2016 азæн Хуссар Ирыстоны социалон-экономикон рæзтæн ахъазгæнæг Инвестицион программæ реализаци кæныны фæлгæтты цы объекттæ арæзт цæуынц, уыдонæй сæ иу у, Харебаты Исахъы уынджы Чысыл базар кæй хонæм, уый. Арæзтадон куыстытæ дзы æххæст кæны бынæттон арæзтадон организаци «Престиж». Объект кæд æмбондæй æхгæд у, уæддæр ауылты цы бирæ цæуджытæ цæуынц, уыдон æнæфæхатгæ нæ фæвæййынц, куыстытæ дзы тагъд темптæй кæй цæуынц, æмæ бонæй-бонмæ кæй рæзы йæ бæстыхай.
Зындгонд куыд у, афтæмæй раздæр ацы бынаты цы базар уыд, уый дзуапп нæ лæвæрдта нырыккон домæнтæн. Хæлд цыдысты санитарон нормæтæ. Уымæй дарддæр ма ам фаг бынæттæ кæй нæ уыдис, уымæ гæсгæ базаргæнджытæ сæ продукттæ уæй кодтой базармæ бахизæны тротуартыл æмæ зындзинæдтæ æвзæрын кодтой цæуджытæн. Ныр ацы проблемæтæ бирæбæрцæй скъуыддзаг æрцæудзысты ног базары сырæзтæй. Ныртæккæ ам куыст цæуы бæстыхайы къултæ амайыныл. Уыдоны æддейæ фæлындзынц декоративон агуырийæ æмæ йæ аив бакастæй цæстæнгас йæхимæ кæй здахдзæн, уый ныридæгæн бæрæг у. Цæттæ цæуынц æфсæйнаг конструкцитæ дæр агъуындынæн. Генподрядон организацийы директор Беппиты Инал куыд зæгъы, афтæмæй базар дих уыдзæн дыууæ зонæйыл – æхгæд базарадон павилон æмæ гом базаргæнæн фæзуат. Æхгæд павилон уыдзæн иууæладзыгон бæстыхай, кæцыйы уыдзысты базаргæнæн зал, афтæ ма дзидза æмæ кæсагуæйгæнæн хайадтæ. Ныккæнды та базаргæнджытæ æфснайдзысты сæ товартæ. Гом базаргæнæн фæзуаты та æвæрд æрцæудзысты тæрхæджытæ, чи не згæ кæна, ахæм зестæй. Тæрхæджытæн сæ уæрх уыдзæн 70 сантиметры. Æхгæд павилон æмæ гом базаргæнæн фæзуаты ‘хсæн уыдзæн фæндаг æлхæнджытæн змæлынæн. Арæзтадон организацийы директор ма куыд загъта, афтæмæй ног базар уыдзæн нырык-кон, хæрзвадат. Базаргæнджытæн сæ уæййæгтæ уæй кæндзысты хъарм æмæ сыгъдæг бынæтты. Базармæ бахизæн раздæр куыд уыд, афтæ ныр дæр уыдзæн Исахъы уынджы ‘рдыгæй. Беппийы фырт куыд загъта, афтæмæй финанскæныны хъуыддаджы проблемæтæ нæй, куыстытæ æххæст цæуынц графикмæ гæсгæ.
Афтæмæй, раздæр ацы базары цы базаргæнджытæ реализаци кодтой сæ продукци, сæ товартæ, уыдоны бирæ æнхъæлмæ кæсын нæ бахъæудзæн, цæмæй рахизой, æппæт фадæттæ дæр кæм уыдзæн базар кæнынæн, ахæм ранмæ сæ амалиуæгадон архайд æххæст кæнынмæ. Стæй æрмæст уыдон нæ, базары зынгæ фæфылдæр уыдзысты базаргæнæн бынæттæ.
Уый хорз хъуыддаг у, фæлæ уал нырма зындзинæдтæ æвзарынц, канд ам чи базар кодтой, уыдон нæ, фæлæ фæлхасгæнджытæ дæр, ома, нæ горæты цæрджытæ. Ам балхæнæн цы уыдис, уыдоны агурыны сæр сæ бахъæуы æндæр æмæ æндæр рæтты.
Базаргæнджытæ сæ продукттæ уæй кодтой республикон библиотекæйы фæстæ, фæлæ уый дæр æхгæд æрцыд, аргъуан дзы арæзт кæй æрцæудзæн, уый тыххæй. Æмæ ныр уыцы базаргæнджытæй бирæтæ бадынц, сæ продукттæ сæ разы, афтæмæй ардæм хæстæг тротуартыл æмæ дзы ахизæн нал вæййы фистæгæй цæуджытæн. Ацы бынаты арæзт æрцыд базарадон объект, кæцы куыд ныфс æвæрдтой, афтæмæй хъуамæ лæвæрд æрцыдаид хъæууон цæрджытæй сæ хъæууонхæдзарадон продукттæ уæймæ чи ластаид, уыдонæн. Фæлæ цæмæдæр гæсгæ йæ нысанæн лæвæрд не ‘рцыд æмæ раздæр куыд уыд, афтæ та ныр дæр хъæууон базаргæнджытæ æвзарынц зындзинæдтæ. Раст у, Стыр базары уæйгæнæн бынæттæ бирæ ис, фæлæ фæткау ссис уым æрмæстдæр хуыцаубон бонты базар кæнын, иннæ бонты йæм æлхæнджытæ нæ цæуынц. Хъæууон лæджы та фæнды, йæ уæййаг фылдæр адæм кæм змæлы, уырдæм ахæссын, тагъддæр сæ ауæй кæнын, æмæ фæстæмæ рæстæгыл йæ хæдзармæ бафтын. Фæлæ ма бахизæм ацы базары къæсæрæй æмæ нæ цæст ахæссæм, йæ тæрхджыты фарсмæ чи лæууынц, уыцы базаргæнджытæм, æндæра дзы нæ хъæууон цæрджытæй иу адæймаджы дæр фенат йæхи æркæнгæ продукттæй базар кæнгæ. Ацы базармæ арæх чи цæуынц, уыдон æнæфæхатгæ нæ фæуыдзысты, уыцыиу адæймæгтæ кæй лæууынц тæрхджыты фарсмæ.
Уæдæ цы фесты нæ хъæутæй сæ базайрæгтимæ чи æрцæуынц, уыдон та? Базары сын бынат кæй нæй, уымæ гæсгæ ардæм хæстæг уынгты райсынц сæ уæййæгтæ, æмæ сæ тротуартыл фæуæй кæнынц. Фæлæ та сæ ардыгæй дæр фæткхъахъхъæнджытæ асурынц тротуартыл ахизæнтæ кæй нал вæййы, антисанитари кæй æвзæрын кæнынц, уый аххосæй. Кæд сæ искæмæн бантысы сæ иу хай ауæй кæнын, уæд хорз, кæннод цы бакæны? Асламдæр аргъыл сæ радты базары «закъонон» æгъдауæй чи лæууынц, уыдонæн, цæмæй сæ махæн зынаргъдæрыл ауæй кæной.
Ноджыдæр ма йæ зæгъон, хъæууон цæрæг махæй бирæтау æгуыст нæу – уымæн кæддæриддæр ис, цы араза, уый. Æмæ горæтмæ æд уæййæгтæ йæхи раппаргæйæ, фæтагъд кæны фæстæмæ йæ хæдзармæ. Фæфæнды йæ, цæмæй йын тагъддæр ауæй уой æмæ уый та ратæр-батæйраг свæййы. Раст у, фæтк æвæрын хъæуы горæты уынгты. Уынгтæ базаргæнæн бынæттæ не сты. Фæлæ нæ цæмæн рох кæны ноджы ахсджиагдæр хъуыд-даджы фæтк æвæрын – хъæууон фæллойгæнджытæн, бæрцыл хиæркæнгæ хъæууонхæдза-радон продукттæ ма нын нæ размæ чи рахæссынц, уыдонæн сæ уæй кæнынæн æмбæлон уавæртæ саразын. Ныртæккæ та у ахæм рæстæг æмæ хъæууон фæллойгæнджытæн сæ цæхæрадæтты зайынц, тагъд чи сæфынц, тагъдыл уæй кæнын кæй хъæуы, ахæм халсартæ æмæ дыргътæ æмæ сын уыцы фадат та нæй. Цæвиттон, базары рæзты фæцæйцæугæйæ мын сæ хъаст ракодтой зонгæ сылгоймæгтæ, зæгъгæ, нæ цæхæрадæтты æрзайын кæнæм æрыскъæфтæ, æртонæм балтæ, цæхæрайы сыфтæ, æндæр ахæмтæ, фæлæ сæ кæм ауæй кæнæм, уый фадат нын нæ дæттынц. Тротуартæй нæ рарвитынц, фæлæ кæм æрлæууæм æмæ сæ ауæй кæнæм, уый бынат нын нæй.
Ацы проблемæ абон нæ сæвзæрд. Æндæр рæттæй продукттæ, товартæ чи ласынц, уыдон кæддæриддæр уыдзысты, фæлæ бынæттон, хæрзгъæд продукттæ æркæныныл чи фыдæбон кæнынц, уыдон ма сæ уæй кæнгæйæ, дæлдзиныг куы кæнæм, æхсызгонæй сыл куы нæ æмбæлæм, уæд ыл дзырд дæр нæй, хъæууон фæллойгæнджытæ къаддæрæй-къаддæр кæй кæндзысты.
Ныр рæзы ног базар. Уымæ æнхъæлмæ кæсæм не ‘ппæт дæр – базаргæнджытæ æмæ фæлхасгæнджытæ дæр, фæлæ та дзы цымæ разындзæнис хъæууон кусæг лæгæн сæ-рибарæй æрлæууыны æмæ йæхи къухæй æркæнгæ продукттæн æнæ дзырддагæй ауæй кæныны фадат?
Бестауты Валя
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.