26-æм июнь – наркоманийы ныхмæ тох кæныны дунеон бон

БАХИЗÆМ НÆ СЫВÆЛЛÆТТЫ НАРКОТИКТÆЙ

Абон адæмы кæцыдæр хай наркотиктæй кæй пайда кæны, уый у куыд æнæниздзинад хъахъхъæнынады, афтæ æхсæнады ахсджиагдæр æмæ риссагдæр фарстатæй сæ иу.

1987 азы Иугонд Нациты Организацийы Генералон Ассамблей уынаффæ рахаста алы аз дæр 26 июны наркотикты æмæ се ‘нæзакъонон зилдухы ныхмæ тох кæныны æппæтдунеон бон бæрæг кæнын.

Наркомани у адæймаджы психикæйы низ, зынгæ та фæкæны наркотиктæй иудадзыг пайда кæныны аххосæй. Уавæр афтæ у, æмæ наркотиктæ æвзæрырдæм æндавынц сæры магъзы чырæгтыл. Фæстæдæр та райдайынц зондахасты æнахуыр æнкъарæнтæ: хъæлдзæг ахаст, лæмæгъдзинад, адæймагæй йæ зындзинæдтæ æрбайрох вæййынц, цæстытæ тартæ фæкæнынц æмæ бирæ æндæр æнахуыр диссæгтæ.

Специалисттæ куыд нымайынц, афтæмæй Зæххыл цæрæг адæмæй 3-4 % пайда кæнынц наркотиктæй. Уæрæсейы алы 100 мин адæй-магæй 200 сты наркомантæ.

Иудадзыг наркотиктæй чи пайда кæны, уыцы адæймæгтæ фæрынчын вæййынц наркоманийæ. Бирæтæм афтæ кæсы, æмæ наркомани у æвзæр цайдагъдзинад, фæлæ уый афтæ нæу. Наркомани у низ, æгъатыр низ.

Адæймаг æппæты фыццаг наркотик куы бафæлвары,  гъе, уæд уымæй райдайы наркомани. Наркоманы куы бафæрсай, цæмæн райдыдтай наркотиктæй пайда кæнын, зæгъгæ, уæд уыцы фарстмæ алкæмæ дæр разындзæн хицæн дзуапп. Наркоманты ацы æвзæр хъуыддагмæ æркæнынц алыхуызон аххосæгтæ, æрцæуынц æм алыхуызон фæндæгтыл, фæлæ сæ кæрон у иу…

Хъылмайы ахæсты чи бахауы, уыдоны нымæц азæй-азмæ фылдæр кæны. Ныртæккæ уæлдай парахатдæр кæнынц наркотикты фæлмæн хуызтæ (куыд марихуан). Уыдон адæймаджы æрцахуыр кæнынц зондахасты дæлбардзинадыл. Фылдæр тæссагдзинад æм-бæхсынц афтæхуыйнæг «спастæ». Фыццаг хатт сæ ад чи бавзары, уымæ фæзыны низы хуызæн дæлбардзинад. Дарддæр «фæлмæн» наркотиктæй тагъд рахизынц тыхджындæр æмæ тæссагдæр буарадтæм (кокаин) судзинтæм (героин), æмæ уыдон практикон æгъдауæй æркæнынц физикон дæл-бардзинадмæ.

Наркомантæн сæ фылдæр мæлынц героинæй. Ацы карз наркотик тугдадзинмæ кæй бауадзынц, уымæ гæсгæ наркомантæ æнцонæй фæрынчын вæййынц æртæ уæззау низæй – СПИД, сифилис æмæ гепатитæй. Наркоманæн фехалы йæ игæр, зæрдæ, рæу-джытæ æмæ сæрымагъз, æмæ, кæй зæгъын æй хъæуы, ахæм адæймагæн бирæ цæрæнбонтæ нæ вæййы. Наркомантæ фыдбылызы баппарынц сæхи, сæ хæстæ-джыты æмæ ма сæ байзæттæгты дæр. Уымæн æмæ сæ сывæл-лæттæ зондахастæй æмæ физикон æгъдауæй дæр вæййынц цух.

Адæймаджы бон æнæ уæлдæф, дон æмæ хæринаг фæцæрын куыд нæу, афтæ наркоманы бон дæр æнæ наркотикæй цæрын нал вæййы. Наркоманæн йæ «хос» куы нал  уа, уæд æм цæрын дæр нал фæцæуы, райдайы уазал кæнын, бахæцы йыл гуыбынниз, йæ зæрдæ иудадзыг хæццæ кæны, бынтон слæмæгъ вæййы, йæ буар æмæ йе стджытæ риссынц. Ахæм уавæрæй йæ фервæзын кæны æрмæстдæр наркотикы ног дозæ. Æмæ афтæ иу хаттæй иннæмæ…

Наркотиктæй пайда кæнын куы райдайы, уымæй фæстæ ма наркоман ацæры иу-7-10 азы. Ис ахæм наркомантæ æмæ, рæстæгæй-рæстæгмæ сæхи адзæбæх кæнгæйæ, 15, 20 æмæ уымæй фылдæр азтæ чи ахæссы. Фæлæ ис, фыццаг дозæйæ дæр чи амæлы кæнæ ма хæрзцыбыр рæстæг, иу-6-8 мæйы чи ацæры, ахæмтæ дæр.

Наркотиктæй чи фæпайда кæны, уыдон та арæхдæр сты 30 азы онг кары. Наркотикон дæлбардзинады лæппутæ æмæ чызджытæ дæр бахауынц сæхи аххосæй æмæ зонгæ-зонын. Уыдон вæййынц 15-16-аздзыдтæ. Фылдæр хатт наркотиктæй пайда кæнынц дискотекæты, æндæр æхсæнадон æмæ сусæг бынæтты дæр.

Кæд дызæрдыг кæнут, уæ сывæллон наркотиктæй пайда кæны, ууыл, уæд ын зонд ма амонут, стæй йæм æртхъирæн дæр ма кæнут æмæ йæ ма ‘фхæрут. Хуыздæр у йæ фарсмæ æрбалæууын, йæ хъысмæтыл ын ахъуыды кæнын. Цас тагъддæр бацагурат сæрмагонд æххуыс, уыйас уыдзæн хуыздæр.

Йæ зæрдæйыл алчидæр дарæд: наркотиктыл къух сисынæй адæймаг, фыццаджыдæр, бахъахъхъæндзæн йе ‘нæниздзинад, хорз ахастдзинæдтæ йæ хæстæджытимæ æмæ йе ‘мбæлттимæ, йæ сывæллæттæ гуырдзысты æнæнизæй, адæймаг та йæхæдæг алкæддæр уыдзæн сæрибар.

Æнæниз ут æмæ уæ зæрдыл дарут, уе ‘нæниздзинад уæ къухты кæй ис, уый.