Алцæмæн дæр абаргæйæ, йæ бынат æмæ йæ нысаниуæгмæ гæсгæ аргъ кæнгæйæ у…
Уæлахизтæ бирæ сты адæймагады историйы, фæлæ сæ алкæмæн дæр йæхи бынат ис. Чи сæ чысылдæр у, чи – стырдæр, кæд алы адæмæн дæр сæхи, æппæт уæлахизтæй стырдæр, æппæт бæрæгбонтæй ахсджиагдæр бæрæгбонтæ ис, уæддæр…
Фæлæ дзырд иумæйаг уæлахизтæ æмæ бæрæгбонтыл куы цæуа, уæд, куыдфæндыйæ дæр æппæт дунейы рæстаг адæмтæн гитлерон фашизмыл фæуæлахизы бонæй стырдæр æмæ ахсджиагдæр бæрæгбон нæй. Уыцы стыр бæрæгбон кæд советон адæмы тугæй æлхæд у, уæддæр йе ‘рыввахсдæр кæныны сæраппонд тох кодтой æндæр бæстæты, æндæр адæмты минæвæрттæ дæр. Æниу, фæнды йæм æддагон дунейы цæстæй кæсæм, фæнды – мидæггагон, 9 май фыццаг рады у уырыссаг салдаты уæлахиз, уымæн æмæ Стыр Фыдыбæстæйон хæсты уырыссаг адæм куынæ уыдаиккой, уæд немыцаг фашизмыл иннæ нацитæ нæдæр иугæйттæй, нæдæр иууыл иумæ фæуæлахиз уыдаиккой. Уый историон рæстдзинад у æмæ йын æндæргъуызы аргъ кæнæн нæй, нæдæр ын баивæн, зыгъуыммæгæнæн ис, кæд ууыл нырыккон æнæсæрфат демократтæ æппæт тыхтæй дæр архайынц, уæддæр.
Чизоны, раст у афтæ нымайын: уырыссаг адæмы фæстæ уыцы стыр уæлахизмæ махæй, ирон адæмæй барджындæр мачи хъуамæ уаид… Уымæн æмæ дзы мах, ирон адæмы хуызæн удуæлдайæ ничи равдыста йæхи – æнæхъуаджы нæ ахсæм фыццаг бынат Советон Цæдисы Хъайтарты номхыгъды. Кæй зæгъын æй хъæуы, уыцы хæсты хайад чи иста, уыцы нациты нымæцмæ гæсгæ. Фæлæ нæ иумæйаг Райгуырæн бæстæйы сæрвæлтау карз тохмæ советон адæмæй удуæлдайдæрæй цы нацитæ растадысты, фылдæр зиæнттæ кæуыл æрцыд, уыдоны ‘хсæн дæр фыццаг бынат мах, ирон адæм ахсæм…
Æрмæст армытъæпæныйас Хуссар Ирыстон Стыр Фыдыбæстæйон хæстмæ 22 мин адæймаджы бæрц арвыста, бæлвырддæр зæгъгæйæ, йæ нæлдыхы 95 проценты. Уыдонæн дæр сæ фылдæр ацыдысты паддзахады домæнмæ, æрсидтмæ гæсгæ нæ, фæлæ – барвæндонæй. Æрмæст хæстхъом адæм нæ, фæлæ кармæ гæсгæ хæстмæ кæныны афон кæмæн нæма уыд, ахæмтæ дæр сæхи æппæрстой тохы быдырмæ, алы æфсæнттæй, мæнг документтæ аразын кæнын дæр хастой сæ сæрмæ, æрмæст сын фæуыдаид Райгуырæн бæстæйы сæрвæлтау карз хæсты хайад райсыны фадат… Афтæ цæмæннæ кодтой мæхъæл æмæ гуырдзы? Уымæн æмæ… Иуæй сæ сæ рафæлдисæг хæстхъомдзинадæй фæцух кодта, иннæмæй та сæ нæ фæндыд, иумæйаг фыдыбæстæйы сæрвæлтау тохы сæ нымæц фæкъаддæр уыдаид, уый…
Уый мах стæм сæруæлдай, мах лæууæм алцæмæ дæр гæппæввонгæй, алы хъуыддаджы дæр хъуамæ фыццаг мах равдисæм нæхи, мах фæуæм алкæй разæй дæр. Уымæн æрцыд куынæгмæ нæ кæддæры нæргæ наци, галдзармыйас уымæн ныцци Аланыстоны дардыл бæстæ.
Фæлæ уæддæр сæрыстыр стæм, искæй фæстейæ баззайын нæ сæрмæ кæй никуы хастам, уый тыххæй. Нæ сæрмæ никуы хастам историйы раз тæргæйттæ кæнын дæр. Стыр ирон поэт Плиты Грис ма æгæр фырнымд æмæ æфсæрмдзæстыгæй дæр æвдисы Стыр Фыдыбæстæйон хæсты ирон адæмы хайадист:
«Зæххыл цы стырдæр тох æрцыд,
Гъе, уым ирон туг дæр ныккалд».
Кæд нæ уыцы рагон-нырыккон удуæлдайдзинад хорзмæ не ркодта, уæддæр сæрбæрзонд стæм нæ истори, нæ фыдæлты хъæбатырдзинад æмæ лæгдзинадæй.
Иууыл диссаг та уый у, кæд, абон цы стыр бæрæгбон нысан кæнæм, уыцы бæрæгбоны сæрвæлтау махæй фылдæр туг никæмæй ныккалд, уæддæр, нæ фыдæлтæ сæ тугæй уæлахиз цы стыр Райгуырæн бæстæйæн æрхастой, уыцы Райгуырæн бæстæйæ махæй æнæрæвдыддæр ничи баззад… Нырма уал уый, æмæ йыл иууыл æнувыддæр чи уыд, уыцы ирон адæмы дыууæ дихы ныккодта æмæ кæрæдзийæ дардæй дарддæр кодтой. Йæ кæрон куы рцыд æмæ йæ удисыныл куы ныллæуыд, уæд та бынтондæр ничиуал æвзæрста, чи йын куыд æмæ цас фæцис, уыдæттæ, иууыл æнувыддæр ыл чи уыд, уыцы ирон адæмæй æндæртæн бирæ хуыздæр фæцис, æгæрыстæмæй, Гитлерыл фембæлынмæ урс бæх сыгъзæрин фæлыст саргъимæ чи æрцæттæ кодта, уыцы адæмæн дæр…
Фæлæ та ныхъæцыдыстæм уыдæттыл дæр. Уæддæр æмæ та уæддæр мах æнувыддæр разындыстæм, раздæры Советон Цæдисы бынат чи бацахста, дунеон æхсæнадон-политикон тыгъдады йын йæ бартæ барджынæй чи райста, уыцы стыр Уæрæсейыл дæр, уымæн æмæ нын хъыгаг мысинæгтæй бузныджы аккаг мысинæгтæ фылдæр сты. Стыр Фыдыбæстæйон хæсты рæстæджы ирон адæм Советон Цæдисмæ цы хъарм ахаст дардтой, уыцы ахаст ныр та йæ фæдонмæ, Уæрæсемæ дарæм.
Цасфæнды глобалон ивындзинæдтæ ма цæуа æмæ ма æрцæуа нæ алфæмблай, уæддæр мах нæ национ æргъадтæ æмæ адæймагон принциптыл никуы суæлæхох уыдзыстæм – сæрыстыр кæмæй стæм, уыцы æргъадтæ æмæ принциптыл. Мах бынаты æндæр нацитæ афонмæ хуыцауы фæздæгæй амардтаиккой, кæуиккой æмæ диссæгтæ домиккой, адæмы цæстытæ къахиккой, мах хуызæн судзаггаджы æфхæрд æмæ зиæнттæ куы баййæфтаиккой, уæд.
…Армыдзаг Ирыстонæн иу тæригъæдгæнæг нæ разынд, ничи батыхст йæ сомбоныл. Ирон ныййарджытæн хæстмæ кодтой иугай, дыгай, æртыгай, цыппæргай, фæндзгай, æхсæзгай æмæ æвдгай фыртты дæр. Афтæмæй та советон бæстæйы иуæй-иу нацитæ хæстмæ дыууæ фырты арвитыныл дæр нæ разы кодтой. Махæн афтæ дæр ничи никæмæй загъта, авд фыртæй иу уæддæр ныууадзут йæ ныййарæгæн, цæмæй йæ къонайы зынг ма банымæг уа!
Фæлæ абон фæстæмæ раздахæн ницæмæнуал ис. Цы уыдис, уый уыдис. Ныр ма цы нæ бон у – кæмæн бабустæ кæнæм, кæй цæстмæ бадарæм уыдæттæ?.. Уæддæр мах сæрыстыр стæм нæхицæй, нæ нацийæ. Сæрыстыр стæм Плиты Иссæйæ, Мамсыраты Хадзы-Умарæй, Хетæгкаты Георгийæ, кæцытæ сæ хæстон сгуыхтдзинæдтæ æмæ кады хъуыддæгтæй бæрзонд систой ирон лæджы кад æмæ намыс. Сæрыстыр стæм алы ирон хæстонæй дæр, кæцыты тыххæй номдзыд советон фыссæг Петр Павленко загъта: «Дзырд «ирон» цытимæ дзурынц хæсты алы фронты дæр, уымæн æмæ ирæттæ сæхи равдыстой хъæбатыр æмæ намысджын хæстонтæй».
Абон нын нал ис равзар-бавзары рæстæг. Нал дæр нæ æвдæлгæ кæны уыдæттæм. Абон æппæт зæххы къорийыл цæрæг рæстаг адæмты сæйраг æмæ стырдæр хæс у, мæнгуд демократийы ныхмæ æрлæууын, историон рæстдзинад ныгæнын ма бауадзын. Фæстаг азты политикон ивындзинæдтыл бындуриуæггæнгæйæ зæгъæн ис: ацы æнæхайыры дуг ма бирæ куы ахæсса, уæд иу-дæс азы фæстæ гæнæн ис æмæ кæцыдæр адæмтæ æмæ бæстæтæ нæ, фæлæ æппæт дунейы цæрæг адæм иууылдæр дзурой, Стыр Фыдыбæстæйон хæст Советон Цæдис кæй райдыдта æмæ Берлины нæ, фæлæ Мæскуыйы кæй фæцис. Ахæм у абоны дуг, сайд æмæ мæнгард дуг. Хæрзæгъдаудзинадыл хæрам æмæ æдзæсгомдзинад кæм уæлахиз кæнынц, ахæм тыхтонайы дуг. Фæлæ, Хуыцау æвдисæн, мах, ирон адæмы аххосæй нæу афтæ. Мах ницæмæй стæм къæмдзæстыг, сæ царды аргъæй нын цард чи ныууагъта, уыцы фыдæлты раз. Абон дунейыл цы чъизидзинад æнхъæвзæнтæ кæны, уым армыдзаг Ирыстон ницы азымджын у. Ирон адæм сæ равзæрдæй фæстæмæ лæгдзинад æмæ рæстдзинад йедтæмæ ницы тауынц уæлион дунейы. Афтæ уыд Стыр Фыдыбæстæйон хæсты рæстæджы дæр æмæ фæсхæст дæр, цард ногæй йæ къахыл слæууын кæныны сæр куы бахъуыд, уæд дæр.
Гъемæ уæлахиз уæм, уæлахизхæсссæг адæм! Хæцыны, хæстон уæлахизмæ тырныны сæр нæ макуыуал бахъæуæд, куы бахъæуа, уæд та знаджы къухы макуы бафтæд!
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.