Хъуыдытæ нæ иунæг ирон газет рафыссыны фæдыл

Мах æдзух дзурæм нæ мадæлон æвзаджы хъысмæтыл, архайæм, цæмæй фидæнхуыздæр кæна, уымæн æмæ уый у нæ адæмы культурон царды, нæ удварны сæйраг атрибуттæй иу.

Ирон æвзагæн газет «Хурзæрин» цы бавæййаг у, уый та алчи дæр зоны æмæ йæ рафыссынмæ мачи хъуамæ зивæг кæна. Ацы иунæг ирон газет нын ис æмæ йæ алы ирон хæдзар дæр хъуамæ иса, уымæй дæр ын ис хъæздыг традицитæ. Советон Цæдисы иууыл рагондæр газетты æмбай у, бирæ ахъаз фæцис рухсад æмæ зонады интеллигенцийæн, æмткæй нæ национ культурæйы рæзтæн æмæ йыл аудын бæргæ хъæуы, фæлæ…

Мæйы размæ фæцис 2018 азы дыккаг æмбисæн бынæттон периодикон мыхуыр рафыссыны компани, фæлæ йæ фæстиуджытæй зæрдæ ныр дæр нæ барухс. Ивгъуыд азимæ абаргæйæ, бæрæг фæкъаддæр ис газеткæсджыты нымæц. Ацы бонты мæ фæндаг акодтон «Югосетпечать»-мæ, цæмæй бæстондæр базыдтаин газеттæ рафыссыны куыст куыд ацыд, уый. Æмæ уын æй æргомæй зæгъын, фæстæмæ раздæхтæн æнкъард, катайаг хъуыдытимæ. Уыдон та уыдысты нæ мадæлон æвзаджы хъысмæтыл, Ирыстоны рæзгæ фæлтæрты сомбоныл.

«Югосетпечать»-ы хистæр Саулохты Зоя йæ катайдзинад равдыста ивгъуыд азтимæ абаргæйæ, бынæттон газетты тираж кæй фæкъаддæр, уый тыххæй. Æцæг, зæгъ, хорз у æмæ июлы мæйы дæр бафтыд газетты тиражмæ. Зонгæ уæ кæнæм нæ республикæйы районты  бынæттон мыхуыры фæрæзты тиражимæ. Цхинвалы район – «Хурзæрин» – 311, «Южная Осетия» – 245, «Республика» – 316, журнал «Фидиуæг» – 147; Дзауы район – «Хурзæрин» – 184, «Южная Осетия» – 378, «Республика» – 461, журнал «Фидиуæг» -182; Ленингоры район  «Хурзæрин» – 176, «Южная Осетия» – 232, «Республика» – 385, «Фидиуæг – 74; Знауыры район – «Хурзæрин» – 189, «Южная Осетия» – 275, «Республика» – 227, «Фидиуæг» – 49.  Иумиагæй сисгæйæ, газет «Хурзæрин»-ы тираж у 1157 экземпляры, «Южная Осетия»-йы – 1824 экземпляры, «Республика»-йы  2160 æмæ журнал «Фидиуæг»-ы тираж та – 637 экземпляры.

Саулохты Зоя алыхатт дæр банысан кæны æмæ фæсиды республи-кæйы цæрджытæм, зæгъгæ, бæрнондæр ахаст дарут мадæлон æвзагыл уагъдцæуæг иунæг газет «Хурзæрин»-мæ, уыимæ, зæгъ, уырыссаг æвзагыл уагъдцæуæг газеттимæ абаргæйæ, ирон газеты къаддæр цымыдисон æрмæджытæ нæ вæййы. Йæ хъуыдымæ гæсгæ, цæрджытæ раздæрау нал кæсынц бынæттон газеттæ. «Раздæр-иу периодикон мыхуыр рафыссын æнæмæнг хъуыддаг уыд æппæт организацитæ æмæ ведомствотæн. Фæлæ ныр иуæй-иу министрадтæ æмæ ведомствотæ иунæг газет дæр нæ рафыстой», – банысан кодта уый.

Цасдæр фæхъуыды кодтон, ирон газет æмæ журнал нæ республикæйы цæрджытæ иууыл къаддæр кæй рафыстой, уыцы хабар адæмы рæгъмæ рахæссон æви нæ, ууыл. Тынг худинаг мæм каст. Фæлæ уæд рауадаид, кæмæндæр, дам, йæ мады мард куыд нæ хъæр кодтой, афтæ. Зынаргъ газеткæсджытæ, уæхæдæг тæрхонгæнджытæ фестут, нæ мадæлон æвзаг куыд уарзæм, куыд ын кад кæнæм, уымæн. Нæ республикæйы районтæй иунæг ирон газет «Хурзæрин» иууыл фылдæр рафыстой Цхинвалы районы. Ацы районы æрвылаз дæр ирон газеты тираж иннæ районтимæ, уæлдайдæр та Ленингоры районимæ абаргæйæ, вæййы бирæ фылдæр. Уый тыххæй сын газеты редакци бузныг зæгъы. Цæмæннæ хъуамæ батыхсын кæниккой сæхи районты сæргълæу-джытæ, цæмæй ирон газет алы ирон хæдзар дæр иса, уый тыххæй? Ленингоры район гуырдзиаг-ирон ныхмæлæуды райдианæй фæстæ-мæ цалдæр азы нæ республикæйæ иппæрд кæй уыд, уый хынцгæйæ мадæлон æвзагыл периодикон мыхуыр, куыд гæнæн ис, афтæ фылдæр цæрджытæ  хъуамæ исой, цæмæй дзы чи иппæрд кодтой, уыдон ыл ногæй цайдагъ кæной. Хетæгкаты Къоста æмæ Абайты Васо, Гæдиаты Секъа æмæ Коцойты Арсены æвзаг нæ сæрмæ мауал хæссæм, уый стыр худинаджы, катайаг хъуыддаг у! Нæ фыдлæтæй нын цы дисаджы æвзаг баззад, уый сæрсæфæны былмæ цæмæн æрвитæм?

Нæ республикæйы мадæлон æвзагыл уагъдцæуæг иунæг газеты алы патриот дæр хъуамæ рафыссит, исит æмæ кæсит. Нæ зæрдыл ма æрлæууын кæнæм ирон адæмы номдзыд лæг Колыты Аксойы ныхæстæ: «Нæ фæлтæртæ цæмæй хорз хъомыл кæной, цæмæй сæ мадæлон æвзаг уарзой, уый тыххæй хъæуы ахуыр æмæ размæдзыд бинонтæ. Фыццаджы-фыццагдæр та – размæдзыд сылгоймаг-мад.

«О, алцыдæр, сæйраджыдæр, мадæй, бинонтæй цæуы. Ирон æвзаджы ад дæр саби бинонты ‘хсæн хъуамæ банкъара. Хæдзары саби ирон дзырд, ирон ныхас куынæ хъуса, йæ ныййарджыты мадæлон æвзагыл газет, чиныг кæсгæйæ куынæ уына, уæд уый дæр нæ аргъ кæндзæн мадæлон æвзагæн. Хъуамæ нæ иу уысм дæр рох ма уа, æвзагыл цас фылдæр дзурой, фыссой æмæ  кæсой, уыйас фидардæр кæй кæны, уый.

Мæ зæрдыл æрлæууыд цалдæр азы размæ  Сæлбиты Алан ирон æвзаджы тыххæй йæ интервьюйы уый фæдыл иуы куыд сдзуапп кодта, уый. Журналист æм фарста радта, зæгъгæ, цæмæн тæрсынц нæ ныййарджытæй бирæтæ ирон æвзагæй, цы у йæ сæйрагдæр аххосаг? Сæлбийы фырты дзуапп уыд ахæм: «Ирон æвзаг цалынмæ æрвылбоны царды бахъæуа, цалынмæ бамбарæм, Ирыстоны цæргæйæ, мадæлон æвзаг куынæ зонай, уæд дæ никуыдæм дæр куыстмæ исдзысты, нæдæр – ахуырмæ, уæдмæ ницы рауайдзæнис нæ фыдæбæттæй. Мах дæр бакæнын хъæуы, тæтæр куыд кæнынц, афтæ. Уым тæтæйраг æвзаг куынæ зонай, уæд нæдæр аттестат райсдзынæ, нæдæр уæлдæр ахуырмæ бацæудзынæ. Уымæ гæсгæ сæ мадæлон æвзагæй гъæйтт-мардзæйæ пайда кæнынц. Цалынмæ, махмæ, Ирыстоны дæр, ахæм вазыгджын цæстæй не ‘ркæсой ацы фарстмæ, уæдмæ хъуыддагæй ницы рауайдзæн».

Тынг раст загъта Сæлбийы фырт. Афтæ куынæ уа, уæд сомбоны нæ мадæлон æвзаджы хъысмæт бæлиццаг кæй нæ уыдзæн, ууыл дызæрдыг кæнын нæ хъæуы.

Цы хъæуы саразын? Бирæ амæлттæ ис. Уыдонæй сæ иу у ирон мыхуырон дзырд цæмæй ирон адæймагмæ хæццæ кæна, уыцы фадæттæ аразын. Махмæ уыцы фадæттæ ис, хъæуы нæ æрмæстдæр ирон дзургæ ныхасыл, ирон мыхуыргонд дзырдыл æнувыд уæвын.

Алцыдæр нæхицæй кæнгæ у…

Джиоты Екатеринæ