Ирон аивады рӕзт ӕмӕ парахат кӕнынмӕ йӕ аккаг хайбавӕрд чи бахаста, уыдон нымӕцмӕ хауы Ирыстоны хъуыстгонд зарӕггӕнӕг Джыккайты Аким. Уымӕн ацы бонты йӕ райгуырдыл сӕххӕст 105 азы. Аким гуыргӕ Дзауы районы Магъы хъӕуы ракодта, цыран арвыста йӕ сабийы бонтӕ. Фыдӕрдыгӕй сидзӕр раджы баззад, сӕ мадӕн уыдысты фараст ӕфсымӕры ӕмӕ иу хо ӕмӕ ӕрыгон сылгоймагӕн ӕнцон нӕ уыд сӕ хъомыл кӕнын. Скъоламӕ цӕуынхъом куы фӕци, уӕд ахуыр кӕнын райдыдта Дзомагъы райдиан скъолайы, фӕстӕдӕр та йӕ ракодтой Тамаресы сывӕллӕтты хӕдзармӕ. Ӕвзонг цардбӕллон лӕппу ахуыры куыд цӕвиттойнаг уыд, афтӕ ӕхсӕнадон царды дӕр иста активон хайад.

Сӕ хъӕуы зарын ӕмӕ кафынмӕ ӕмхиц уыдысты. Диссаг уыд уыдонмӕ бакӕсын, сӕ зард ӕмӕ кафтӕй ӕхсызгондзинад хастой ӕндӕртӕн. Уыцы курдиатӕй фӕхайджын чысыл Аким дӕр ӕмӕ йыл уадид сӕ цӕст ӕрӕвӕрдтой йӕ ахуыргӕнджытӕ ӕмӕ ӕмбӕлттӕ, хайад иста хӕдархайгӕ къорды куысты. Иугӕр авдазон скъола каст куы фӕци, уӕд йӕ ахуыр адарддӕр кодта Цхинвалы педагогон техникумы. Ацы ран зард ӕмӕ кафты къордтӕ сарӕзта Ирыстоны раззагон интеллигенцийы минӕвӕрттӕй сӕ иу – Тедеты Пъетре. Аким бацыд дыууӕ къордмӕ дӕр, иста сӕ активон хайад ӕмӕ йын йӕ рӕзгӕ курдиаты тыххӕй хорз аргъ кодтой йӕ ахуыргӕнджытӕ. Уыцы рӕстӕджы аивадон къордты архайд кодта тыхджынӕй тыхджындӕр.

Фӕстӕдӕр сӕ техникумӕй ракодтой паддзахадон театрмӕ ӕмӕ сын ам дӕр разамынд лӕвӕрдта Тедейы фырт. Ацы къорд бындур ӕрӕвӕрдта паддзахадон ансамбль «Симд»-ӕн, йӕ аразӕг та уыд зынгӕ ирон композитор ӕмӕ фольклор ӕмбырдгӕнӕг Галаты Барис. Уый стыр цау уыд Хуссар Ирыстоны ӕмӕ йыл адӕм сӕмбӕлдысты стыр зӕрдиагӕй, сӕ концерттӕм сын цыдысты ӕзфӕраздӕронӕй. кӕддӕриддӕр-иу залы къухбакӕнӕнтӕ дӕр нӕ уыд адæмæй.

Джыккайы фыртӕй рох нӕ уыд ноджы ахуыры хъуыддаг ӕмӕ каст фӕци ахуыргӕнджыты дыууӕазон институт. Уыцы иурӕстӕджы куыста ансамблы ӕмӕ Тъбеты астазон скъолайы ирон ӕвзаджы ахуыргӕнӕгӕй. Фӕлӕ уӕдмӕ нӕ адӕмы сабыр цард ӕмбойны ӕрбайхӕлд – нӕ Райгуырӕн бӕстӕмӕ мӕнгардӕй ӕрбабырстой немыцаг фашист-тæ. Алы ӕмбӕстаг дӕр йе ‘вӕджиау хӕсыл банымадта фыдгулӕй нӕ уарзон Цӕдис ссӕрибар кӕнын. Джыккайты Аким дӕр хӕрзбон загъта сабырадон цардӕн, фӕцыд тохы быдырмӕ ӕмӕ фыдгулы ныхмӕ тох кодта йӕ райдианӕй йӕ фӕудмӕ. Знаджы дӕрӕн кодта ӕнӕмсӕр тохты ӕмӕ уый тыххӕй хорзӕхджын ӕрцыд Сырх Стъалы ӕмӕ Стыр Фыдыбӕстӕйон хӕсты дыккаг къӕпхӕны ордентӕ ӕмӕ бирӕ майдантӕй.

Знаг дӕрӕн ӕрцыд ӕмӕ та нӕ хӕствӕллад хӕстон ногӕй аныгъуылд сабырадон царды. Фӕстӕмæ бацыд ӕмӕ кусын райдыдта Паддзахадон ансамбль «Симд»-ы. Ноджы тынгдӕр райхӕлд йӕ курдиат ансамблы кусгӕйӕ, фыста зарджытӕ ӕмӕ сӕ сценӕмӕкӕсджытӕ истой стыр ӕхцонондзинад. Аким иттӕг хорз цагъта нӕ фыдӕлты рагон уадынгӕрзтӕй сӕ иу – хъисынфӕндырыл ӕмӕ йыл ӕххӕст кодта ахæм зарджытӕ, куыд «Ларсаг Хъуыдайнаг», «Нартыхты Со-сойы зарӕг», «Чермены зарӕг» ӕмӕ бирӕ ӕндӕртӕ. Галаты Барис Хуссар Ирыстоны хъӕутыл куы зылд, куы ӕмбырд кодта ирон адӕмон зарджытӕ ӕмӕ цӕгъдтыты мелодитӕ,  уӕд  ын уыцы хъуыддаджы стыр ӕххуыс бакодта Аким дӕр. Иумӕ зылдысты хӕххон хъӕутыл ӕмӕ ӕмбырд кодтой, чи ферох, уыцы зарджытӕ ӕмӕ цӕгъдтытӕ.

Акимӕн йӕ царды зӕрдылдаринагдӕр цаутӕй иу уыд 1957 аз, уӕд Тбилисы уагъд цыд ирон литературӕ ӕмӕ аивады декадӕ. Джыккайы фырт уым аивадуарзджыты зӕрдӕтӕ балхӕдта йӕ диссаджы курдиатӕй ӕмӕ йын скодтой стыр аргъ – лӕвӕрд ын ӕрцыд Гуырдзыстоны ССР-йы сгуыхт артисты кадджын ном. Аким стыр ӕргом здӕхта аивады тыхӕй ӕмбӕстӕгты схотыхджын кӕнынмӕ. Уымӕ гӕсгӕ кусын райдыдта Знауыры районон Культурӕйы хӕдзары, сарӕзта дзы кафт ӕмӕ зарды иттӕг хорз ансамбль ӕмӕ йын кӕддӕриддӕр уыд ӕнтыстытӕ.

Фӕстӕдӕр та кусын райдыдта ӕмӕ хорз фӕд ныууагъта Цхинвалы горӕтон Культурӕйы хӕдзары кусгӕйӕ. Уый ма цалдӕр азы бакуыста Адӕмон сфӕлдыстады хӕдзары методистӕй, цыдис областы хъӕууон клубтӕм ӕмӕ бынӕтты цӕстуарзон ӕххуыс кодта сӕ сӕргълӕуджытӕ ӕмӕ, аивады фӕндагыл лӕуд чи уыд, уыцы хӕдахуыр артисттӕн. Афтӕмӕй сӕ аивадон тых ӕмӕ авналӕнтӕ кодтой хуыздӕр, мидисджындӕр. Мӕхӕдӕг Цхинвалы районы Къостайыхъӕуы астӕуккаг скъолайы музыкӕ ӕмӕ зарджыты ахуыргӕнӕгӕй куы куыстон, уӕд ӕм бахатыдтӕн, цӕмӕй мын мӕ куысты бакодтаид методикон ӕххуыс. Никуы базивӕг кодта, фӕлӕ тынг разӕнгардӕй ацыд цалдӕр хатты ӕмӕ мын уыцы ӕнӕмӕнгхъӕуӕг амындтытӕ фӕахъаз сты мӕ дарддӕры куысты. Куы базыдта, хъисынфӕндырыл цӕгъдынмӕ цымыдис кӕнын, уӕд уыцы цауыл дӕр сӕмбӕлд тынг ӕхсызгонӕй ӕмӕ мын бацамыдта цалдӕр цагъды, уыцы нымӕцы «Хъуыбады», «Чепена», «Чызгайы зарӕг», «Цоциты Уасилы зарӕг», «Цин ӕрцыди ӕмӕ цӕл ӕрцыди» ӕмӕ ӕндӕртӕ. Фӕлӕ ууыл дӕр не рлӕууыд, бавдӕлд ӕмӕ мын балӕвар кодта дыууæ хъисынфӕндырты. Фӕстӕдӕр уыдонӕй иу мӕхӕдӕг та лӕвары хуызы радтон Дзӕуджыхъӕуы музейтӕй иуӕн.

Джыккайты Аким ирон культурӕ ӕмӕ аивады рӕзт ӕмӕ парахат кӕнынӕн стыр хӕрзты бацыд ӕмӕ йӕ ном цӕрдзӕн йӕ бирӕнымӕц табугӕнджыты зӕрдӕты.

Хуыбиаты Никъала

Къамы галиуæй рахисæрдæм дыккаг Джыккайты Аким.

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.