Китайы сæрдары балц

Китайы Адæмон Республикæйы Сæрдар Си Цзинпинь паддзахадон балцы æрцыд Уæрæсейы Федерацимæ 20-æм марты.

 

Ацы хабар официалон æгъдауæй дыууæ боны раздæр фехъусын кодта Уæрæсейы президенты пресс-секретарь Дмитрий Песков. Визиты фыццаг бон уал Уæрæсейы Президент Владимир Путин Си Цзинпиньимæ æнæформалон уавæрты лæгæй-лæгмæ фембæлдзæн, официалон бадзырдтæ та райдайдзысты 21 марты æмæ уый фæстæ та уыдзæн сæ пресс-конференци.

Владимир Путин æмæ Си Цзинпинь æруынаффæ кæндзысты уæрæсейаг-китайаг ахастытæ фæарфдæр кæныны фарстатыл æмæ сæ къухтæ æрфысдзысты цасдæр ахсджиаг дыууæварсон бадзырдтыл.

Китайы официалон минæвæрттæ загътой, зæгъгæ, дыууæ паддзахæдты æхсæн цы хорз ахастытæ ис, уыдон ацы балц ноджы тынгдæр сфидар кæндзæн. Ивгъуыд азы 30-æм декабры Владимир Путин æмæ Си Цзинпинь телефоны куы ныхас кодтой, уæд ын Путин загъта, зæгъгæ, ныртæккæ Уæрæсе æмæ Китайы æхсæн ахастытæ сты иууыл хуыздæр æппæт æмахастыты историйы дæргъы.

Дывæрсыг базарады афæдзон гуырахст, раздæр куыд никуы уыд, афтæ сыстыр æмæ сси 190,27 миллиард доллары. Китай 13 азы дæргъы у Уæрæсейы иууыл стырдæр базарадон партнер. Китай Уæрæсемæ цы бæрзонд технологион продукци, автомобилтæ æмæ фæсауæрцтæ уæй кæны, уыдоны гуырахст та 2022 азы сырæзт 50 проценты бæрц. Уæрæсе та Китаймæ æрвиты нефт, газ, дурæвзалы. Хъæууон хæдзарадон продукцийы экспорт 2022 азмæ 43 проценты фæфылдæр.

Сæ базарады Уæрæсе æмæ Китай фылдæр кæнынц сæхи националон валютæйы хай, цæмæй æхсæндунеон базарады АИШ-ы доллартæй къаддæр пайда кæнын райдайой.

2023 азы январь æмæ февралы дывæрсыг базарад уæрæхдæр кæны, йæ гуырахст у 33,69 миллиард доллары. Уый, 2022 азы январь æмæ февралимæ абаргæйæ, фæфылдæр, 25,9 проценты. Уæрæсейы импорт Китаймæ  сси 18,65 миллиард доллары, ома, фæфылдæр 31, 3 проценты ивгъуыд азимæ абаргæйæ.

Ацы æнтыстытæ, Уæрæсе æмæ Китайы официалон адæймæгты ныхæстæм гæсгæ, æнæфæцудгæ рæздзысты дарддæр дæр.

АИШ-æн стыр хъыг у Уæрæсе æмæ Китайы æнгом æмгуыстад. Зæгъæм, 2022 азы сентябрæй декабрмæ Уæрæсе Китайæн кæй радта фæхъæздыгдæргонд ураны 25 тоннæйы. АИШ-ы развæдсгарджыты ныхæстæм гæсгæ, китайаг реактор CFR-600 фадат ратдзæн атомон хотыхтæн плутоний аразынæн, цæмæй Китай фæфылдæр кæна йæ атомон ракетæты нымæц. Конгрессы уæнгтæ Майкл Маккол, Майк Роджерс æмæ Майкл Тернер ныффыстой фыстæг национ æдасдзинады фæдыл Америкæйы президенты уынаффæгæнæг Джейк Салливанмæ, æмæ дзы домынц, цæмæй æппæтдæр сараза, Уæрæсе æмæ Китайы æхсæн æмгуыстад æруромынæн. Цымæ сæ цы хъуыддаг ис? Цæмæн тъыссынц сæхи дыууæ хъомысджын хæдбар паддзахады хъуыддæгты?

Китайы Сæрдары балц ма уымæй дæр у ахсджиаг æмæ фадат ратдзæн дыууæ ядерон паддзахæдты лидертæн дунеон уавæрыл æрныхас кæнынæн. Хъыгагæн, хъæуы банысан кæнын уый дæр, æмæ ацы дыууæ бæстæйы æхсæн ис æндæр æмæ æндæр хъуыдытæ кæцыдæр фарстаты фæдыл дæр – зæгъæм, Хъырым уæрæсейаг регионыл банымад, кæнæ АИШ-имæ ахастытæ куыд хъæуы аразын æмæ æндæртæ.

Ацы официалон балц дзæвгарбæрцæй баст у, Украинæйы цы сæрмагонд хæстон операции цæуы, уыимæ дæр, ис ын стыр нысаниуæг æмæ йæм æппæт стыр паддзахæдты сæйраг горæтты сæ хъус дарынц лæмбынæгæй. Китайы фæсарæйнаг хъуыддæгты официалон минæвар Ван Вэньбинь фехъусын кодта, уый кæй уыдзæн «сабырадон балц».

Уый ма загъта, «Украинæйы кризисы фарстатæм Китай объективон цæстæнгасæй кæй кæсдзæн æмæ конструктивон ар-хайдмæ кæй бæлдзæн сабырадон бадзырдты сæраппонд».

13-æм марты америкæйаг газет «The Wall Street Journal» ныффыста, Уæрæсейæ куы ʻрыздæха, уый фæстæ Си Цинпинь хæс кæй у Украинæйы президент Зеленскиимæ дæр аныхас кæнын интернетбастдзинады каналты фæрцы.

Ивгъуыд азмæ Мæскуы æмæ Пекины ахастытæ бæрзонддæр уавæрмæ схызтысты. Паддзахæдты хистæрты сæр бахъуыди, цæмæй кæрæдзи цæстæнгастæ сбæлвырддæр кæной, лæмбынæгдæр аныхас кæной суинаг энергетикон æмæ базарадон æмгуыстады фарстатыл.

Балц уыдзæн дæргъвæтин – 20-æй 22-æм мартмæ. Уый ууыл баст у, æмæ скъуыддзаггæнинаг фарстатæ бирæ сты. Хъæуы хъуыдыйы дарын традицион мадзæлттæ дæр: Си Цинпинь Мæскуыйы куы вæййы, уæд алы хатт дæр ныхасимæ ралæууы МГИМО-йы студенттæ æмæ ахуыргæнджыты раз.

Фарон февралы Путин официалон балцы уыди Китайы æмæ дыууæ паддзахады сæргълæууæджы сфидар кодтой иумæйаг зондахаст дунеон æдасдзинады фарстаты фæдыл æмæ сæ дыууæ дæр уæдæй нырмæ фидарæй лæууынц сæ ныхасыл. Уый та уый мидæг ис, æмæ никæй æдасдзинадæн ис ифтонггæнæн æндæр искæй æдасдзинад халгæйæ.

Ноджы ма æрæджы Китай йæ хъуыдытæ бавдыста Европæйы æдасдзинад сифтонг кæнын æмæ Украинæйы хабæрттæ сабырæй æрбæстон кæныны фæдыл. Ныгуылæны равдыстой, Китайы хъуыдытæ сæ зæрдæмæ цæхгæрæй кæй нæ цæуынц. Мæскуыйы та сыл фæлмæндæрæй фембæлдысты. Ноджы ма Мæскуы æмæ Пекины æхсæн ис дзæвгар базарадон-экономикон æмгуыстад. Уый бонæй-бонмæ рæзы æмæ уæрæхдæр кæны, æмæ дзы скъуыддзаггæнинаг фарстатæ дæр бирæ ис.

Зæгъæм, Европæ цæлхдуртæ сæвæрдта Уæрæсейы энергетикон продуктты ныхмæ æмæ йæ энергетикон экспорты гуылфæнтæ Уæрæсе здахы æндæр рæттæм. Ацы фарстайы Китаимæ куыд бадзурдзæн, уымæн ис стыр нысаниуæг, уымæн æмæ Китайы бирæ энергоресурстæ хъæуы.

Дыууæ паддзахады дæр лæууынц бирæполярон дунесконды фарс æмæ сидынц æцæг хæдбардзинад, сабыруарзын æмæ бирæвæрсыгдзинадмæ.

Владимир Путины хъуыдымæ гæсгæ, дунеон аренæйыл Уæрæсе æмæ Китайы æмгуыстадæн ис стыр нысаниуæг дунеон уавæр æрбæстон кæныны хъуыддаджы.

Китайы Адæмон Республикæйы уæлвæткон æмæ æххæстбарджын минæвар Чжан Ханьхуэ «РИА-Новости»-йæн интервьюйы загъта: «Китай дарддæр дæр архайдзæн «уæхски-уæхск» Уæрæсеимæ иумæ, йемæ иумæ фидар кæндзæн дунейы бирæполярондзинады принциптæ æмæ ифтонг кæндзæн фидар гарантитæ глобалон стратегион æмуæзад æмæ стабилондзинады сæраппонд».

ПЛИТЫ Инал