыры фæрæзтæн бæстæйы цардархайды, алы паддзахады дæр йæхи цытджын бынат æмæ хъомыс ис. Раджы дæр æмæ æрæджы дæр ирон газетæн уыдис æмæ уыдзæн стыр нысаниуæг, уæлдайдæр, ирон аив дзырды ад банкъарын, мидисджын æрмæджытæ уарзон ирон ӕвзагыл ахсджиаг уацтæ кæсыны фадат.
КЪÆБУЛТЫ Маринæ
