«Уæрæсейæн ис тыхджын уæвыны бар»

Президент Владимир Путины ныстуан Федералон Æмбырдмæ

 

Путины сидт Федералон æмбырдмæ у Уæрæсе  бынтон кæй рахызтис суверенон, ома, хæдбар рæзынадмæ, уый нысан. Дуне йæм хъуыста. Уæрæсеимæ æнгом хæларады уæвæг, йæ стратегион æмцæдисон Хуссар Ирыстон дæр хъуыста уæлдай цымыдисимæ.

Йæ раныхасы Путин дзырдта уæрæсейаг æхсæнадæн ахсджиагдæр темæтыл æмæ райдыдта Сæрмагонд æфсæддон операцийæ. Уый зæрдыл æрыфтауын кодта, сæрмагонд операци Уæрæсе кæй райдыдта, фыдыбæстæ бахъахъхъæныны сæраппонд æмæ Украинæйы æрдыгæй хæстон æртхъирæнтæ аиуварс кæнынæн. Сабырадмæ тырнæм, зæгъгæ, Ныгуылæны уыцы ныфсæвæрдтытæ разындысты æгъатыр фæливæн æмæ фæлитой ныхæстæ. «Донбасс уал азы дæргъы куы сыгъди, туг куы калдис æмæ Уæрæсе сыгъдæгзæрдæйæ куы архайдта сабырадмæ фæндаг ссарыныл, уæд уыдон (Ныгуылæн) та адæмы цардтæй хъазыдысты», – загъта Путин. Президенты ныхæстæм гæсгæ, ныгуылæны паддзахадтæ ууыл не ‘рлæууыдысты æмæ ныртæккæ сæ нысан сси Уæрæсейы стратегион фæхæрддзинад. «Уæлдай сын нæу, кæй æххуысæй цæудзысты сæ нысанмæ – цæттæ сты террористтæ, неонацисттæ, лæгуынсæр хæйрæг куы уа, уæд уыимæ дæр баиу уæвынмæ, æрмæст Уæрæсейы ныхмæ хæцæнгарзæн сбæззæд».

Дунейы паддзахæдтæй АИШ йедтæмæ никæмæн ис уыйбæрц æфсæддон базæтæ, дарддæр йæ ныхас кодта Путин: «Уыдон райдыдтой хæст, мах та хæст æруромыны сæраппонд нæ тыхæй пайда кæнæм. Ныгуылæны нысан у æгæрон хицауиуæгдзинад, Уæрæсе та йæ хæдзар хъахъхъæны».

Сæрмагонд æфсæддон операцийы контексты ахсджиаг бынат ахсы операцийы архайджытæн социалон-экономикон æххуысы фарста. Уый фæдыл президент бахæс кодта сæрмагонд паддзахадон фонд саразын, цæмæй уый адресон æххуыс кæна СÆО-йы ветерантæ æмæ сæ бинонтæн. Операцийы архайæг æфсæддонтæ æмæ бархионтæй алкæмæн дæр хъуамæ аз дыууæ хатты лæвæрд цæуа 14-бонон улæфт, фæндагыл хардзгонд рæстæг хицæнæй нымадæй.

Президент бахатыд бæстæйы ног регионты цæрджытæм, Донецк æмæ Луганскы адæмон республикæты, Запорожье æмæ Херсоны областты цæрæг адæмы рахуыдта райрæзты æнцайæнтæ. Зæрдыл æрлæууын кодта, Уæрæсейы ахъаззаг фылдæр кæй кæны сабиджын бинонтæн æххуыс æмæ фехъусын кодта, ног регионты цæрджытæй 2007 азæй фæстæмæ сывæллон кæмæн райгуырдис, уыдонæн дæр уыдзæн мадæлон капитал исыны бар, зæгъгæ. Владимир Путин банысан кодта, Уæрæ-сейы экономикæ кæй разындис, Ныгуылæны прогнозтæй дзæвгар фидардæр. 2022 азы хатдзæгтæм гæсгæ æрмæст 2,1 проценты фæкъаддæр ис. Афтæмæй та Ныгуылæны дзырдтой, зæгъгæ, 20 процентæй фылдæр æрхаудзæн.

Уæрæсейы сæргълæууæг бахатыд амалиуæггæнджытæм, зæгъгæ, ног куыстуæттæ æмæ кусæн бынæттæ аразут уæ инвестициты фæрцы, æххуыс кæнут скъолатæн, университеттæн. Уæлдæр ахуырады дæр уыдзæн серьезон ивындзинæдтæ. Путины ныхæстæм гæсгæ, Уæрæсе хъуамæ раздæха уæлдæр ахуыргæнæдæтты традицион æмгъуыдмæ, ома, цыппар азæй æхсæз азы онг циклмæ.

Æддагон æлхъывдадмæ нæ кæсгæйæ, паддзахады мидæгон социалон-политикон процесстæ дарддæр рæзынц. 2024 азы президентон æвзæрстытæ закъонмæ гæсгæ уагъд æрцæудзысты, банысан кодта президент. Йæ раныхасы Владимир Путин æрхаста XX-æм æнусы райдайæны политикон архайæг Петр Столыпины ныхас: «Уæрæсе бахъахъхъæныны хъуыддаджы мах иууылдæр хъуамæ æрбамбырд уæм, æмуаг скæнæм нæ тыхтæ, нæ хæстæ æмæ нæ бартæ, æрмæстдæр иу историон уæлдæр бары – Уæрæсейы тыхджын уæвыны бары сæраппонд».

Куыд уынæм, афтæмæй Владимир Путин дырысæй æвдисы: Уæрæсейæн тыхджын уæвыны бар ис æмæ уыдзæн. Уыимæ ма, паддзахады сæргълæууæг дырыс сигнал арвыста канд уæрæсейаг æхсæнад æмæ бизнесæн нæ, фæлæ ма Ныгуылæнæн дæр. Тыхджын уæвынæн та Уæрæсейы хъæуы æххæст суверенитет геополитикæйы, экономикæйы, технологиты, гуманитарон æмæ культурон сферæты, ахуырад æмæ хъомылады системæйы.

Путины ныстуан уыдис балансгонд. Фыццаджыдæр тавицаккаг скодта æхсæнады тыхсынгæнæг фарста – сæрмагонд æфсæддон операци. Уыимæ бæстæйы социалон рæзты, инфраструктурæ уæрæхдæр кæныны фарстатæ дæр нæ аиуварс кодта.

Президент Ныгуылæнæн бамбарын кодта, Уæрæсейы дестабилизаци кæнынæн хардзгонд тыхтæ дзæгъæлы куыст уыдзысты, зæгъгæ.

Принципиалон æгъдауæй вазыгджын сты бæстæйы иргъæф фидар кæнын æмæ ХПК-йæн (хæстон-промышленон комплекс) æххуысы тыххæй Путины ныхæстæ. Ныгуылæн Уæрæсейы ныхмæ канд Украинæйы сæрыл нæ хæцы – традицион хæстимæ иумæ ма  бацыд хæзнаты, ома, идеологиты хæсты. Уымæн сын афтæ иунысанонæй бамбарын кодта Путин, зæгъгæ, нæ уын бантысдзæн уе ‘нæмхиц идеологийы фæрцы Уæрæсейы фехалын.

Иннæ вазыгджын фактор та у экологон, социалон, туристон æмæ æндæр ахæм программæтыл кæй дзырдта президент Путин, уымæн æмæ  Уæрæсе йæ размæ æвæры ног масштабон нысантæ, тырны социалон инициативæтæн ног фадæттæ саразынмæ. Зæрдæ оптимизмæй дзаг кæны, ныстуаны фылдæр хай экономикæйы тыххæй кæй уыдис, уый. Сармадзантæ æмæ царвы æхсæн æвзарын нæ бахъæудзæн Уæрæсейы æмæ йæ хæлар бæстæты цæрджыты, уымæн æмæ паддзахад æххуыс кæндзæн бизнесæн, ауддзæн зо-надон-техникон рæзтыл, ахуырады æххæстдзинадыл.

Социалон хæслæвæрдтæ Путин дырысæй банысан кодта. Бизнесы ориентаци дæргъвæтин перспективæйы хъуамæ уа Уæрæсейы мидæг кусыны ‘рдæм. Æнæдыдзæхсæнæй загъд æрцыд – кæнæ ам кусут, кæннод уын куыст нал уыдзæн, уымæн æмæ Ныгуылæны никæй хъæут.

Ныхмæлæууæг паддзахæдтæм Владимир Путин кæронбæттæны цы сигнал арвыста, уый та, æнæмæнг уым фехъусдзысты æмæ сæ реакци нæ бафæстиат уыдзæн. Уымæн æмæ сын загъдæуыд – Уæрæсе æруромдзæн стратегион разбырстон хотыхтæ фæкъаддæр кæныны тыххæй бадзырд æмæ цæттæ у иууыл ног ядерон хотыхты æххæстаргъ фæлварæнтæм.

Ныстуаны сæйраг нысан та уыдис, æвæццæгæн, ахæм – Ныгуылæныл нал æууæндæм, хисæрмагонд фæндаг равзæрстам, рæстдзинады сæраппонд иумæ нæ уæлахизы бон æввахс кæндзыстæм. Æмæ никæмæй тæрсæм.

 

——————

Æндæр дунеон лидер дæр раныхас кодта …

Цалдæр сахаты рацыд Путины ныстуанæй æмæ Байден дæр ралæууыд йæ раныхасимæ Польшæйы цæрджыты раз. Рагацау нын Байдены администрацийæ фехъусын кодтой, зæгъгæ, сæ президент йæ раныхасы сæрмагондæй бахатдзæн Уæрæсейы адæммæ.  Растдæр динамонæджы фæлгондз райста Байден æмæ дзырдта, бæрзонд ныхæстæй цæндтæ амадта, –  куыд тынг ахсджиаг у демократи хъахъхъæныны хъуыддаг; куыд никуы уыдис АИШ-мæ Уæрæсемæ бабырсыны хъуыды æмæ æндæр æнæхъола сентенциты цæндтæ.

Кадртæм кастæн æмæ хъуыды кодтон: чи у ацы зæронд лæг, цæмæн хаты  æцæгæлон бæстæйы адæммæ, кæд æмæ йæхи хæдзары проблемæтæ хъуырмæ сты, уæд? Цæмæ йæм хъуамæ хъусой йе ‘нæуынон Уæрæсейы адæм, цæмæ  хъуамæ æууæндой АИШ-ы лидеры ныхæстыл, кæд æмæ сæдæ азы дæргъы ацы паддзахад цал хæсты райхæлдта, цал бæстæйы фехæлдта, уыдон банымайæн дæр нæй, уæд? Цæмæн хъуамæ баууæндой уæрæсейæгтæ йæ фыдыбæстæйыл стратегион æгъдауæй фæуæлахиз кæнынмæ чи бæллы, уыцы бæстæйы президентыл?

Байден Варшавæйы загъта: «Уæрæсе йæ бабырст куы æрурома, уæд хæст уайтæккæ фæуыдзæн. Украинæгтæ сæ сæрибарыл куы нал тох кæной, уæд  уый та уыдзæн Украинæйы кæрон». Сайæн ныхæстæ. Æцæгдзинадæй та Уæрæсе йæ Сæрмагонд æфсæддон операци æнæ уæлахизæй куы æруро-ма, уæд Уæрæсейы кæрон æрцæудзæн – ныддихтæ йæ кæндзысты. АИШ Украинæйæн хæцæнгарз куы нал дæтта – уæд та хæст фæуыдзæн.

ДАМБЕГТИ Иринæ