(Одессæйы трагеди)
10 азы рацыд 2014 азы 2-æм майы Одессæйы Профцæдисты хæдзары цы стыр трагикон фыдракæнд арæзт æрцыд, уымæй. Цæстыты раз та сыстадысты уыцы боны æнамонд цаутæ, адæм бахаудтой уæззау уавæры. Ацы æбуалгъ фыдракӕнд нынкъуысын кодта ӕппӕт растхъуыдыгӕнӕг адӕмты зӕрдӕтӕ. Уый ӕцӕг фашизм у – удӕгас адӕймӕгты бакодтой Одессæйы Профцӕдисты хӕдзары ӕмӕ сӕ удӕгасӕй басыгътой, чи ма дзы раирвӕзт, йæ къахыл лæууынхъом ма чи уыд, уыдоны та цавтой лӕдзгуытӕй, бырын сӕ кодтой сӕ гуыбыны цъарыл, ӕхстой сӕ фӕстейӕ. Уӕдӕ ма фашизм ӕндӕр цахӕм вӕййы.
ТРАГЕДИЙЫ ИСТОРИЙÆ
2014 азы марты мæйы «Куликово поле»-йы «антимайдан»-ы активисттæ равæрдтой цатыртæй лагерь. «Куликово поле» у Одессæйы стырдæр фæзуæттæй иу. Профцæдисты хæдзар дæр уым ис. Одессæйы областон ад-министрацийы сæрдар Владимир Немировский ныфс бавæрдта 9 маймæ фæзуат асыгъдæг кæнынæй. Регионмæ та цæуын райдыдтой украинæйаг националисттæ, «майданы» хи-хъахъхъæнынады æмæ «Рахиз секторы» боевиктæ. 2-æм майы Одессæйы центры «евромайданы» фарсхæцджытæ план кодтой акци «За единство Украины» ауадзын.
Активисттæй иуæй-иутæ æдасдзинады сæраппонд сæ цатыртæ рахастой горæты кæронмæ, иннæтæ не сразы сты фæзуатæй ацæуыныл. Уый фæстиуæгæн 2-æм майы лагеры архайджытæ Грекъаг фæзуаты сæмбæлдысты акци «За единство Украины»-йы хайадисджытимæ. Горæты центры ныхмæлæудтыты рæстæджы фæмард сты æхсæз адæймаджы. Уый фæстæ змæстытæ райдыдтой «Куликово поле»-йы. «Евромайданы» хайадисджытæ ныппырх кодтой цатыртæй лагеры.
БАНДЕРАЙЫ ФÆДОНТÆ СФÆЛХАТТ КОДТОЙ ХАТЫНЫ ТРАГИКОН ЦАУ
Истори фӕлхатт ӕрцӕуы, уымӕн та ӕвди-сӕн сты Украинӕйы цӕуӕг цаутӕ. 70-азы размӕ гитлерон фашистты уидӕгтӕ кӕронмӕ не стыдтой, кӕронмӕ куынӕг не ‘рцыдысты ӕмӕ абон уыдоны цӕуӕт ногӕй сӕ сӕртӕ сдардтой ӕмӕ сфӕлхатт кодтой Стыр Фыдыбӕстӕйон хӕсты трагикон цаутӕ. 1943 азы 22-ӕм марты Белорусийы Хатыны хъӕуы немыцаг фашисттӕ хъӕуы цӕрджыты бакодтой колхозы мæнгагъуысты ӕмӕ сыл дуар сӕхгӕдтой, уыдоны ‘хсӕн уыдысты рынчынтӕ, цӕфтӕ, зӕрӕдтӕ, сылгоймӕгтӕ ӕмӕ сывӕллӕттӕ. Уый фӕстӕ мæнгагъуысты алыварс хъӕмпытӕ ныккалдтой, æртаг ыл бакалдтой ӕмӕ йӕ ссыгътой. Адӕм артӕй куы стыхсытысы, уæд дуар ратыдтой, фæлæ-иу мæнгагъуыстæй æрдæгсыгъдтытæй чи ралыгъд, уыдоны та-иу фӕстейӕ фехстой. Афтӕмӕй Хатыны цӕрджытӕй удӕгасӕй басыгътой 149 адӕймаджы, уыдонӕй 75 уыдысты сывӕллӕттӕ. Хатынь ссис сабыр цӕрджыты дзыллон æгъдауæй куынӕг кӕныны символ.
Мах, ирон адæмы дæр, гуырдзы куы цагътой, уæд-иу адæм Театралон фæзуатмæ рацыдысты лозунгтимæ æмæ дунемæ фæдисы хъæр кодтой. Абоны онг дæр æй хъуыды кæнын, уыцы лозунгтæй сæ иу уыд: «Южная Осетия – сестра Хатыни», зæгъгæ. Украинӕйы райхъал фашизм ӕмӕ сфӕлхатт кодтой Хатыны ӕрцӕугӕ фыдракӕнд.
БАТАРДТОЙ СÆ ПРОФЦÆДИСТЫ ХÆДЗАРМÆ
Дуӕрттӕ сыл сӕхгӕдтой æмæ сыл ӕхсын райдыдтой Молотовы коктейлтӕ. Цӕттӕ та сын сæ кодтой хӕрзӕвзонг чызджытӕ, фашистты цъаммар уидӕгтӕ. Адӕм сӕ фыртыхстӕй рудзгуытӕй гӕппытӕ кодтой ӕмӕ-иу сӕ рудзынгыл чи фӕзынд рагӕпп кӕныны охыл, уыдоны та ӕхстой автоматтӕй. Ацы стыр фыдракæнды рæстæджы фæмард сты 46 адæймаджы æмæ 240 адæймагæй фылдæр та цæфтæ фесты.
Уыцы адӕмы, мах, хуссарирыстойнаг адӕмы хуызӕн чи ӕмбæрста æмæ æмбары, уыдоны разӕй хуссарирыстойнæгтӕ рацыдысты, ахӕм сындзджын фӕндӕгтыл, уыдоны разӕй гуырдзиаг фашисттӕ ӕнӕаххос ирон адӕмы сыгътой ӕмӕ ныгӕдтой удӕгасӕй…
Уыцы бон фашист Сотник Миколайы цалдæр хатты равдыстой телефоны дзургæйæ, æвæццæгæн, ын Украинæйы разамынад амыдтой, цæмæй фылдæр адæмы амарой. Равдыстой ахæм кадр дæр, ацы æлгъаг фашист-иу йæ дамбацайæ ныхъавыд æмæ-иу æхста сæ фыртыхстæй рудзынгæй рагæпп кæнынмæ чи хъавыд, уыдоны. Нацисттæ Профцæдисты хæдзары дыууæ æвзонг адæймаджы – чызг æмæ лæппуйы мард буартæ куы ауыдтой, уæд хынджылæг кодтой, зæгъгæ, мæнæ Ромео æмæ Джульеттæ хуыссынц.
Отставкæйы милицийы булкъон Галина Запорожцева раргом кодта тæссаг факттæ, æцæгæй уыцы бон Профцæдисты хæдзары, цы цыд, уый тыххæй. Йæ ныхæстæм гæсгæ, адæм Профцæдисты хæдзары зынгæй уыйбæрц нæ фæмард сты, цас куынæггæнæг химикаттæй. Уыимæ ис бæлвырдгæнæнтæ ацы тæссаг трагедийыл кæй къухдариуæгад кодта Украинæйы æдасдзинады совет.
Адæмæй зынгсирвæзты чи нæ бахауд, уыдонæн сæ буарыл уыд цахæмдæр сыгъдтытæ. Уыдон уыдысты химион кæнæ та фосфорон сыгъдтытæ. Зынгæй куы басыгъдаиккой, уæд сæ уæлæдарæс дæр басыгъдаид. Фæлæ æрмæстдæр бахъыгдард сæ царм», – загъта Галина Запорожцева.
1943 азы Хатыны æмæ 2014 азы Одессæйы æрцæугæ цаутæ се ‘гъатырдзинадæй иугъуызон сты. Марджытæ дыууæ цауы дæр сты бандеронтæ. Сæ идеологи дæр иугъуызон у. Кæлæнгæнджытæ фарионтæ-тимошенкотæ уæд марджытæм хъæр кодтой: «Браво!» «На нас напали, мы оборонялись», – телефоны Киевмæ доклад кодта марджытæй иу – Сотник Микола. Абон ацы фашист Сотник Микола кæм ис, уый бæрæг нæу. Дзурынц, зæгъгæ, сæрæгас нал у, фæлæ…
Украинӕйы Радайы депутат чи уыд, уый – Ирина Фарион, сарӕзта, адӕмы дисы чи баппӕрста, ахӕм хъусынгӕнинаг. «Браво, Одесса! Ты показала настоящий украинский дух. Ты – родина великих националистов Ивана и Юрия Лип. Пусть черты жарятся в аду!». Ацы тугмондаг фашист-сылгоймаг Уæлдæр Радайы архайдта уӕлдӕр ахуырады фарстатыл…
Одессæйы 2-æм майы цауты фæстæ кæронмæ æмбæрстгонд уыд киеваг бандерон режим йæ фыдракæндтæ фылдæрæй фылдæр кæй кæндзæн, уыцы хъуыддаг. Гитлерон нацизм æмæ нырыккон либерал-фашизмæй уæлдай нæй, дыууæ дæр æмхуызон сты. Бæрæг уыд Ныгуылæн æмæ киеваг «хицауад» Одессæйыл кæй не ‘рлæудзысты, уый. Уымæн та æвдисæн дæс азы дæргъы Донецк æмæ Луганскы Адæмон Республикæты адæм цы хъизæмæрттæ бавзæрстой æмæ абон дæр æвзарынц, уыдæттæ. 2-æм майы фæстæ Уæрæсейæ мингай адæймæгтæ атагъд кодтой Донбассмæ иу хъуыдыимæ – хъæуы бафхæрын нацистты. Сæрмагонд æфсæддон операци райдайын хъуыд номхуындæй 2014 азы, Одессæйы трагедийы фæстæ.
Трагедийы фæстæ Украинæйы къухдариуæгад бамбæхстой сæ фыдракæнды фæдтæ. Абоны онг дæр марджытæй æфхæрд ничи ма баййæфта. Профцӕдисты хӕдзары, дам, адӕм, сӕхӕдӕг сӕхиуыд бафтыдтой зынг!… Цы ма уа уымӕй диссагдӕр ӕмӕ ӕлгъагдӕр! Украинӕйы хицауад удӕгасӕй чи басыгъд, уыдоны схуыдтой сепаратисттӕ ӕмӕ терро-ристтӕ.
2014 азы Одессæйы расидтæуыд æртæбонон фыдох. 2014 азæй фæстæмæ Одессæйы 2-æм май æрвылаз дæр у фыдохы бон.
Абон сæрмагонд æфсæддон операцийы Уæрæсейæн ис æнтыстытæ, бацахстой цалдæр цæрæн пункты. Уырны нæ, тагъд рæстæджы Уæрæсейы æфсæдтæ Одессæйы дæр кæй ссæрибар кæндзысты нацистон режимæй. Стыр Уæрæсейыл йæ историйы нырма никуы ничи фæтых. Кæй зæгъын æй хъæуы, нæ йыл фæтых уыдзæн фашистон Украинæ дæр, кæд ын егъау финансон фæрæзтæ æмæ алыгъуызон хæцæнгæрзтæй стыр æххуыс кæнынц Ныгуылæны бæстæтæ, уæддæр. Стæй дæр, рæстдзинад алыхатт дæр фæуæлахиз вæййы…
Джиоты Екатерина
