Адӕмты иудзинады бон у Уӕрӕсейы ӕвзонгдӕр бӕрӕгбонтӕй сӕ иу, фӕлӕ 4 ноябры – иудзинады бон цы цаутӕ мысӕм, уыдон ӕрцыдысты тынг раджы.
Ныхас «иудзинадӕн» арф мидис ис. Бинонты ӕхсӕн дӕр иудзинад куы нӕ уа, уӕд фидар нӕ уыдзӕн. Уагдоны куынӕ уа, уӕд размӕ нӕ цӕудзӕн ӕмӕ паддзахады куы нӕ уа, уӕд та ныппырх уыдзӕн. Уымӕ гӕсгӕ иудзинад у паддзахаддзинады астӕумагъз ӕмӕ фидар бындур.
2005 азæй фӕстӕмӕ 4 ноябры ацы паддзахадон бæрæгбон нысан кæнынц Уæрæсейы историйы ахсджиаг цауы цытæн – 1612 азы Мæскуыйы польшæйаг интервенттæй ссæрибар кæнын æмæ æмных у Казайнаг Мады Майрæмы иконæйы бонмæ.
Бæстæйæн уæззау рæстæджыты патриарх Гермоген æрсидт Фыдыбæстæйы æмæ уырнынад бахъахъхъæныны сæраппонд уырыссаг адæммæ, цæмæй фæтæрой польшæйаг тыхæйисджыты сæ зæххæй. Æмæ цыбыр рæстæгмæ райдыдта уæрæх патриотикон змæлд бæстæйы столицæ ссæрибар кæныны сæрыл. Адæмон бархионты сæргъ слæууыдысты къниаз Дмитри Пожарский æмæ базаргæнæг купец Кузьма Минин. Казайнаг Мады Майрæмы диссаджы иконæйы руаджы Нижегороды бархионты къухты 1612 азы 4 ноябры бафтыд Мæскуыйы централон район Китай-горæт штурмæй байсын æмæ Мæскуыйæ польшæйæгты фæсурын. Уыцы уæлахиз хъомысджын импульс радта уырыссаг паддза-хад сæндидзын кæнынæн, иконæ та ссис сæрмагонд кады нысан.
Дмитри Пожарский æмæ Кузьма Минины тырысайы бын æрæмбырд уæды рæстæгмæ гæсгæ бирæ æфсад – 10 минæй фылдæр службæгæнæджы, æртæ мины бæрц хъазахъхъæгтæ, минæй фылдæр рæстдзæвин æхсджытæ æмæ бирæнымæц зæхкусæг адæм.
1613 азы февралы мæйы кæрон Земы стыр аргъуаны сконды цы уæздæттæ, сауджынтæ, хъазахъхъæгтæ, зæхкусджытæ æмæ бирæ уырыссаг горæтты делегаттæ уыд, уыдон ног паддзахæй сæвзæрстой Михаил Романовы – Романовты династийæ фыццаг уырыссаг паддзахы. Æмæ уыцы аз Земы стыр аргъуан кæронмæ фæуæлахиз æнæрастдзинадыл æмæ ссис чырыстон æмæ националон иудзинады бæрæгбон.
4 ноябрь Адæмты иудзинады бон бæрæгбонæй саразыны идейæ раразмæ кодта Уæрæсейы Æхсæнрелигиозон совет 2004 азы. Йæ фарс рахæцыдысты Паддзахадон Думæйы Фæллой æмæ социалон политикæйы фæдыл комитет. 2004 азы 29 сентябры Мæскуы æмæ æппæт Уæрæсейаг Патриарх Алекси дæр æргомæй рахæцыдис ацы бæрæгбон нысан кæныны фарс. Адӕмты иудзинады бон у Уӕрӕсейы ӕвзонгдӕр бӕрӕгбонтӕй сӕ иу, фӕлӕ 4 ноябры – иудзинады бон цы цаутӕ мысӕм, уыдон ӕрцыдысты тынг раджы.
Ныхас «иудзинадӕн» арф мидис ис. Бинонты ӕхсӕн дӕр иудзинад куы нӕ уа, уӕд фидар нӕ уыдзӕн. Уагдоны куынӕ уа, уӕд размӕ нӕ цӕудзӕн ӕмӕ паддзахады куы нӕ уа, уӕд та ныппырх уыдзӕн. Уымӕ гӕсгӕ иудзинад у паддзахаддзинады астӕумагъз ӕмӕ фидар бындур.
2005 азæй фӕстӕмӕ 4 ноябры ацы паддзахадон бæрæгбон нысан кæнынц Уæрæсейы историйы ахсджиаг цауы цытæн – 1612 азы Мæскуыйы польшæйаг интервенттæй ссæрибар кæнын æмæ æмных у Казайнаг Мады Майрæмы иконæйы бонмæ.
Бæстæйæн уæззау рæстæджыты патриарх Гермоген æрсидт Фыдыбæстæйы æмæ уырнынад бахъахъхъæныны сæраппонд уырыссаг адæммæ, цæмæй фæтæрой польшæйаг тыхæйисджыты сæ зæххæй. Æмæ цыбыр рæстæгмæ райдыдта уæрæх патриотикон змæлд бæстæйы столицæ ссæрибар кæныны сæрыл. Адæмон бархионты сæргъ слæууыдысты къниаз Дмитри Пожарский æмæ базаргæнæг купец Кузьма Минин. Казайнаг Мады Майрæмы диссаджы иконæйы руаджы Нижегороды бархионты къухты 1612 азы 4 ноябры бафтыд Мæскуыйы централон район Китай-горæт штурмæй байсын æмæ Мæскуы-йæ польшæйæгты фæсурын. Уыцы уæлахиз хъомысджын импульс радта уырыссаг паддза-хад сæндидзын кæнынæн, иконæ та ссис сæрмагонд кады нысан.
Дмитри Пожарский æмæ Кузьма Минины тырысайы бын æрæмбырд уæды рæстæгмæ гæсгæ бирæ æфсад – 10 минæй фылдæр службæгæнæджы, æртæ мины бæрц хъазахъхъæгтæ, минæй фылдæр рæстдзæвин æхсджытæ æмæ бирæнымæц зæхкусæг адæм.
1613 азы февралы мæйы кæрон Земы стыр аргъуаны сконды цы уæздæттæ, сауджынтæ, хъазахъхъæгтæ, зæхкусджытæ æмæ бирæ уырыссаг горæтты делегаттæ уыд, уыдон ног паддзахæй сæвзæрстой Михаил Романовы – Романовты династийæ фыццаг уырыссаг паддзахы. Æмæ уыцы аз Земы стыр аргъуан кæронмæ фæуæлахиз æнæрастдзинадыл æмæ ссис чырыстон æмæ националон иудзинады бæрæгбон.
4 ноябрь Адæмты иудзинады бон бæрæгбонæй саразыны идейæ раразмæ кодта Уæрæсейы Æхсæнрелигиозон совет 2004 азы. Йæ фарс рахæцыдысты Паддзахадон Думæйы Фæллой æмæ социалон политикæйы фæдыл комитет. 2004 азы 29 сентябры Мæскуы æмæ æппæт Уæрæсейаг Патриарх Алекси дæр æргомæй рахæцыдис ацы бæрæгбон нысан кæныны фарс. Ацы бон махæн зæрдыл лæууын кæны 1612 азы уæрæсейæгтæ алы наци æмæ уырнынадмæ нӕкӕсгæйӕ фæтых сты тасдзинадхæссæг знагыл. Цæй фæстиуæгæн бæстæйы æрфидар стабилон сабырдзинад.
2004 азы 23 ноябры Паддзахадон Думæмæ хаст æрцыд закъоны проект, кæцымæ гæсгæ фæллойадон кодексмæ цы ивындзинæдтæ хаст æрцыд, уым ис ацы бæрæгбон нысан кæныны ахсджиаг хъуыддаг дæр. Ацы бæрæгбонмæ Уæрæсейы æхсæнады минæвæрттæй алкæмæндæр уыд йæхи цæстæнгас, фæлæ йын куыдфæстагмæ радтой адæмты иудзинады нысаниуæг.
Ацы бон Уæрæсейы алы къуымты вæййынц бæрæгбонон тезгъотæ, концерттæ, равдыстытæ æмæ спортивон мадзæлттæ. Политикон партитæ æмæ æхсæнадон змæлдтытæ горæтты саразынц митингтæ, хæрзаудæн акцитæ. Фæлæ Адæмты иудзинады боны цытæн сæйраг мадзæлттæ вæййынц дыууæ горæты Дæллаг Новгород æмæ Мæскуыйы Сырх Фæзуаты.
Адæмты иудзинады бон ахсджиаг бон у. Зæххы къорийыл алы бæстæ æмæ алы адæмы хаттытæ кæрæдзи æмбаргæ куы цæриккой, науæд хорз хъуыддаг æмæ царды хорз-дзинæдтыл иузæрдион куы уаиккой, уæд се ‘хсæн нæдæр ныхмæлæууынад, нæдæр гарзджын бабырстытæ уаид. Адæмты æхсæн иудзинад куы уа, иу зондыл хæст куы уой, уæд хæрамдзинадæн æмæ ма ноджы уымæй карздæр фæзындтæн нæ уыдзæн бынат …
Хъыгагæн, фæстаг рæстæджы дунейы иуæй-иу бæстæтæ хъавынц сæ дæлбар бакæнын «сæхицæй æдыхдæр» бæстæты. Фæлæ, кæй зæгъын æй хъæуы, алы адæм, алы бæстæйæн дæр ис йæ историон зæххыл цæрыны бар сæрибар æмæ хæдбарæй. Æмæ уыцы историон бынтæ исчи йæ дæлбар бакæна, уый бар никæмæн нæ ратдзысты, нæдæр моралон, нæдæр политикон æмæ нæдæр цардарæзтады принциптæм гæсгæ.
Хуссар Ирыстоны фидæн Стыр Уæрæсеимæ баст у, стæй ацы бæрæгбонæн дæр ахсджиаг нысаниуæг ис нæ царды. Уымæ гæсгæ йæ нæ республикæйы территорийыл нысан кæнæ малыгъуызон хиирхæфсæн мадзæлттæй.
Æрмæгыл бакуыста
КЪÆБУЛТЫ Маринæ
