Адæймагмæ рагæй фæстæмæ цымыдис æвзæрын кодта Тбилисы ирон фæллойадон скъолайы сырæзты истори. Ам йæ рæстæджы ахуыр кодта ирон адæмы патриот Саулохты Хъырым. Йæ чындз Ирæ куыд зæгъы, афтæмæй-иу Саулохты Хъырым арæх æрымысыд ацы скъолайы чи ахуыр кодта, уыдоны æмæ йæм уый фæдыл баззадис æрмæджытæ дæр.

Хъырым куыд дзырдта, афтæмæй ирон скъола фæзындис нæ интеллигенцийы хъæппæрисон архайды руаджы. 20 æнусы райдианы нæ интеллигенцийы минæвæрттæ Тифлисы сарæзтой «Ирон рауагъдон æхсæнад» æмæ 1906-æм азæй фæстæмæ йæ кусджыты æнувыд архайды руаджы æвæрын райдыдтой нæ фысджыты пьесæтæм гæсгæ арæзт спектакльтæ. Фыццаг ирон спектакль æвæрд æрцыдис 1908  азы марты мæйы Авчъалайы, сæрмагондæй ирон скъола байгом кæныны охыл æмæ дзы цы æхцайы фæрæзтæ æрæмбырд ис, уыдон лæвæрд æрцыдысты ацы скъолайы пайда-йæн. Уый тыххæй Тифлисы газет «Закавказье» фыста 1908 азы 25 марты. Растдæр уыцы мæй райгуырдис фыццаг ирон скъола Тифлисы æмæ уæдæй фæстæмæ ахадæн куыст кодта рæзгæ фæлтæр хъомыл кæны-ны хъуыддаджы суанг 1920 азты онг. Фыццаг ирон интеллигенттæй бирæ азты дæргъы скъолайы ахуыргæнджытæй куыстой Джиоты Никъала, Томайты Никъала, Джиоты Христафор, Хъоцыты Бидзина, Тедеты Петре, Гæдиаты Цомахъ, Рæмонты Надеждæ æмæ æндæртæ. Советон хицауады фæуæлахизæй фæстæмæ гом кæнын райдыдтой скъолатæ, цæмæй æнахуыр, талынг адæмæн байгом уыдаид рухсмæ фæндаг. Уый охыл бирæ фæллойадон скъолатæ байгом ис Ирыстоны дæр. Тифлисы дæр байгом ис 104-æм ирон фæллойадон скъола. Растдæр ацы скъолайы ахуыр кодта Хъырым йæхæдæг дæр 1921 азæй суанг 1927 азмæ. Уый уыдис Андреевы уынджы бæрзонд райдзаст хæдзары. Уым дыккаг уæладзыджы ахуыр кодтой ирон ахуыргæнинæгтæ, фыццаг уæладзыджы та – гуырдзиæгтæ. Ирон скъолайы цалдæр азы фæстæ рахастой Сурамы уынгмæ. Скъолайы куыстой тынг хорз ахуыргæнджытæ. Йæ директор уыдис Дзассохты Григолы фырт Никъала – æвзæнгты ахуыргæнæг. Уый ирон æвзаджы æмрæнхъ зыдта немыцаг æвзаг дæр. Уыдис тынг хорз организатор æмæ хæдзардзин адæймаг, фæлтæрд къухдариуæггæнæг. Скъолайы ахуыргæнджытæй куыстой Годжыцаты Анетæ, Санахъоты Дзамбол, Гаглойты Тъаси, Дзуццаты Валодя, Санахъоты Геча, Саллридзе Гиуæрги, Бек Федор, Винакуренко Н., Гаглойты З., Галуанты Н., Сосиаты Л. æмæ æндæртæ.

Скъолайы архайдтой алыгъуызон къордтæ дæр. Драмон къорды схъомыл сты курдиатджын артисттæ, уыдон æхсæн уыдысты Цæбиты Нинæ æмæ Цæбиты Варя дæр. Уыцы скъолайæн уыдис кооператив æмæ дзы уæй кодтой алыгъуызон ахуыргæнæн дзаумæттæ æмæ хæринæгтæ. Кооперативы правленийы сæрдар уыдис Хъырым йæхæдæг.

Ирон скъолайы хорз æмвæзадыл æвæрд уыдис политикон куыст. 1921 азы æмæ фæстæдæр дæр сæ фæскомцæдисы чырæн æнгом бастдзинæдтæ уыдис горæт Тифлисы фæскомцæдисы дыккаг районон комитетимæ. Арæх-иу сын уыдис æмбырдтæ æндæр æмæ æндæр аудиториты. Ирон скъолайы чырæй дæр ам æвзæрст уыдис дыууæ фæскомцæдисоны: чыры нымæрдар æмæ агитаци æмæ пропагандæйы куыст хæсгонд кæмæн уыдис, ахæм фæскомцæдисон. Чыры нымæрдар уыдис Мамиты Антоны фырт Иван, агитаци æмæ пропагандæ та кодта Саулохты Хъырым йæхæдæг. Хъырым куыд дзырдта, афтæмæй-иу сæм арæх фæсидтысты фæскомцæдисы райкомы æмæ партийы Гуырдзыстоны ЦК-йы æмбырдтæм.

Скъолайы фæудмæ, Хъырым æмæ ма цалдæрæй, фидаргонд уыдысты Тифлисы трамвайы управленийы кусджыты партион чырмæ, уым сæ фылдæр уыдысты ирæттæ. Уыдон арæх цыдысты уырдæм æмбырдтæм æмæ сæ партимæ кандидатæй дæр истой уым.

Тифлисы 104-æм фæллойадон ирон скъола каст чи фæцис, уыдон æхсæн уыдысты геологон-минералогон зонæдты доктор, профессор, Гуырдзыстоны политехникон иснтитуты раздæры ректор Лалыты Алыксандр, булкъон Хъæцмæзты Сергей, историон зонæдты кандидат Джиоты Захар, композитор Дзассохты Шамиль, Дзауы райæххæсткомы раздæры нымæрдар Харебаты Маикæ, Дзауы хъæды хæдзарады раздæры инженер Санахъоты Ануси, инженер-архитектор Мамиты Иван, кинорежиссер Уалыты Владимир, æфсæддон дохтыр Саламты Соня, республикæйы сгуыхт артисткæ Цæбиты Нинæ, республикæйы сгуыхт артисткæ Цæбиты Залихан æмæ бирæ æндæртæ. Ацы скъола фæстæдæр, колхозон арæзтады азты ссис техникум, фæлæ йæ фæстæдæр сæхгæдтой æмæ Тифлисы нал уыдис ирон скъола. Фæлæ 1957 азы Тбилисы цæрæг ирæтты куырдиатмæ гæсгæ, сæрмагондæй та Зозыраты Зауырбеджы архайды руаджы, ногæй байгом ис ирон скъола.

Банысан кæнын хъæуы уый æмæ Тифлисы ирон скъолайы бирæ азты дæргъы ахуыры хайы сæргълæууæгæй кæй куыста хæдæфсарм, уæздан ирон сылгоймаг  Илаты  Георгийы чызг Фатимæ.

Гъе, ахæм уыдис цыбыртæй Тбилисы ирон фæллойадон скъолайы истори.

БЕСТАУТЫ Валя

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.