Ацы бонты ХИПУ-йы уагъд æрцыд æхсæнадæмон зонадон конференци, кæцы баст уыд зынгæ уырыссаг фыссæг Федор Достоевскийы райгуырдыл 200 азы сæххæсты бонимæ. Конференцийы куысты ха-йад райстой Донецк æмæ Луганскы Адæмон Республикæты, Уæрæсейы Федераци æмæ Хуссар Ирыстоны 30 ахуыргондæй фылдæр. Он-лайн-конференцийы хайад райстой хуссарирыстойнаг уæлдæр ахуырадон уагдоны уырыссаг филологи æмæ дунеон журналистикæйы факультетты студенттæ.
Мадзалы организатортæ уыдысты Донецкы национ университеты уырыссаг ли-тературæйы историйы æмæ дзыхæйдзургæ теорийы кафедрæ фонд «Русский мир»-ы уырыссаг центримæ иумæ. Конференцийы модераторæй ралæууыд Донецкы национ университеты уырыссаг литературæйы историйы æмæ дзыхæйдзургæ теорийы кафедрæйы профессор Александр Кораблев.
Достоевскийы сфæлдыстад актуалон уыд æппæт рæстæджыты дæр. Фыссæджы бынтæ систы Уæрæсейы интеллектуалон брендæй иутæ æмæ фыссæг-философ-психологы уникалон сфæлдыстад та хорз зындгонд у æрмæст Уæрæсейы нæ, фæлæ фæсарæнты дæр. Достоевскийы фæрцы базыдтой Уæрæсейы æмæ уырыссаг философты. Æмæ Дмитрий Мережковский, Николай Бердяев, Сергей Булгаков æмæ æндæрты зынгæ куыстытæ дунейæн байгом кодтой се стыр æмфыдыбæстæйон Федор Достоевскийы. Конференцийы ор-ганизатортæ уынаффæ кодтой ахæм проблемæтыл, кæцытæ актуалон уыдысты уыцы рæстæджы дæр æмæ абон дæр. Бирæ азты дæргъы стыр фыссæджы сфæлдыстадмæ цины æмæ дисы ахаст даргæйæ, йæ уацмысты кæсджытæ, театралон сæвæрдтыты æмæ кинофильмты сценæмæ-кæсджытæ дзуаппытæ истой хисæрмагонд фарстытæн. ХИПУ-йы уырыссаг æмæ фæ-сарæйнаг литературæйы кафедрæйы сæргълæууæг, доцент Пæрæстаты Мана-нæ йæ доклады «Фыссæджы боныг»-ы æмбæстæгтимæ генийы литературон-публицистон беседæты» банысан кодта, зæгъгæ, фыссæджы романтæ сты алыгъуызон æмæ бирææмвæзадон. Загъта, зæгъгæ, цæмæй бамбарæм стыр Достоевскийы махæн цы фæндыд саразын, уый тыххæй ма адæймаг хъуамæ фæцæра 100 азы. Донецкы республикон институты уæлæмхас педагогон ахуырады æхсæнадон-гуманитарон дисциплинæты кафедрæйы доцент, филологон зонæдты кандидат Лидия Ракитина йы доклад уыд ахæм темæйыл: «Тайна и исповедь в последних романах Достоевского («Подросток» æмæ «Братья Карамазовы»). Специалист загъта: Мах равзæрстам фæстаг романты растдæр уымæн, æмæ уыдоны гени фыццаг планы раразмæ кодта адæймагады ип-пæрддзинадыл фæуæлахиз уæвыны проблемæ, кæцыйы фоныл Достоевскимæ сæвзæрд «æнæнхъæлæджы фæдагуырды» фæзынд (феномен), кæцы иу кæны ацы дыууæ романы. Романты хъайтартæ ист æрцыдысты рагондæр фæлтæртæй. Достоевскийы цæстæнгасмæ гæсгæ, уыдон монон æгъдауæй хисæрмагонд царды перипетиттыл уыйас нæ рæзынц (ис сын чысыл цардуагон фæлтæрддзинад), цас сæ алфæмбылай цы адæм ис, уыдоны монон фæлтæрддзинад банкъарынæй. Фæлæ сæ уый тыххæй бахъæуы бирæнымæц сусæггаг зонæтыл рацæуыны сæр. Фæлæ Достоевскийы сусæгдзинады фæндондзинад алыхатт дæр у æргом ныхасы фæндондзинады ныхмæ», – бамбарын кодта докладгæнæг. Ахуыргонды хъуыдымæ гæсгæ, доклады æргом ныхас жанрон формæ нæу. «Подросток» нæу роман – æргом ныхас, нымайы иртасæг, уымæн æмæ æнахъом йæхиуыл нæ архайы, фæлæ æн-дæртыл, иууыл фыццаг архайы романы сæйраг персонаж Версиловы хъуыддæгтыл.
«Братья Карамазовых»-ыл дзургæйæ, иртасæг банысан кодта, зæгъгæ, Достоевский равдыста бинонты уæззау æмахастыты, бинонты ‘хсæн кæрæдзиæмбарынад кæй нæ уыд, уыцы проблемæйы тыххæй, цыран фыд йе ‘ртæ лæппуйæн бын-тондæр нæу цæвиттойнаг. Фыды æппындæр хъуыддаг нæй æмæ æппындæр нæ цымыдис кæны йе ‘ртæ фырт куыд рæ-зынц, куыд хъомыл кæнынц уымæ. Уый у хæлæф, хиуарзон зæронд лæг. Кæстæр фырт Митя дæр у расыггæнаг æмæ хылгæнаг. Зондджын Иван хъизæмар кæны Хуыцау уæвынад кæны æви нæ, уыцы фарстимæ. Æвзонг Алеша у рæстдзинадыл хæст æмæ йæ зæрдæ риссы алкæуыл дæр, фыццаг рады йе ‘фсымæртыл. Куыд бинонтæ, афтæ Карамазовтæ кæрæдзийæ уыйбæрц фæиппæрд сты æмæ систы æцæгæлон адæймæгты хуызæн.
Луганскы Адæмон Республикæйы национ университеты философи æмæ социологийы кафедрæйы профессор Виталий Даренскийы доклад уыд: «Достоевский, как художник обезбоженного мира», зæгъгæ. Профессоры хъуыдымæ гæсгæ, Достоевскийы хъайтартæ агурынц сæ удтæ аирвæзын кæныны идеал, кæцытæ сты социалон афтиддзинады уавæры. «Нæ хæс у Достоевскийы бирæнымæц адæмæн цымыдисон саразын, уымæн æмæ фыссæг у монон терапевт», – загъта уый æмæ лæмбынæг æрдзырдта йæ доклады темæйыл.
Конференцийы хайадисджытæ арфæйы ныхæстæ загътой кæрæдзийæн сæ мидисджын докладты, конструктивон дискусситы тыххæй. Раныхасгæнджытæ лæмбынæг дзуаппытæ радтой бирæнымæц фарстытæн æмæ равдыстой сæ цæттæдзинад ног диспуттæ æмæ фембæлдтытæм. Конференцийы хатдзæгтæм гæсгæ план цæуы литературон æмбырдгонд рауадзын.
ДЖИОТЫ Екатеринæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.