Тæвд рæстæг æмæ газджын нуазинæгтæ
Кæд уалдзæг йæ кæронмæ фæхæццæ кæны, уæддæр æдзух асæст, къæвда бонтæ хурæн фадат нæ дæттынц адæмы æмæ æгас æрдзы дæр бахъарм кæнынæн. Фæлæ, абон уа æви сом – æрбалæудзысты сæрдыгон тæвд бонтæ æмæ та уæд адæймаг йæхи ласдзæн аууон, сатæг бынæттæм, йæ зæрдæ агурдзæн уазал, адджын, газджын нуазинæгтæ. Уый хынцгæйæ, базаргæнджытæ амал кæнынц ахæм нуазинæгтæ æмæ сæ хæссынц сæ фæлхасгæнджыты размæ. Афтæ кæй у, уымæ гæсгæ æнæмæнгхъæуæг у, цæмæй уыдон зоной æмæ сæ зæрдыл дарой ахæм хуызы товартæ уæй кæныны фæткойтæ. Уыдæтты тыххæй нын радзырдта Хуссар Ирыстоны фæлхасадон хъусдарды фæдыл комитеты фæлхасгæнджыты бартæ хъахъхъæныны къабазы хъусдарды управленийы хистæр Бежанты Эльдæ.
Куыд зонæм, афтæмæй дунейы ахæм зындгонд компанитæ, куыд “Кока-кола, “Спрайс” æмæ “Пепси” сæ архайд æрурæдтой Уæрæсейы æмæ сæ рауадзгæ продукци та бахауд санкцион номхыгъдмæ.
АИШ æмæ Ныгуылæн бæстæтæ Уæрæсейы ныхмæ цы экономикон санкцитæ расидтысты, уыдоны фæстиуджытæ цæмæй уæрæсейæгтæ тынг ма банкъарой куыд хæлцадон, афтæ æнæхæлцадон товартæй дæр, уый тыххæй Уæрæсейы хицауад бар радта паралелон импортæн. Раздæр кæд ахæм товартæ уадзджыты æнæ разыйы ныхасæй бар нæ уыд уыдонæн Уæрæсемæ æрбаласын, уæд ныр паралелон импорты руаджы æндæр бæстæтæ – дистребютортæн сæ бон у, куыд товаруадзæджы бæстæйæ, афтæ сæхи бæстæтæй дæр ласын. Фæлæ ахæм амалæй алы товарæн ласæн нæй. Сæ номхыгъды сын сфидар кодта Уæрæсейы хицауад æмæ баххæст цæуы ног æмæ ног товартæй. Ивгъуыд азы июны мæйы йæм бахастой адджын газджын нуазинæгтæ æмæ уый æнæфæхатгæ нæ фесты хуссарирыстойнаг фæлхас-гæнджытæ дæр. Нæ базарадон объекты балхæнæн ис уæлдæрранымад газджын нуазинæгтæ, кæцыты уадзынц Иран, Чехи, Турк æмæ Азербайджаны.
Товарты ахæм амалæй ласынæн ис йæхи хорздзинæдтæ æмæ цухдзинæдтæ дæр. Йæ хорздзинæдтæ уый мидæг сты, æмæ паралелон импорт æххуыс кæны Уæрæсейæ ацæуæг зындгонд брендты продукцийы дефицит нæ сæвзæрын кæнынæн, раздæр кæй нæ ластой, уыцы товарты ассортимент рауæрæх кæнынæн, афтæ ма фыдыбæстæйон фæлхасгæнджыты интерестæ хъахъхъæнынæн.
Йæ цухдзинæдтæ та уый мидæг сты æмæ банысангонд товарты нæ республикæмæ оптон æгъдауæй чи ласынц, уыцы амалиуæггæнджытæй бирæтæ, цæмæй уæлдай материалон хæрдзтæ ма бакæной, уый тыххæй сæ продукцийыл æмбæлон маркировкæ уырыссаг æвзагыл нæ бакæнынц, æмæ уымæй фæлхасгæнæгæн йæ закъонон бар ист цæуы, йæ балхæнгæ товары æмæ йæ рауадзæджы тыххæй дæр информаци райсынæн. Паралелон импорт нæ нысан кæны товартæ æнæ документтæй ласын. Уыдон та сты- товарон, афтæхуыйнæг, накладной, сертификат, продукци ЕАЭС -ы регламентæн æмбæлон кæй у, уый тыххæй деклараци, афтæ ма тыхтоныл товары тыххæй информаци дæр.
“Фæлхасгæнджыты бартæ хъахъхъæныны тыххæй” РХИ-йы Закъонмæ гæсгæ продукци сцæттæгæнæг (уæйгæнæг) хæсджын у, цæмæй рæстæгыл æмæ цæстуынгæйæ фæлхасгæнæгæн хъæуæг æмæ раст информаци радта товары тыххæй уырыссаг æвзагыл æмæ йын товар равзарынæн фадат уа. Информацийы æнæмæнг хъуамæ уой: товары ном; чи йæ рауагъта, уый адрес; импортон товар – кæм æй рауагътой, уыцы бæстæйы ном; товары сæйрагдæр фæлхасадон хиæдты тыххæй зонæнтæ; йе сконд, уыцы нымæцы хæлцадон æфтауæнтæ дæр; æфснайыны уавæртæ; кæд рауагъд æрцыд, уыцы бон; цас рæстæгмæ бæззы пайда кæнынæн; ТР ТС – ЕАЭС ном, кæцы хъæуы ЕАЭС бæстæты базæртты товарты æрзылдæн. Уыцы бæстæтæ та, куыд зонæм, афтæмæй сты Уæрæсе, Белорусси, Сомихстон, Казахстан, Хъыргъызты Республикæ.
Хицæн хуыз товартæ уæй кæныны фæткойтæ халыны, уыцы нымæцы сыл уырыссаг æвзагыл информаци фыст куы нæ уа, уæд амалиуæггæнæг административон æфхæрд исы, иу минæй йæ æртæ мин сомы онг фæивар кæнгæйæ, юридикон цæсгом та ивар цæуы дæс мин сомæй æртын мин сомы онг. Ахæм æнгæс æфхæрд баййæфта Цхинвалы оптон магазинтæй сæ иуы хицау дæр – ивар æрцыд дæс мин сомæй. Ахæм куыст дарддæр дæр цæудзæнис.
Сæрмагондæй нæ фæлхасгæнджыты хъусдард аздахын фæнды, æрмæст гуырдзиаг æвзагыл фыст информациимæ товартæм, уæлдайдæр та 0,33 литруат æвгты “Кока-кола”, 2 литруат, “Спрайт” æмæ 0,5 литруат “Боржоми”-мæ, кæцыты Хуссар Ирыстоны фæлхасцæдисы специалисттæ рабæрæг кæнынц базарадон объектты планон сгарæн мадзæлтты рæстæджы. РХИ-йы Хицауады 2006 азы 30 июны уынаффæмæ гæсгæ, бар нæй гуырдзыстонæй ласт алкоголон продукци (уыцы нымæцы бæгæны дæр), æнæалкоголон нуазинæгтæ æмæ минералон дæттæ, ставдкъах фос æмæ дзидза-æхсыры продукттæ. Æмæ сæ чи уæй кæна, уымæ æнхъæлмæ кæсы ивар, уыимæ ма йæ товар дæр ист æрцæудзæнис.
Афтæ ма фæлхасгæнджытæн сæ зæрдыл лæууын кæнæм, ивындзинæдтæ хаст кæй æрцыд “Паддзахадон контроль (хъусдард) æххæст кæнгæйæ юридикон цæсгæмттæ æмæ индивидуалон амалиуæггæнджыты бартæ хъахъхъæныны тыххæй” РХИ-йы Закъонмæ, кæцымæ гæсгæ хæдзарадиуæггæнæг субъектты планон сгарæн мадзæлттæ уадзын кæй фæкъаддæр æмæ уыдзæн æртæ азы иу хатт. Уый хауы магазинтæ æмæ æхсæнадон хæлцадон куыстуæттæм дæр. Фæлæ планæн æддейæ дæр ис ауадзæн ахæм басгæрстытæ. Уыдонæн та бындур сты Хуссар Ирыстоны фæлхасцæдисы Комитетмæ æмбæстæгты, уыдоны нымæцы индивидуалон амалиуæггæнджыты, юридикон цæсгæмтты куырдиæттæ æмæ хъæстытæ, афтæ ма хицауиуæгады паддзахадон органты æмæ дзыллон информацийы фæрæзты информацитæ ахæм факты рæстæджы: æмбæстæгты цард æмæ æнæниздзинадæн зиан ракæныны тасдзинад куы фæзына, кæнæ та куы разиан чындæуа; паддзахадон контролы (хъусдарды) органы разамонæджы барамынд Президент, Парламенты, кæнæ Хицауады бахæсмæ гæсгæ, афтæ ма прокуратурæйы органтæм бацæугæ æрмæджытæ æмæ хъæстытæм гæсгæ закъæтты æххæст кæныны фæлгæтты планы æддейæ басгæрст ауадзыны тыххæй прокуроры домæны бындурыл.
Банысан кæнын ма хъæуы уый дæр, æмæ закъонмæ гæсгæ паддзахадон контролы (хъусдарды) органмæ куыр-диат, хъаст бадæттæг бæрæг куы нæ уа, уæд ахæм куырдиат, хъаст, бындур нæу æнæпланон басгæрст ауадзынæн.
Фæлхасгæнджыты та фæлхасадон хъусдарды комитет фæдзæхсы, цæмæй товартæ æлхæнгæйæ къæрцхъусдæр уой. Кæд æмæ уæ бартæ хæлд æрцыдысты, уæд курæг сты, цæмæй бахатат æмæ уæ куырдиатимæ бацæуат ацы ко-митетмæ.
БЕСТАУТЫ Валя
