ИУМИАГ ТОХ АДÆЙМАГАДЫ ЗНАДЖЫ НЫХМÆ

Адæймагады истори йедзаг у алыгъуызон фæзындтытæй. Уыдонæй бирæ хатт рухс кæны адæймаджы зæрдæ, бирæ хатт та нырхæндæг вæййы. Иумийагæй куы сисæм, уæд нæ алы фæлтæр дæр рацыд гуыргъахъхъ фæндæгтыл, кæм – хæстон æбæрæг рæстæг, кæм – фыдцард, кæм – фыддуджы уæззау уаргъ хæсгæйæ. Уыдæттæ сфæрæзтам, фæлæ зæрдæйы фæндиаг нæ сулæфыдыстæм, æмæ нæ ныр та бахъуыд æнæзынгæ хæцæнгарзы ныхмæ тох кæнын.

Зæххы къорийыл æнæниздзинад хъахъхъæныны объектты райтынг сты тохы быдыртæ. Рынчындæтты конд æрцыдысты «сырх зонæтæ», цыран хъазуатон тох кæнынц æгъатыр, мæлæтхæссæг низы ныхмæ дохтыртæй суанг санитаркæты онг. Ног коронавирусон инфекцион низы ныхмæ тох кæныны хъуыддаджы егъау хайбавæрд ис, ПЦР-тесттæ рабæрæг кæныныл цы лабораторитæ архайынц, уыдоны кусджытыл. Нæ горæты ацы лаборатори архайы Æмбæстæгты фæрныгад æмæ фæлхасгæнджыты бартæ хъахъхъæныны фадыгмæ хъусдард здахыны фæдыл комитеты бæстыхайы. Ацы лабораторийы кусджытыл æрæнцад уæззау уаргъ, уым ныртæккæ кусынц æндæр лабораториты кусджытæ – санитарон-гигиенон, санитарон-бактериологон æмæ Ветеринарон æмæ фитосанитарон хъусдарды службæйæ специалисттæ, уымæн æмæ йæ кусджытæ не ‘ххæссынц æмæ сæм хъæуы æххуысы къух фæдаргъ кæнын.

ПЦР-тесттæ аразæн лаборатори арæзт æрцыд бæстæйы Санитарон дохтыр Коцты Маринæйы хъаруйы руаджы. Уый бакуыста специалисттæ бацæттæ кæнын æмæ лабораторийы куыст æрбæстон кæныны фарстытыл. Уагдон хъæуæг ифтонггæрзтæ самал кодта 2010 азы, фæлæ бæстыхайы æмбæлон уавæртæ арæзт кæй нæ уыд, уымæ гæсгæ æвæрд не ‘рцыдысты, цалынмæ цалцæг не ‘рцыд, уæдмæ. Уый фæстæ иуæй-иу иртасæнтæ арæзт цыд ацы ифтонггæрзты руаджы. Ныр ацы инфекцион низ йæ рæстæгыл рабæрæг кæныны нысанæн пайда цæуы ацы æнæмæнгхъæуæг фæ-рæзтæй.

Бæстæйы сæйраг санитарон дохтыр Коцты Маринæйы инициативæмæ гæсгæ Гигиенæ æмæ эпидемиологийы центры сæйраг дохтыр Томайты Залинæ æмæ лабораторийы сæргълæууæг Биганаты Инессæйы арвыстой Ставрополы Емынæйы ныхмæ институтмæ курсытæ рацæуынмæ. Ацы дыууæ æвзонг чызгмæ лабораторийы куысты фæлтæрддзинад куыннæ уыд, фæлæ курсыты руаджы ноджыдæр фæцалх сты ног коронавирусон инфекцийы иртасæнтæ лæмбынæгдæр сахуыр кæнын. Базыдтой, ацы ног фæзынгæ низы ныхмæ куыд тох кæнын хъæуы, анализтæ куыд аразын хъæуы, уыцы сусæгдзинæдтæ. Иуныхасæй, курсыты райсгæ зонындзинæдтæй ныр активонæй пайда цæуынц куысты рæстæджы. Лаборатори бæрæг кæны алыгъуызон инфекцион низтæ, фæлæ ацы ног хуызы вирус рабæрæг кæнынæн хъуыд сæрмагонд лаборатори.

Лабораторийы сæргълæууæг Биганаты Инессæ куыд радзырдта, уымæ гæсгæ сæм ныртæккæ архайы 14 кусæджы. Æвзонг чызджы ныхæстæй куыд бæрæг у, афтæмæй уый иузæрдион у йæ куыстыл, стæй йæ зæрдæмæ дæр цæуы. Ныртæккæ кæд ацы æнæхайыры низæй рынчынты нымæц къаддæр кæны, уæддæр сын фаг куыст ис.

«Кæй зæгъын æй хъæуы, тынг фæллайæм, уæлдайдæр, вирус йæ тæмæны куы вæййы, уæд. Вæййы афтæ, æмæ суткæйы дæргъы бирæ пробæтимæ кусын бахъæуы, бафæллайæм, фæлæ фæразын хъæуы. Ахæм рæстæджы фæкусæм суанг æнафонтæм. Уымæн æмæ рынчын æмбæстæгтæ фенхъæлмæ кæсынц дзуаппмæ», – дзырдта Инессæ.

Уый ма куыд банысан кодта, уымæ гæсгæ лабораторийы ис цалдæр амплификаторы (тесттæ бæрæггæнæн аппараты), уыдонæй егъаудæр чи у, уым цæуы 96 пробæйы, иннæты та – фæйнæ 32. Уыцы ампифликатортæй сæ иу райстой Югоосетсельхознадзорæй. Иртасæнтæ аразыныл ацæуы фондз сахаты бæрц, кæд æмæ фидаргонд нормæмæ гæсгæ биологон æрмæг исынæй 48 сахаты фæстæ хъуамæ лæвæрд æрцæуа æрмæг, уæддæр. Дохтыры ныхæстæм гæсгæ уыдон раздæр базонын кæнынц æмбæстæгтæн тесты фæстиуджытæ.

Лабораторийы кусджыты ныхæстæм гæсгæ вирусы иуæг ра-бæрæг кæныны агъоммæ, æрмæг дæтгæйæ, адæймаг мацы хъуамæ бахæра.

Гигиенæ æмæ эпидемиологийы центры санитарон-гигиенон лабораторийы къухдариуæггæнæг Бесаты Ланæйы ныхæстæм гæсгæ, ныртæккæ лабора-тори аразы иртасæн про-бæтæ нæ республикæйы алыгъуызон уагдæтты кусджытæн – поликлиникæтæй, министрадтæй, районтæй æмæ, æгæрыстæмæй, 4-æм уæрæсейаг æфсæддон базæйæн.

Бесаты Ланæйы ныхæстæм гæсгæ бирæ хатт æмбæстæгтæ, сæ æнæниздзинады лæмæгъдзинад банкъаргæйæ, фыццаг бон, кæнæ рынчын адæймагимæ контакты фæстæ, ара-зынц коронавирусы иуæг рабæрæг кæныны тыххæй тестытæ.

«Уый æппындæр раст нæу. Тест аразын хъæуы рынчынимæ контактæй 10 боны фæстæ, науæд йæ фæстиуæг раст нæ разыны», – дзырдта фæдзæхсты хуызы уый.

Банысан кæнын ма хъæуы уый дæр, æмæ пандемийы рапарахаты райдианæй фæстæмæ æвæрд сты æмбæстæгты ПЦР иртасæнты фæстиуджытæ.

Нæ коллегæтæ сты сæ хъуыддаджы профессионалтæ

Жарникова Татьяна у Роспотребнадзоры Ставрополы емынæйы ныхмæ институты минæвар. Уыдон сæ хъус дарынц Уæрæсейы хуссар хайы ныртæккæйы уæззау эпидемиологон уавæрмæ. Уый кусæгон командировкæйы уыд Хуссар Ирыстоны дыууæ къуырийы дæргъы.

Хуссарирыстойнаг коллегæтимæ сын ныббиноныг хæларадон ахастытæ æмæ аз дыууæ хатты æрцæуынц кусæгон балцы Хуссар Ирыстонмæ.

«Хуссар Ирыстоны нæ коллегæтæ сты сæ хъуыддаджы профессионалтæ, ахуыр сæ нал хъæуы, сты цæттæ специалисттæ, зонынц сæ хъуыддаг. Ахуыр сæ нал кæнæм, фæлæ консультацитæ уадзæм, зонгæ сæ кæнæм ацы фадыджы ног стандарттимæ, æххуыс сын кæнæм сæ куысты рæстæджы ног тест-системæтимæ куыд архайын хъæуы, æппæт уыдæттимæ.

Хуссар Ирыстоны ПЦР лаборатори æххæстæй ифтонг у нырыккон ифтонггæрзæтæй, методикон рекомендацитæй æмæ дзуапп дæтты санитарон фæткойтæн», – дзырдта уæрæсейаг уазæг.

Татьянæйы ныхæстæм гæсгæ уый йæхи Хуссар Ирыстоны иттæг хорз хаты, æгæрыстæмæй, йæ фæстæмæ нырма йæ къах нæ хæссы.

«Мах нæхæдæг равзарæм регион. Мæ размæ ам цы коллегæтæ уыд, уыдон мын срекомендаци кодтой Хуссар Ирыстонмæ æрцæуын æмæ æз нæ фæфæсмон кодтон. Мæнæн тынг æхсызгон у хуссарирыстойнаг коллегæтимæ æмгуыст кæнын, æнæуый дæр æнгом æмæ æтыстджын куыст кæнæм», – банысан кодта уый.

Лабораторийы куысты тыххæй

Гигиенæ æмæ эпидемиологийы центры сæйраг дохтыр Томайты Зæлинæйы руаджы мах нæхи цæстæй федтам лабораторийы куыст æмæ архайд ныры æндыгъд уавæрты. Ацы ла-бораторийы куыст вазыгджын уымæй у, æмæ ныртæккæ тæссаг вирусы тыххæй иртасæнтæ аразы. Æмæ алы кусæг дæр хъуамæ хъахъхъæна йæхи æмæ стæй йæ бинонты дæр, цæмæй низ парахат кæнынæн фадæттæ ма уа. Лаборатори дих у дыууæ зонæйыл – «сыгъдæг» æмæ «тæссаг»-ыл. Тæссаг зонæмæ цы биоæрмæг бацæуы, уыдоныл кодтæ æвæрд æрцæуы æмæ сæ адæттынц боксмæ. Уым æмбæлон куысты фæстæ та сæ адæттынц амплификацимæ – бæрæг цæуы сæрмагонд ифтонггæрзты руаджы вирусы иуæг. Уый фæстæ Б, В классы баззайæццæгтæ сæрмагонд ифтонггарзы руаджы цæуынц стерилизацигонд дондæфæй.

Лабораторийы кусæг Тадтаты Алинæ ацы лабораторийы кусы афæдзы бæрц. Уымæй размæ та куыста санитарон-бактериологон лабораторийы. Йæ ныхæстæм гæсгæ «куыннæ тарстæн куы фæрынчын уон, фæлæ ныртæккæйы уæззау уавæры алы къух дæр æххуыс у æмæ æз дæр мæ куыстмæ бæрнон ахаст дарын». Алы æмбæстаг дæр кæм æмæ цы бæрнон бынаты ис, уым йе ‘ххуысы къух хъуамæ фæдара хъæуæг рæстæджы. Мах, зæгъгæ, хæсджын стæм æмæ тыхст æмæ бахъуаджы рæстæджы нæ адæмы фарсмæ уæм æмæ æппæтдæр саразæм, цæмæй фæуæлахиз уæм адæймагады ныхмæ æнæуынгæ знагыл.

Бузныг дзурæм, сæумæрайсомæй суанг изæры æнафонтæм, йæ æнахъом сывæллæтты, йæ хæдзары аудинæгты иуварс чи кæны æмæ ахæм рæстæджы æмбæстæгты æнæниздзинадыл чи ауды, сæ фарсмæ чи ис, удæй, зæрдæйæ, физикон æмæ моралон æгъдауæй йæхиуыл чи нæ ауæрды, æппæт уыцы медицинæйы фадыджы кусджытæн.

Уыцы рæнхъыты абон лæууынц лабораторийы кусджытæ дæр, уыдон сты æнæуынгæ фронты хæстонтæ, уыдоныл баст у не ‘мбæстæгты дарддæры хъысмæт æмæ æнæниздзинад. Нæ зæрдæ сын зæгъы, цæмæй бæрæг кæной къаддæр вирусы иуæг бæрæггæнæнтæ æмæ, кæдæй – уæдæй, афоныл сæ фæрныг хæдзæрттæм тырной фæскуыст.

КЪÆБУЛТЫ Маринæ